در سال های اخیر کسانی در تلاش برای توسعه مناطق آزاد هستند که از توسعه آن سود بیشتری کسب می کنند. هر روز کالاهای بیشتری را وارد کشور می کنند و به دنبال آن کارخانه های بیشتری ورشکسته و تعطیل می شوند.

به گزارش خبرنگار تشکل های دانشگاهی خبرگزاری فارس، زهراسادات روئین پیکر؛ فعال دانشجویی طی یادداشتی درباره توسعه مناطق آزاد نوشت: در سال های اخیر کسانی در تلاش برای توسعه مناطق آزاد هستند که از توسعه آن سود بیشتری کسب می کنند. هر روز کالاهای بیشتری را وارد کشور می کنند و به دنبال آن کارخانه های بیشتری ورشکسته و تعطیل می شوند.

متن این یادداشت در ادامه آمده است:

« نامش را نگفت. فرض کنید نامش «زیبا»ست. زیبا می گفت: "من در سال ۶٩ در این کپرها به دنیا آمدم. همین جا ازدواج کردم. همینجا هم بچه دار شدم و زندگی می کنم. من با گلدوزی خرج بچه ها را در می آورم. مادرم گدا بود. پدرم گدا بود. کسی که گلدوزی بلد نباشد مجبور است گدایی کند. مجبور است …

حرف های زیبا اصلا زیبا نبود! محل زندگی آنها چابهار است. کوچه پشتی منطقه آزاد! از چابهار بگوییم؟

منطقه آزاد تجاری چابهار، قطب اقتصادی جنوب شرق ایران است. بستری استثنایی برای سرمایه گذاری و بازرگانی که از جاذبه های طبیعی، تفریحی و آب و هوای همیشه بهاری در تمام فصول برخوردار است. نزدیکترین راه دسترسی به آب های آزاد را دارد. مستقیما به اقیانوس هند متصل است. همچنین به دلیل تلاقی دو کوریدور ترانزیتی مهم جهان و تنها بندر اقیانوسی ایران، به چابهار جایگاه ویژه ای بخشیده است. چابهار مثل تک گل نوشکفته ی درختی است که به نظر، وعده ی ذوب برف را از شانه های خم شده ی باغ دارد اما چابهار چهره های دیگری هم دارد.

این روزها بیش از ٧٠ درصد جمعیت چابهار حاشیه نشین هستند و منطقه ی کمپ بزرگترین حاشیه نشین کشور است. زیبا و تعداد زیادی مانند زیبا، به امید یافتن شغل و کسب درآمد در منطقه آزاد به اینجا آمده اند و به کپرنشینی دچار شده اند. منطقه ی کمپ فاصله اش با خدمات شهری تنها یک خیابان است، این شرایط متاثر از سیاست های حاکم بر منطقه در سالیان گذشته بوده است.

فلسفه تشکیل منطقه آزاد ایجاد شرایط و قوانین تسهیل کننده برای افزایش صادرات کشور بوده است. منطقه ی آزاد تجاری_صنعتی چابهار یکی از مناطق آزاد هفت گانه ی کشور است که با هدف ایجاد فرصت اشتغال، تولید، صادرات و تحول تجارت در سال ١٣٧٣ تاسیس شده است.

منصور حجازی نیا، مدیر پروژه منطقه آزاد سیستان در برنامه ی تلویزیونی حرف حساب در شبکه ی هامون اهمیت ایجاد منطقه آزاد سیستان و بلوچستان و حل مشکلات اقتصادی و معیشتی مردم را در تجارت و صنعت در این منطقه می دانست، تا وضعیت کنونی با ایجاد منطقه آزاد، منطقه را از یک بحران بزرگ نجات یابد. اما بهتر است امروز نمود واقعی صحبت حجازی نیا در مورد حل وضعیت صنعت و تجارت استان را بررسی کنیم.

در بیشتر شهرهای استان سیستان وبلوچستان یک شهرک صنعتی دیده می شود. این یعنی کارخانه ها و کارگاه های صنعتی باید نقشی پررنگ در اشتغال و تولید ناخالص استان ایفا کنند. با نگاهی گذرا، در شهرک صنعتی سرباز به سختی کارخانه ای در حال فعالیت پیدا می شد. جمله ای تکراری از نگهبانان کارخانه ها شنیده می شد؛ اینکه اینجا کارخانه نیست، انبار است! در واقع شهرک صنعتی به خواب عمیقی فرو رفته است. علت عدم فعالیت کارخانه ها پرسیده می شود؛ جواب سوال تأسف برانگیز است. عده ای متمول و سرمایه دار با قصدی غیر از تولید و ادامه فعالیت کارخانه، آنها را به تعبیر نگهبان کارخانه برای آینده فریز می کنند. یعنی کارخانه را جهت احتکار خریداری می کنند، سپس روند تولید آن را متوقف می کنند و فقط برای سود بیشتر، در آینده نه چندان دور به چندین برابر قیمت اولیه می فروشند.

این رکود تنها مخصوص چابهار نیست. شهرهای دیگر استان وضعیت به مراتب بدتری دارند. شهرک صنعتی سراوان که از بزرگترین شهرهای استان است، بیشتر به یک شهر متروکه شبیه است تا محلی برای کار، کارخانه ی کشتار دام و تولید چرمی به چشم می خورد که ٨ سال از بسته شدنش می گذرد. کارخانه ای که ٧٠ کارگر آن اخراج شدند. در کل شهرک تنها ۴ کارخانه ی مشغول به کار دیده می شود.

شاید بتوان شهرک صنعتی شهر سرباز را نمای واقعی صنعت در سیستان و بلوچستان دانست. آقای اسحاق میر که از بازرگانان موفق شهر مرزی پیشین بود، برای اشتغال تعدادی از مردم، اقدام به ساخت کارخانه چرم و پوست کرد تا با صادرات محصولات خود به پاکستان رونقی به شهر بدهد. پسرش می گوید: «پدرم می خواست کارخانه ای تأسیس کند که صد نفر مشغول کار شوند. دولت یک سوم هزینه معادل ٢٣٠ میلیون تومان را پرداخت کرد و ٧۵٠ میلیون تومان مابقی را خودمان هزینه کردیم. بعد از تاسیس کارخانه گفتند صادرات پوست ممنوع است. از هر جایی علت را جویا شدیم جوابی نگرفتیم. آنقدر به دنبال مشتری گشتیم و پیدا نکردیم که کارخانه بسته شد. الان پدرم به ازای آن ٢٣٠ میلیون تومان با سودش، بالای یک میلیارد به بانک بدهکار شده است.» سرنوشت کارخانه آقای میر سرنوشتی مشابه بسیاری از کارخانه های استان است که به آن دچار شده اند.

هدف از تأسیس منطقه آزاد تجاری، رشد و توسعه اقتصادی، سرمایه گذاری و افزایش درآمد عمومی، ایجاد اشتغال سالم و مولد، تنظم بازار کار و کالا، حضور فعال در بازارهای جهانی و منطقه ای و به ویژه تولید و صادرات کالاهای صنعتی و تبدیلی بوده است.

بررسی وضعیت کنونی مناطق آزاد تجاری_صنعتی و مقایسه آن با اهداف تأسیس این مناطق در طول بیش از یک دهه در ایران نشان می دهد که بیشتر اهداف مورد نظر تحقق نیافته و مشکلاتی که در بالا به بخشی از آنها اشاره شد، پیش آمده است.

در سال ١٣٨٨، واردات از مناطق آزاد، ١٠ برابر صادرات بوده است. در سال ١٣٩٢، از مناطق آزاد ١٣٢ میلیون دلار کالا صادر شد، در حالی که ٣ میلیارد و ٢٠٠ میلیون دلار کالا وارد کشور شده است.

همچنین میزان واردات به مناطق آزاد و به ویژه در ٨ ماهه نخست سال ٩۴ بیش از ۴ میلیارد و ٣٠٠ میلیون دلار بوده است، در حالی که صادرات این مناطق فقط ۶٨٣ میلیون دلار بوده است، و به علت نبود ابزارهای کنترلی لازم، مناطق آزاد عملا به مبادی رسمی و قانونی قاچاق کالا به داخل کشور تبدیل شده اند.

در سال های اخیر کسانی در تلاش برای توسعه مناطق آزاد هستند که از توسعه آن سود بیشتری کسب می کنند. هر روز کالاهای بیشتری را وارد کشور می کنند و به دنبال آن کارخانه های بیشتری ورشکسته و تعطیل می شوند. کاسبان واردات با همان سود به دست آمده کارخانه ها را به دست می گیرند و از چرخه ی تولید کشور خارج می کنند.

آیا اهداف مناطق آزاد محقق شده است که در تلاش برای توسعه این مناطق هستند؟ به واسطه این مناطق از سال ۶٩ تغییری در زندگی زیبا ایجاد شد؟ سهم امثال زیبا از منطقه آزاد چابهار چه بود؟ چرا آقای میر نه تنها نتوانست شغل ایجاد کند که از یک بازرگان موفق به یک ورشکسته تبدیل شد؟ بومیان از مناطق آزاد نفعی برده اند یا افرادی که با رانت به قاچاق رسمی و واردات کالا می پردازند؟ چه کسانی سود واقعی را از مناطق آزاد می برند؟ اینها تنها بخشی از سوالاتی است که در مورد چرایی ایجاد و عملکرد مناطق آزاد تجاری باید پاسخ داده شود.

به گواه بسیاری از کارشناسان تجدیدنظر و تغییر در سازوکارها، مزایا ی فعالیت در این منطقه، حمایت هوشمند و مشروط و گره زدن واردات به صادرات می تواند مشکلات عدیده این مناطق را تا حدودی مرتفع کند.

انتهای پیام/