خبرگزاری مهر، گروه استان ها- سید پوریا مسلمی: اواسط آذر ماه امسال بود که محمدعلی شجاعی استاندار خراسان شمالی دستور تهیه کلیات سند توسعه استان را حداکثر ظرف مدت ۱۰ روز توسط سازمان مدیریت و برنامه ریزی خراسان شمالی صادر کرد، همین دستور کافی بود تا سندی که از ابتدای تاسیس خراسان شمالی تا کنون تهیه نشده بود، کلیات آن ظرف مدت ۱۰ روز تهیه و به استانداری ارائه شود.

سند توسعه هر استان براساس اصلی ترین قابلیت های توسعه، عمده ترین تنگاها و محدودیت های توسعه، مسائل اساسی، اهداف بلند مدت و راهبردهای بلند مدت توسعه، سند چشم انداز ۲۰ ساله و شاخص های برنامه ششم توسعه تهیه می شود.

توسعه هر استان مبنای تهیه برنامه های میان مدت و بودجه های سالانه آن استان است و سازمان مدیریت و برنامه ریزی موظف است با همکاری دستگاه های اجرایی و در چارچوب اسناد بخشی و فرابخشی نسبت به تهیه برنامه های اجرایی و عملیاتی شامل اهداف کمی و شاخص های هر بخش اقدام و به دستگاه ها ابلاغ کند.

با ضرب العجل استاندار سند توسعه خراسان شمالی از سوی سازمان مدیریت و برنامه ریزی استان در قالب پیشنویس و با قید غیر قابل استناد تهیه شده و در اختیار رسانه ها، مدیران، کارشناسان متخصص در حوزه های مختلف و فعالان دانشگاهی قرار گرفته است. مطالعه این سند نشان از وجود ایراداتی دارد که سبب می شود نتوان آن را سندی محکم و متقن برای توسعه همه جانبه استان به حساب آورد و نیاز به بازنگری دارد.

استاندار خراسان شمالی هنگام صدور این دستور از حسن پارسی پور رئیس سازمان مدیریت و برنامه ریزی خراسان شمالی خواست تا در تدوین پیشنویس سند توسعه استان از کلی گویی پرهیز شود. این درحالی است که یکی از ایرادات اساسی وارده به این پیشنویس، همان کلی گویی است. ایرادی که مهلت ۱۰ روزه استاندار نمی تواند دلیل آن باشد چرا که اگر آمار و اطلاعات جامع و کامل از بخش های مختلف استان وجود داشته باشد مهلت داده شده کافی بوده است.

سند توسعه استان باید شامل اصلی ترین قابلیت های توسعه، عمده ترین تنگناها و محدودیت های توسعه، مسائل اساسی استان، اهداف و راهبردهای بلند مدت توسعه و شاخص های هدف کمی برنامه توسعه باشد اما در سند ۳۷ صفحه ای توسعه استان، تنها ۱۰ صفحه به «راهبردهای توسعه استان» اختصاص داده شده و مابقی صفحات آمار، اعداد و ارقام است.

تمام این موارد رعایت نشده به عنوان مثال در این سند هیچ آینده ای برای هم مرز بودن ما با کشور ترکمنستان و ظرفیت های بسیاری که می تواند عاید استان شود دیده نشده و صرفا در قسمت مهمترین نقاط ضعف و تهدیدات استان در صفحه ۲۹ به بیان جمله «روشن نبودن آینده مناسبات اقتصادی کشور با ترکمنستان» بسنده شده است درحالی که می توان از ظرفیت این مرز برای گسترش مناسبات تجاری و گشایش بازارچه مرزی استفاده کرد.

لزوم تعریف منطقه آزاد در خراسان شمالی از دیگر موارد مهمی است که در این سند به آن اشاره ای نشده و می توان آن را در مرز این استان با کشور ترکنستان تعریف کرد. داشتن یکی از امن ترین مرزهای کشور می تواند خراسان شمالی را به پل ارتباطی با کشورهای همسایه برای فعالیت های ترانزیتی کالاهای تولیدی و جذب سرمایه گذار تبدیل کند.

به نظر نگارنده، ایراد دیگری که وارد است کلی گویی در این سند به ویژه در قسمت «پیشران های اقتصادی توسعه استان» در صفحه ۳۰ است و حتی مشاهده می شود تعدادی از موارد و گزینه های این بخش در حوزه کشاورزی از نظر محتوایی با هم شباهت دارند.

موضوع دیگر نادیده گیری سه اولویت کشاورزی، گردشگری و صنایع استان است که رهبر معظم انقلاب در سفر تاریخیشان به خراسان شمالی بر آن ها تاکید داشتند اما در این سند به صورت کلی به آن ها پرداخته شده و چگونگی توجه به آن ها در سند توسعه استان که باید راهنمای عملیات اجرایی استان باشد چندان روشن نیست.

خراسان شمالی در بخش کشاورزی ظرفیت های بسیاری دارد که می توان از آن ها در راستای توسعه استان بهره جست. رتبه دار بودن استان در بخش های تولید زعفران، پرورش کرم ابریشم و همچنین کشت گیاهان دارویی مزایایی است که می شود به صورت گسترده روی آن ها کار کرد. پنبه خراسان شمالی نیز از حیث کیفیت در رتبه نخست کشور جای دارد، تمام این ها نشان از این دارد که اگر الگوی کشت مناسب برای مناطق مختلف استان تعریف شده و کشاورزان با استفاده از تسهیلات به این موضوع ترغیب شوند می تواند آینده درخشانی را برای استان رقم بزند.

ایجاد صنایع ریسندگی، صنایع تبدیلی و بسته بندی مثل کنسروسازی تولیدات کشاورزی از دیگر اقداماتی است که می تواند در این استان انجام گیرد.

در بخش گردشگری، اولویت نخست باید معرفی استان و آثار باستانی باشد. همچنین لزوم سرمایه گذاری برای احداث مراکز اقامتی و سیاحتی از آنجایی که استقرار مسافران در استان منوط به شرایط اقتصادیشان است باید به اقامت ارزان توجه ویژه شود تا مردم با گروه های درآمدی مختلف بتوانند پس از ایجاد زیرساخت های مناسب گردشگری، در استان مستقر شوند.

در این حوزه، گردشگری پزشکی یا توریسم پزشکی نیز می تواند مورد در صورت فراهم ساختن زیرساخت ها از قبیل احداث مراکز درمانی تخصصی مورد توجه قرار گرفته و سود آور باشد.

وجود صنایع بزرگ از قبیل پتروشیمی، فولاد و آلومینا و همچنین وجود معادن مختلف از جمله بوکسیت جاجرم، سنگ آهک منطقه سیساب، کانی های فلزی و مرمر پتانسیل های بسیاری برای استان ایجاد کرده که از آن ها می توان برای ایجاد صنایع پایین دستی استفاده کرد تا از خام فروشی جلوگیری شود. توجه به این حوزه سبب می شود به جای فروش مواد خام به استان های دیگر، آن ها را به کالاهای مختلف و قابل استفاده تبدیل کرد تا با برند همین استان به سایر نقاط و خارج از کشور صادر شود.

ایراد دیگر آنکه در این سند هیچ اشاره ای خاصی به مشکلات فرودگاه و ظرفیت های آن در راستای جابجایی بار و حتی مسافران جهت تسریع در انجام سفرها نشده و صرفا در بخش «پروگرام های اجرایی اولویت دار استان خراسان شمالی» در صفحه ۳۶ به بیان جمله «تهیه و اجرای طرح توسعه و تجهیز فرودگاه بجنورد» اکتفا شده است.

سند توسعه استان می تواند با هدایت بخشی از برنامه های حوزه حمل و نقل به فرودگاه، سبب توسعه این بخش شود. از آنجایی که فرودگاه مشهد دارای پروازهای بسیار بوده و امکان ارسال بارها از آن فرودگاه به نقاط کشور کمتر محقق می شود، فرودگاه بجنورد می تواند به هاب ترانزیت هوایی شرق و شمال شرق کشور تبدیل شود.

ایراد دیگری که می توان به این سند گرفت عدم توجه به مسائل اجتماعی است. استان خراسان شمالی متاسفانه از حیث خشونت و آمار نزاع های فردی و دسته جمعی در کشور رتبه دار است. معضلاتی از قبیل اعتیاد، طلاق و کودک همسری نیز در این استان وجود دارد که در سند توسعه استان مغفول مانده است.

جان کلام اینکه هرچند سند توسعه تدوین شده غیر قابل استناد بوده و به عنوان پیشنویس تهیه و ارائه شده اما بهتر است مسئولان منابع استان را به سمت پتانسیل های بالقوه سوق دهند تا به پتانسیل های بالفعل تبدیل شود.

همچنین با دریافت نظر منتقدان و کارشناسان، ایرادات و نقاط ضعف سند را شناسایی کنند تا به سندی محکم و قابل استناد تبدیل شده و توسعه استان را رقم بزند.

فعال رسانه ای