دبیر شورای فرهنگ عمومی کشور مطرح کرد؛

سید مجید امامی، دبیر شورای فرهنگ عمومی در برنامه تهران ۲۰، در رابطه با توجه به فرهنگ و ارزش های فرهنگی و چگونگی تغییر پیدا کردن علاقه مردم به شاخص هایی مثل کشور، دین داری، انقلاب اسلامی در طول این دو دهه بیان کرد: این مربوط به بند اول آئین نامه شورای فرهنگ عمومی کشور و آئین نامه شورای فرهنگ عمومی استان هاست که رصد دقیق تغییرات فرهنگی - هویتی در کشور یا استان است. طبعا وقتی از فرهنگ صحبت می کنیم یک پایه ثابت و یک بعد پویا و در حال تغییر دارد که هیچ کدام از آن ها به طور مطلق، خوب یا مطلوب و یا در مقابل، به طور مطلق بد یا نامطلوب نیستند. زیرا باور های یک جامعه و فرهنگ سرمایه هستند، اما می توانند دستخوش تغییر قرار بگیرند و از طرفی، هر تغییر و امر جدیدی هم، همیشه خوب نیست و می تواند بنیاد ها را تخریب کند.

دبیر شورای فرهنگ عمومی کشور تصریح کرد: مرکز رصد فرهنگ کشور به عنوان یکی از اصلی ترین ارکان های نظام فرهنگی کشور باید پاسخ این پرسش را دهد و در سال های گذشته، چشم رصدگر رصدخانه فرهنگی کشور به صورت جسته گریخته فعالیت داشته است و در دوره مهندس واعظی به عنوان دبیر اسبق شورای فرهنگ عمومی کشور تلاش شد این رصد و سنجش وضعیت فرهنگی دقیق شده تا ورود و خروج ما به فرهنگ عمومی کشور عالمانه تر و تیزبینانه تر شود و البته بیش از ۴-۳ سال است که به طور رسمی، مرکز رصد فرهنگی کشور به ساختار مجموعه فرهنگی کشور و شورای فرهنگ عمومی و پژوهشگاه وزارت ارشاد اضافه شده است و مردم می توانند به سامانه و تارنمای آن مراجعه کنند. البته باید مقداری به روزتر و دقیق تر باشد. ولی همه داده های کمی، کیفی، ثبتی و غیرثبتی، میدانی، موردی و مقطعی و نظرسنجی که در کشور تولید می شوند در آن جا وجود دارند. مثلا دین داری ایرانی ها در طول پنج دهه گذشته، فردی تر و مناسکی تر و عاطفی تر شده است که این ها می توانند با یکدیگر تعارض هم داشته باشند.

امامی گفت: این تغییرات و ترند یا روند ها را می توانیم با چشم رصد فرهنگی در شورای فرهنگ عمومی کشور ببینیم و نکته و سوال مهم این است که اساسا مواجهه یا درمانی که احیانا برای بعضی از تغییرات نسبت به آن پایه های ثابت و هویتی پیشنهاد می شوند چیست و چگونه باید به استقبال تغییر رفت؟ چون ما هیچ زمانی درب خانه مان را به روی تغییر نمی بندیم و نمی توان هم، بست. در نتیجه، این مواجهه باید عالمانه و با نوآوری فرهنگی باشد.

او ادامه داد: ما تقریبا می توانیم بگوییم مولفه های هویت ملی مان مهم ترین سرمایه اثبات مدنی، هویتی و فرهنگی ماست. تدین و توحید ما، عشق به سرزمین، محبت به اولیای دین، میل و تمایل، زبان فارسی و تعلق به یک تاریخ مشترک و هر آن چه که ما ایرانی ها را شکل داده اند پایه های ثابت هویت ما هستند که زبان فارسی از مهم ترین و عمیق ترین وجدی ترین پایه های زندگی ما ایرانی هاست و کاری در زمان دبیری شورای فرهنگ عمومی مهندس واعظی صورت گرفته که کم نظیر است و ما هنوز روی آن کار می کنیم و آن بیانیه راهبردی تحت عنوان مولفه های هویت ملی ایرانی هاست که در آن جا، ۷ مولفه ی هویت ملی در ایران را تبیین و ترسیم کرده است و اگر می خواهیم به استقبال تغییرات برویم باید متناسب با این بیانیه باشد.

امامی آفرود: پایه های ثابت، ثابت و تغییرناپذیر هستند. اما متغیر هایی می آیند تا شکل و شمایل و روایت آن ها را تغییر دهند. مثلا اگرچه یکتاپرستی، تدین و اعتقادات ایرانی ها در گروه های مختلف جا به جا می شوند، اما اگر پایه ثابت از ما گرفته شود دیگر ما نیستیم.

دبیر شورای فرهنگ عمومی کشور گفت: برخی از دستگاه ها و نهاد ها یک پیمایش سالانه برای مولفه های هویتی دارند که در شورا مورد بحث و بررسی قرار می گیرد، ولی کمترین میزان تغییرات را در پایه های ثابت و عمیق داریم. هرچند که وقتی به پایه یا مولفه زبان فارسی می رسیم، می بینیم تغییرات جدی داشته ایم. مثلا شمایل تدین و دینداری ایرانی ها تغییر کرده است، اما اعتقادات اساسی تغییرات اندکی داشته اند و در این میان، حجاب نداشتن برخی از خانم ها یا نماز نخواندن بعضی از جوانان در حوزه شریعت و سبک زندگی است.

مثلا وقتی می گویند اعتقادات و تدین ایرانی ها چه تغییراتی داشته است؟ ایرانی ها به میزانی که تحصیلات داشته اند سکولارتر شده اند و به اندازه ای که در کلان شهر ها حضور پیدا کنند وجوه سکولار دینداری شان بیشتر می شود. یعنی تفکیک بین امر عرفی از قدسی.

او افزود: اگر وجوه متغیر مصرف فرهنگی ایرانی ها را بررسی کنیم، خیلی بیشتر می توانیم به افکار عمومی و آن چه که الان متن زندگی مردم است ورود پیدا کنیم. مثلا از ۱۰ کاراکتر کارتونی که کودک و نوجوان ایرانی علاقه دارد، ۹ یا حتی ۱۰ مورد ایرانی نیستند. بنابراین، در ۸-۷ سال گذشته، یک حرکت بزرگ ملی در حال انجام است تا بتوانیم شخصیت های مطلوب یا بهتر بگوییم شخصیت های کارتونی کودک و نوجوان را به سمت شخصیت هایی ببریم که روایت، اسطوره، تاریخ و فرهنگ ایرانی دارند.

در ادامه، منصور واعظی، دبیر اسبق شورای فرهنگ عمومی کشور در خصوص مسئله فرهنگ عمومی کشور در دوره دبیری و فعالیت خود و اقدامات انجام شده بیان کرد: موضوع فرهنگ عمومی بسیار مهم است و شاید در مجموعه مباحثی که در کشورمان داریم موضوعی مهم تر از موضوع فرهنگ به ویژه فرهنگ عمومی نداریم و نگاه ما به این موضوع هم مهندسی است و آن چیزی که در دوره فعالیت بنده از اهمیت زیادی برخوردار بود این که بتوانیم فهم درستی از فرهنگ عمومی داشته باشیم. چون ارزیابی و اعلام نظر در حوزه فرهنگ عمومی حتی توسط افراد متخصص در این حوزه عالمانه نیست. به همین دلیل، تلاش کردیم بتوانیم به یک ارزیابی عالمانه و درستی از فرهنگ عمومی جامعه برسیم و به همین دلیل، توانستیم یک مدلی را طراحی کنیم که شاید این مدل، تا آن زمان و تاکنون عالمانه ترین مدلی است که می تواند وضعیت فرهنگ عمومی را هم در ارتباط با آحاد جامعه و خانواده ها و هم در ارتباط با سازمان ها مورد ارزیابی قرار دهد. زیرا این مسئله فقط شامل مسائل جامعه نیست و خانواده و رفتار سازمانی را هم دربر می گیرد. در نتیجه، باید بتوانیم تصویر درست و روشن و عالمانه ای از ضعف و قوت های جامعه داشته باشیم چراکه اگر این طور نباشد نمی توانیم مدیریت صحیحی داشته باشیم و برنامه ریزی کنیم.

او با اشاره به مهم ترین نقاط ضعف و قوت گفت: در رابطه با فرهنگ عمومی می توانیم بر اساس یک مدل و دستگاه روشن سنجشی صحبت کنیم چراکه شاخص ها صفر و یکی نبوده اند. مثلا اگر میزان مطالعه در جامعه یکی از شاخص های مهم باشد، این مسئله می تواند متناسب با شرایط اجتماعی و اقتصادی آن باشد و به همین دلیل، می توان روی شاخص های فرهنگ عمومی این طور بیان کرد که عبادات، علاقه مردم به انقلاب، ایثارگری و … چگونه تغییر کرده اند؟

واعظی تصریح کرد: موضوع فرهنگ عمومی یک بخش ثابت و ماندگار دارد که مولفه های هویت ایرانی است. همین طور که خیلی از کشور ها دارای یک سری مولفه های هویتی هستند و یکی از آن ها خداپرستی است؛ به طوری که در ۴ مقطع اصلی تاریخی یعنی قبل از اسلام، دوره اسلامی، بعد از صفویه و تشیع و دوره انقلاب اسلامی مولفه های هویت ایرانی احصا شد که اولین، خداپرستی و یکتاپرستی بود تا جایی که در هیچ یک از مقاطع تاریخی ایرانی ها بت پرست نبوده اند و نکته بسیار مهمی برای یک کشور است و این تفاوت ما با سایر قومیت هاست. زیرا ایرانیان همواره خداپرست بوده اند و همچنان خداپرست هستند. یعنی فردی که بدحجاب است خداپرست هم هست و در خداپرستی آن ها تردیدی وجود ندارد. مثلا برخی از افراد تکالیف دینی خود را انجام نمی دهند، اما خداپرست هستند.

خداپرستی، عدالت طلبی، انتظار، تاریخ و جغرافیای ایران، زبان فارسی، مودت اولیای دین از جمله این مولفه های هویت ایرانی هستند.

او ادامه داد: فرض کنید ما بخواهیم درمورد وضعیت پوشش و آرایش افراد متعدد صحبت کنیم که پژوهش ها و سنجش هایی در این خصوص در زمان فعالیت بنده در شورا انجام شد و می توانم به طور قطعی به شما بگویم که فاصله بین سال ۹۷-۹۲ بیانگر این بود افرادی که در تهران تردد می کنند حدود شرعی کمتری را در پوشش و آرایش خود رعایت می کنند.

دبیر اسبق شورای فرهنگ عمومی کشور افزود: اساسا با تشکیل شورای فرهنگ عمومی در سال ۶۴ با نظر رهبری، وظایفی برای آن پیش بینی شد که از آن جمله می توان به موارد زیر اشاره کرد:

۱- بررسی وضعیت فرهنگی و عمومی سایر کشور ها و تعامل و ارتباطی که بین فرهنگ ما و آن ها وجود دارد.

۲- بررسی وضعیت فرهنگ عمومی کشور و چالش های موجود و مباحث

۳- چگونگی همکاری و همیاری بین ساختار ها و سازمان های مختلف فعال در حوزه فرهنگ

۴- چگونگی تعامل شورای فرهنگ عمومی کشور با اتفاق ها و رویداد های غیرفرهنگی، چون اقتصادی و سیاسی و تأثیر آن ها روی مسائل فرهنگی و استفاده از آن ها در ارتقاء فرهنگ عمومی