به گزارش گروه بین الملل خبرگزاری تسنیم٬ احزاب جدید داوود اوغلو و باباجان در شرایطی قدم به میدان سیاست نهاده اند که مخالفین قدیمی و پیشکسوت٬ در سالیان گذشته توانسته اند مسیر طلایی موفقیت و پیروزی همیشگی حزب عدالت و توسعه را پراز سنگ و مانع کنند.

به ویژه شکست بزرگ یاران اردوغان در انتخابات محلی و واگذاری شهرداری سه قلعه مهم استانبول٬ آنکارا و آدانا به مخالفین٬ این احتمال را تقویت کرده که در آینده٬ جبهه گسترده ای از احزاب مخالف٬ اصطلاحا قالی را از زیر پای اردوغان و باغچلی بکشند.

به زودی قرار است کنگره حزب جمهوری خلق برگزار و مشخص شود که این حزب برای ایجاد تغییرات بنیادین در نظام سیاسی ترکیه٬ چه برنامه هایی دارد. اما با آن که مدت کوتاهی به برگزاری کنگره حزب جمهوری خلق باقی مانده٬ هنوز در مورد تغییر مشی سیاسی و همچنین احتمال تغییر رهبر حزب٬ اطلاعاتی به بیرون درز نکرده است.

تاریخچه ای کوتاه

حزب جمهوری خلق (CHP) درست به اندازه جمهوری ترکیه عمر دارد و شاید بتوان آن را یکی از قدیمی ترین و سالمندترین احزاب جهان دانست. چرا که مصطفی کمال٬ به محض تاسیس جمهوری ترکیه در سال ۱۹۲۳ میلادی٬ این حزب را به عنوان یگانه حزب قانونی کشور تاسیس کرد و تا سال ۱۹۵۰ میلادی که قانون تک حزبی حکمفرما بود٬ حزب مصطفی کمال توانست قدرت را به صورت یک قبضه در اختیار داشته باشد.

حزب جمهوری خلق به عنوان یک حزب سوسیال دموکرات٬ عمیقا به دو اصل لاییسم و کمالیسم پایبند است و خود را مامور حفظ این دو اصل می داند.

از مصطفی کمال تا کمال کلیچدار اوغلو

بزرگترین حزب مخالف دولت در ترکیه٬ در عمر ۹۷ ساله خود تاکنون فقط ۷ رهبر به خود دیده است:

مصطفی کمال در سال ۱۹۲۳ میلادی حزب جمهوری خلق را تاسیس کرده و رهبر آن شد. چند سال بعد از آن٬ قانون شناسنامه تصویب شد و مصطفی کمال به کمک یک هیات مشاور٬ لقب آتاتورک به معنی پدر ترک ها را برای خود انتخاب کرد.

او از سال ۱۹۲۳ میلادی تا زمان مرگ یعنی تا سال ۱۹۳۸ و به مدت ۱۵ سال رهبر حزب جمهوری خلق بود.

زمانی که آتاتورک٬ رئیس جمهور ترکیه و رهبر حزب جمهوری خلق بود٬ پست نخست وزیری در اختیار ژنرال عصمت اینونو بود. او که یار غار آتاتورک و مرد شماره ۲ جمهوری به شمار می رفت٬ پس از مرگ بنیان گذار جمهوری٬ هم رهبر حزب جمهوری خلق یا ج.ه.پ شد و هم رئیس جمهور.

دوران ریاست جمهوری اینونو کوتاه بود اما به مدت ۳۴ سال یعنی از سال ۱۹۳۸ تا سال ۱۹۷۲ و تا چند ماه پیش از مرگ٬ رهبر ج.ه.پ ماند.

پس از اینونو٬ بلنت اجویت رهبر حزب شد که دارای محبوبیت مردمی و جاذبه های فرهنگی و روشنفکری بود. اما کودتای مهلک سال ۱۹۸۰ میلادی٬ حزب جمهوری خلق را نیز مانند احزاب دیگر تعطیل کرد و به این ترتیب یک وقفه ۱۲ ساله در حیات سیاسی این حزب ایجاد شد.

در سال ۱۹۹۲ میلادی و در شرایطی که با ظهور تورگوت اوزال٬ فضای سیاسی ترکیه بازتر شده بود٬ دنیز بایکال رهبر حزب شد. اما در آن دوران٬ فضای سیاسی ترکیه به شدت متحول شده و حزب جمهوری خلق٬ در کنار رقبای قدرتمندی همچون سلیمان دمیرل٬ تانسو چیللر٬ نجم الدین اربکان٬ دولت باغچلی٬ مسعود ییلماز و دیگران٬ چندان قدرتمند نبود و بلنت اجویت و همسرش رخشان خانم هم٬ راه خود را از دوستان قدیمی جدا کرده و حزب دیگری تاسیس کرده بودند.

دنیز بایکال از سال ۱۹۹۲ تا ۱۹۹۵ رهبر حزب بود. اما در سال ۱۹۹۵ میلادی٬ یک سیاست مدار قدیمی کرد به نام حکمت چتین٬ کرسی رهبری را از او گرفت. حکمت چتین اهل لیجه دیاربکر٬ سابقه چندین دوره نمایندگی مجلس٬ وزارت امور خارجه و ریاست مجلس ملی ترکیه را در کارنامه داشت و همواه می گفت: من ترک هستم و فقط ریشه من کردی است.

البته توجه او به مسائل کردی در همین حد بود و اتفاقا در حفظ آرمان های کمالیستی و ترکی٬ از دیگر رهبران حزب٬ تندروتر بود.

با این همه٬ دوران ریاست او کمتر از ۱ سال دوام آورد و دنیز بایکال٬ باز هم از سال ۱۹۹۵ تا سال ۱۹۹۹ میلادی٬ رهبر حزب شد.

در سال ۱۹۹۹ میلادی٬ سیاست مدار و روزنامه نگاری به نام آلتان اویمن٬ رهبر حزب شد. اما او نیز به سرنوشت چتین دچار شد و پس از یک سال دوباره ناچار شد کرسی را به دنیز بایکال تحویل دهد.

از سال ۲۰۰۰ میلادی تا سال ۲۰۱۰ میلادی دنیز بایکال همچنان رهبر حزب بود اما به خاطر انتشار فایل تصویری یک رسوایی جنسی٬ ناچار به استعفا شد.

هنوز هم مشخص نیست که آیا انتشار آن فایل ویدیویی٬ توطئه ای از جانب شاگردان متنفذ فتح الله گولن بود که در همه جا نفوذ کرده و حتی اتاق خواب سران ترکیه را شنود می کردند٬ یا پای یک اختلاف داخلی در میان بود.

به هر حال٬ دنیز بایکال رفت و کرسی رهبری حزب باز هم به یک کرد رسید. یعنی فردی به نام کمال کلیچدار اوغلو از کردهای علوی اهل درسیم که برخلاف حکمت چتین٬ تاکنون هیچگاه حاضر نشده خود را یک کرد یا علوی بنامد و همواره خود را از این مباحث دور نگه داشته است.

او در سال ۲۰۱۳ میلادی و در شرایطی که مذاکرات صلح بین ترکیه و پ.ک.ک در جریان بود٬ به دیاربکر سفر کرد. در آن سفر٬ عثمان بایدمیر شهردار دیاربکر و از سیاست مداران وابسته به پ.ک.ک یک فرهنگ لغت کردی به کلیچدار اوغلو هدیه داد و گفت: با توجه به این که خود شما هم کردهستید٬ امیدواریم این هدیه برایتان سودمند باشد.

کلیچدار اوغلو٬ هدیه را مودبانه پذیرفت اما حتی یک کلمه٬ حرف نزد. شاید او حدس نمی زد که بعدها مجبور شود٬ با کردهای وابسته به پ.ک.ک٬ علیه اردوغان٬ هم جبهه شود.

چالش های حزب و کلیچدار اوغلو

محرم اینجه سیاست مدار آینده دار ترک٬ در رقابت با اردوغان در انتخابات ریاست جمهوری٬ توانست بالای ۳۰ درصد از رای مردم ترکیه را به دست بیاورد که به طرز مشهودی بالاتر از آرای حزب او در انتخابات مجلس بود.

به همین خاطر او پس از انتخابات٬ خواهان کناره گیری کلیچدار اوغلو شده و اعلام کرد که حق طبیعی خود می داند رهبر حزب شود. اما با وجود فشار بخش قابل توجهی از اعضا٬ او به هدف خود نرسید. حالا مشخص نیست که آیا او نامزد رهبری خواهد شد و آیا خواهد توانست در کنگره پیش رو٬ کلیچدار اوغلو را شکست دهد یا خیر.

بر اساس قوانین سیاسی ترکیه٬ حزب جمهوری خلق٬ دارای اعضای رسمی رده بالایی است که در این حزب حق رای دادن دارند و بر اساس همان سنت انتخاباتی آمریکایی٬ آنان را به عنوان دیلیگیت می شناسند.

حزب جمهوری خلق٬ در سراسر ترکیه دارای ۱۳۷۶ دیلیگیت است که البته یکی از آنان فوت کرده و در کنگره پیش رو٬ ۱۳۷۵ دیلیگیت حزب٬ تکلیف کرسی رهبری و انتخابات دیگر اجزای حزب را روشن می کنند.

بر اساس قوانین داخلی٬ هر فردی که بخواهد نامزد رهبری شود٬ باید امضای تاییدیه دست کم ۵ درصد از دیلیگیت ها را در اختیار داشته باشد.

حالا چنین به نظر می رسد که قدیمی ترین حزب سیاسی ترکیه٬ برای قدرتمندتر شدن و هموارسازی راه شکست اردوغان در آینده٬ نیاز به آن دارد که از این چند چالش مهم عبور کند:

۱.ارائه سیاست های آلترناتیو در مورد وضعیت اقتصادی ترکیه.

۲.مواجهه این حزب با مساله کردها و کسب رضایت حزب خوب به عنوان شریک این حزب در ائتلاف ملت برای همراهی با کردها.

۳.تعیین تکلیف رهبری حزب.

۴.ایجاد تغییراتی جدی در استراتژی و سیاست های کلان حزب در مورد محافظه کاران و دین داران.

انتهای پیام/