ایسنا/اصفهان ۲۹ ذی القعده، مصادف است با شهادت مظلومانه امام جواد (ع)، امامی که در کودکی امامت شیعیان را بر عهده گرفتند.

محمد بن علی(ع) معروف به تقی و جواد تنها فرزند پسر امام رضا(ع) بود که در سال ۱۹۵ هجری قمری در مدینه از مادری به نام «سبیکه» به دنیا آمد. مادر آن حضرت از خاندان ماریه قبطیه، همسر رسول خدا(ص) بود و طبیعتا باید به لحاظ نژادی قبطی بوده باشد. وی به ریحانه نیز معروف است. در میان مورخان بر سر ماه تولد آن حضرت اتفاق نظری وجود ندارد و تولد ایشان را در یکی از ماه های رجب و رمضان دانسته اند.

آن حضرت عمر کوتاهی داشتند و در حالی که کمی بیش از ۲۵ سال داشتند در ۲۹ ذی القعده سال ۲۲۰ هجری قمری در سامرا به شهادت رسیدند و در گورستان قریشی های بغداد و در کنار آرامگاه جدش موسی بن جعفر به خاک سپرده شدند.

علم لدنی امام جواد(ع)

در زمان ولادت امام جواد(ع)، علی بن موسی الرضا ۴۷ ساله بود و در سال ۲۰۳ هجری که امام رضا(ع) به شهادت رسید سن امام محمدتقی به ۸ سال کامل نمی رسید و اولین بار بود که بعد از شهادت یک امام فرزند بزرگش به سن بلوغ نرسیده بود. بر خلاف مباحث مطرح شده پس از شهادت امامان قبلی این بحث بر سر بلوغ امام بود و اینکه آیا شخص نابالغ می تواند امام باشد و آیا توان راهنمایی و هدایت شیعیان را دارد یا خیر؟ به همین دلیل بود که تعدادی از شیعیان به سمت «عبدالله بن موسی» رفتند و چون او از پاسخ دادن به سوالاتشان عاجز بود به سمت امام جواد(ع) متمایل شدند.

امام رضا در دوران حیاتش به جانشینی امام جواد اشاره کرده و در پاسخ سؤالی مربوط به سن کم آن حضرت به نبوت عیسی(ع) در خردسالی اشاره کرده بود. همچنین امام رضا(ع) تأکید قرآن بر حکمت و دانش حضرت یحیی(ع) در خردسالی را دلیلی بر توانایی امام جواد بر امر امامت در کوچک سالی دانست. بدین گونه امام تأکید دارد که اگر اراده خداوند بر امری تعلق گیرد علم و دانش امامت می تواند در وجود شخص خردسال هم محقق شود و کسی که قرآن را باور دارد و از توانایی حضرت یحیی، عیسی و یوسف در خردسالی تعجب نمی کند، نباید از توانایی های امام تقی در سن پایین و پاسخ دادن به سؤالات شخصیت های علمی متعجب شود.

توانایی علمی امام جواد(ع)

امام نهم هم در ابتدای امامتش از عهده سؤالات سخت شیعیان که برای آزمودن موقعیت علمی و توانایی های وی عازم مدینه شده بودند برآمد و در مناظره با علما و اندیشمندان، همه آنان را متعجب ساخت. بیش از ۸۰ نفر از بزرگان شیعه برای آزمودن محمد بن علی بن موسی الرضا(ع) عازم مدینه شدند و جواب های امام همه آنان را قانع ساخت که او همان جانشین بر حق امام رضا است.

امام جواد (ع) درباره برخی از فضایل ساختگی مربوط به خلفا جواب های منطقی و عقلانی داد و همه حضار را به جعلی بودن آن روایات آگاه ساخت. معمولا امام برای اثبات بطلان روایات جعلی از قرآن کمک می گرفت. طرز برخورد صحیح امام جواد(ع) همراه با بیان استدلال متین از قرآن و سیره پیغمبر (ص) سبب می شد تا تلاش های معاندان در بد جلوه دادن خط مشی اهل بیت(ع) برملا شود.

رابطه امام جواد(ع) با خلفای عباسی

با توجه به عمر کوتاه امام جواد(ع) آن حضرت فقط با دو تن از خلفای عباسی یعنی «عبدالله مأمون» و «محمد معتصم» هم عصر بود و بیشتر دوران امامت آن حضرت مصادف با نیمه دوم خلافت مأمون بود. مأمون سیاست مدارا کردن با علویان را بعد از شهادت امام رضا(ع) ادامه داد و با اینکه به بغداد مرکز عباسیان رفته و بر عمویش ابراهیم بن مهدی هم چیره شده بود، اما برخلاف میل خاندان عباسی برای کنترل علویان به سوی آنان تمایل نشان می داد. در همین راستا مامون دختر خویش «ام الفضل» را به عقد امام جواد(ع) در آورد و به آن جناب اجازه داد که به مدینه رود اما وقتی معتصم عباسی، برادر مأمون، که از جانب مادر به ترکان می رسید به خلافت رسید، در همان اوایل خلافتش امام نهم را به بغداد احضار کرده و پس از یازده ماه ایشان را مسموم و به شهادت رساند. در مورد نحوه شهادت امام جواد ع نوشته اند: معتصم عباسی با کمک برادرزاده خود که همسر امام بود ایشان را در سال ۲۲۰ هجری مسموم و به شهادت رساند.

«ام الفضل» از امام فرزندی نداشت و در دوران مأمون هم دائم از ایشان گله مند بود. از امام جواد(ع) دو پسر به نام های علی و موسی و دو دختر به نام های «فاطمه» و «امامه» باقی ماند.

در زمان امامت امام جواد(ع)، قیام «محمدبن قاسم» از نوادگان امام سجاد(ع) در طالقان رخ داد هرچند این فرد دستگیر و زندانی شد و قیام ناکام ماند.

مأمون با شیوه مدارا و معتصم با احضار به بغداد این سیاست را از اجدادشان به ارث بردند. تمام ائمه عهد عباسی از امام کاظم(ع) که در بغداد زندان بود تا امام حسن عسکری در مراکز مورد نظر خلفا تحت نظر بودند و دور از مدینه به شهادت رسیدند.

*منبع

- عباسی، علی اکبر(۱۳۹۳): تاریخ امامان شیعه، انتشارات جهاد دانشگاهی، واحد اصفهان.

انتهای پیام