عضو هیات علمی دانشگاه علامه گفت: مدیران نفتی ما مدیران انقلابی نبود ه اند، به این معنا که نتوانسته اند شعار اصلی انقلاب که به معنای عدم وابستگی به خارج و تکیه بر توان داخلی است را به درستی درک و اجرا کنند.

به گزارش خبرنگار تشکل های دانشگاهی خبرگزاری فارس، رهبر معظم انقلاب اخیرا در دیدار تولیدکنندگان، بیانات بسیار مهمی در راستای ترسیم نقشه راه اقتصادی کشور بیان کردند که لازم است ابعاد مختلف آن روشن تر و چراغ راه مدیریت اقتصادی کشور قرار گیرد.

مقام معظم رهبری در این دیدار با اشاره به تجربه مبادلات تجاری و اقتصادی با کشورهای خارجی گفتند: این تجربه به ما نشان می دهد که کشورهای خارجی هیچگاه حاضر به انتقال فناوری های اساسی به ویژه در بخش نفت، پتروشیمی و خودرو به ایران نیستند بنابراین دستگاههای دولتی باید به دنبال استفاده از توانایی های داخلی برای رسیدن به این فناوریها باشند. ایشان همچنین افزودند: همان فکر و اندیشه دقیقی که می تواند بدون هیچ کمکی به فناوری پیچیده و نادر سلولهای بنیادی و یا فناوری غنی سازی اورانیوم از ۳٫۵ درصد به ۲۰ درصد دست پیدا کند، آیا نمی تواند به فناوری استحصال بهتر و بیشتر از چاههای نفت دست یابد؟ قطعا می تواند؛ بنابراین باید از این ظرفیت بی بدیل داخلی استفاده کرد. رهبر انقلاب به خروج سریع شرکت های خارجی نفت و خودرو از ایران بعد از اعلام تحریم ها اشاره کردند و گفتند: در آن زمان برخی از این موضوع غصه خوردند اما باید غصه نخورد و خوشحال بود.

در همین راستا مصاحبه ای با عباس کاظمی نجف آبادی استاد حقوق نفت و گاز دانشگاه علامه طباطبایی داشتیم و به صورت مختصر درباره یکی از تاکیدات مقام معظیم رهبری در خصوص فنآورهای نفتی گفت وگو کردیم که در ادامه آمده است:

فارس: گلایه مقام معظم رهبری در عدم دسترسی به فن آوری در نفت به چه معناست؟

کاظمی نجف آبادی: ایران از مهمترین کشورهای نفتی دنیاست، تقریبا هیچ جریان مهم نفتی در دنیا وجود ندارد که ایران در آن نقشی نداشته باشد. اما متاسفانه علیرغم این جایگاه عظیم هنوز در بسیاری از ابعاد نفتی به خودکفایی و استقلال نرسیده ایم.

* مدیران نفتی نتوانسته اند شعار اصلی انقلاب را درک و اجرا کنند

یکی از این موارد فناوریهای نفتی است. فن آوری یکی از اضلاع اصلی در صنعت نفت است اما در ایران نمی توان گفت که هیچ، اما کار بسیار اندکی در جهت بومی سازی و به روز رسانی و تولید فن آوریهای نفتی صورت گرفته است که عمده آن چیزی که انجام شده است نیز از روی ناچاری و در مواجهه با تحریمها بوده است.

فارس: چه دلایلی برای عدم دسترسی و تولید فن آوریهای نفتی وجود دارد؟

کاظمی نجف آبادی: از دلایل بسیار زیادی می توان نام برد اما شاید بتوان مهمترین آنها را در موارد زیر خلاصه کرد:

اول، نگاه نادرست دولت به نفت که از ابتدای کشف نفت در ایران شکل گرفته و پس از انقلاب نیز همانند قبل از انقلاب ادامه پیدا کرده است و آن این است که دولتها در ایران همیشه به نفت به عنوان یک کیسه پول نگاه می کنند، یعنی تنها توقعی که از نفت دارند این است که ارز خارجی مورد نیاز دولت برای مصارف مختلف را تأمین کنند، لذا هیچگاه به فکر سایر ابعاد نفت از جمله ایجاد یا انتقال فن آوری نیستند.

دوم، رویکرد بسته ای که مجموعه نفت در ایران دارد، صنعت نفت چه قبل از انقلاب و چه پس از انقلاب همواره بسته بوده و صنعت نفت دیوار بلندی به دور خود کشیده که اجازه ورود هیچکس را به نفت نداده است. نفتی ها به چیزهایی خیلی علاقه دارند و یکی از آنها این است که همه چیز را محرمانه نگه دارند.

البته برخی در توجیه این مساله آن را به انگلیسی ها نسبت می دهند که پایه گذار ساختارهای نفتی در ایران بوده اند. علی ای حال، بسته بودن نفت و عدم تعامل نفت با سایر بخشهای جامعه از جمله نخبگان و دانشمندان و دانشگاهیان باعث شده است که بدنه نفت ارتباطی با داخل نداشته و فاقد علم و اطلاع از تواناییها و ظرفیتهای داخلی باشد؛ برعکس نفت همواره با طرفهای خارجی در ارتباط بوده و همواره فکر می کنند که تنها منبع رفع نیازهایشان شرکتهای خارجی هستند. پس دومین نکته به بسته بودن مجموعه نفت در ایران و عدم ارتباط آن را داخل بر می گردد.

سوم، انتخاب آسانترین راه، متاسفانه ما در صنعت نفت همواره به دنبال انتخاب آسانترین راه هستیم که پیرو همان دلیل اول هرچه زودتر به پول برسیم. درحالیکه نفت غیر از پول می تواند برای ما اشتغال، علم، فن آوری و دیگر مزایای اقتصادی و اجتماعی را نیز به همراه داشته باشد. اما متاسفانه هر زمان مجموعه نفت در دوراهی استفاده از ظرفیت داخلی یا تامین خدمات و کالا از خارج قرار گرفته، گزینه دوم که راحت تر است را انتخاب کرده است.

* پیشرفت های بسیار زیادی در حوزه های مختلف نفت داشته ایم

چهارم، که به نظر من مهمترین دلیل و موثرین دلیل است، عدم اعتقاد مدیران نفتی به توان داخلی و عدم اعتماد به شرکتها و دانشمندان ایرانی است. متاسفانه چهل سال از انقلاب گذشته است، اما مدیران نفتی ما شاید مدیران اداری خوبی بوده اند اما مدیران انقلابی نبوده اند، به این معنا که نتوانسته اند شعار اصلی انقلاب یعنی نه شرقی، نه غربی جمهوری اسلامی که به معنای عدم وابستگی به خارج و تکیه بر توان داخلی است را به درستی درک و اجرا کنند، و تا زمانیکه این تفکر مدیریتی در نفت مسلط باشد کار بهتر از این جلو نمی رود.

البته عرض کردم پس از انقلاب ما پیشرفتهای بسیار زیادی در حوزه های مختلف نفت داشته ایم، اما بیشتر آنها ار روی استیصال و ناچاری و به دلیل جنگ یا تحریم بوده است نه آنکه حاصل یک راهبرد متفکرانه و بر اساس برنامه ریزی مدیران باشد.

فارس: بدست آوردن فناوری های نفتی چه اهمیتی دارد؟

کاظمی نجف آبادی: اول از همه بحث استقلال است، به این معنی که شما وابسته به شرکتهای خارجی نیستید و اگر شرکتهای خارجی به هر دلیلی با شما کار نکردند، کار شما متوقف نمی شود؛ دوم بحث ایجاد ثروت است که هم ایجاد اشتغال می کند و هم ثروت عمومی را افزایش می دهد، ضمن اینکه با توجه به بومی بودن فن آوری داخلی، تطابق بیشتری با نیازهای کشور داشته و کارآمدتر خواهد بود.

* داشتن فناوری امروزه از اولویت های اصلی صنعت نفت است

سوم اینکه مشکل فعلی کشور بحث فن آوری است، و بطور خاص ما الان فن آوریهایی نیاز داریم که بتواند قدرت تولید میادین قدیمی را در حد مطلوب نگه داشته یا حتی افزایش دهد. می دانیم که تنها درصدی از نفت زیر زمین قابل استخراج است. اکنون در ایران این میزان حدود بیست درصد است، حالا فرض کنیم بتوانیم به فن آوری دست پیدا کنیم که یک درصد استخراج نفت میدان را افزاش دهد، یا میادینی داریم که بیش از چهل سال از آنها برداشت می شود و اکنون نیازمند فن آوریهایی هستیم که از افت فشار و کاهش تولید آنها جلوگیری کنیم.

داشتن فنآوری امروزه از اولویتهای اصلی صنعت نفت است. آخرین نکته مزیت نسبی نسبت به فن آوریها و تجهیزات نفتی است که در منطقه داریم. ما در منطقه ای زندگی می کنیم که بسیاری از کشورهای آن تولید کننده نفت هستند، لذا اگر از فن آوریهای نفتی و دانش تولید تجهیزات آن برخوردار باشیم بازار بسیار گسترده ای خواهیم داشت.

فارس: چه راهکارهایی برای بدست آوردن فن آوریهای نفتی وجود دارد؟

کاظمی نجف آبادی: در نفت، معمولا انتقال فن آوری را به عنوان یک شرط قراردادی در قراردادهای اصلی که با شرکتهای بین المللی منعقد می شود، تعریف می کنند. یعنی شرکت صاحب امتیاز یا پیمانکار نفتی خارجی متعهد می شود در زمینه های مشخصی فن آوریهای نفتی را به کشور میزبان منتقل کند.

گذشته از اشکالات معمولی که در این فرآیند وجود دارد و ما نیز در طول بیش از نیم قرن گذشته همواره این شرط را در قراردادها گنجانده ایم اما تقریبا هیچ نفعی از آن نبرده ایم، با تحریم های بین المللی که احتمالا تا مدتهای مدیدی ادامه خواهد یافت، این نحوه انتقال فن آوری ممکن نیست. پس باید خودمان دست بکار شویم.

امروزه فن آوریهایی بسیار پیشرفته تری از صنعت نفت و گاز وجود دارد که ما به آنها دست یافته ایم، لذا دست یابی به فنآوریهای نفتی نباید کار خیلی سختی باشد، هرچند ممکن است هزینه بر باشد.

در گذشته عمدتا این کار از طریق مهندسی معکوس انجام می شد، اما امروزه ما به لحاظ قدرت علمی و تجربه عملی در حدی هستیم که بتوانیم با تحقیق و پژوهش به این فن آوریها دست یابیم. الا ای حال، بطور مشخص من سه راهکار کلی را پیشنهاد می کنم.

* دستیابی تولیدکنندگان به فنآوری های لازم برای ساخت تجهیزات در حوزه نفت

اول، حمایت از تولیدکنندگان داخلی تجهیزات نفتی، این تولیدکنندگان معمولا به روش مهندسی معکوس و بعضا از طریق پژوهش توانسته اند به فنآوری های لازم برای ساخت تجهیزات که یکی از بخشهای اصلی فن آوریهای نفتی است، دست پیدا کنند.

این تولید کنندگان باید حمایت شوند تا بتوانند علاوه بر بومی سازی فن آوریهای گذشته، به فن آوریهای جدید نیز دست یابند. حمایت از این تولید کنندگان اولا با فراهم آوردن زیرساختهای لازم جهت تامین و تایید تجهیزات، ثانیا خرید و استفاده از تجهیزات و ثالثا بسترسازی جهت صادرات و بازاریابی بین المللی این تجهیزات محقق می شود.

دوم، حمایت از شرکتهای دانش بنیان جهت دستیابی به فن آوریهای لازم و بومی با تعریف نیازها، تامین مالی و سرمایه گذاری در این حوزه.

سوم، استفاده از توان بالای مهندسی و فن آوری دستگاههای نظامی، همانطور که مقام معظم رهبری فرمودند، واحدهای نظامی نباید در فعالیتهایی که بخش خصوصی می تواند انجام دهد وارد شوند، اما در حوزه فن آوریهای نفتی که ورود بخش خصوصی به آن سخت و گاهی به دلیل عدم صرفه اقتصادی غیرممکن است، این واحدهای نظامی هستند که می توانند با توجه به تجربیات قبلی و توانمندیهای مهندسی و با روحیه جهادی و انقلابی، امکان دسترسی به فن آوریهای پیشرفته و تولید فن آوریهای بومی مورد نیاز صنعت نفت را محقق سازند.

انتهای پیام/