به گزارش خبرگزاری مهر، نشست علمی با موضوع «هوش مصنوعی، ادیان الهی و آینده بشریت، الگوریتم اجتهاد» با حضور حجت الاسلام عبدالحمید واسطی، عضو هیأت علمی گروه منطق فهم دین در جامعه المصطفی العالمیه(ص) مشهد برگزار شد.

حجت الاسلام واسطی، در تعریف الگوریتم گفت: در واقع حرکت قدم به قدم برای حل یک مسئله به گونه ای که مراحل مشخص است و همه جزئیات، کیفیات، زمان و مکان بیان شود، الگوریتم است. در ادبیات حوزوی کلمه ای با عنوان «حیث وجود» داریم؛ حیثیات به معنای جهت ها است و منظور از جهت، کیفیت و مراتب کیفیت است؛ از طرفی ما در فضای اجتماعی با علم عرفی مواجه هستیم و به صورت ناخودآگاه هوش خدادادی این کارها را انجام می دهد.

تعریف اجتهاد

به کارگیری همه تلاش برای اینکه نظر خداوند از ادله استخراج شود به نحوی که موجه باشد و حجیت داشته باشد اجتهاد است. هر کسی توان اجتهاد را ندارد چراکه در مسیر چگونگی فهم مراد آیه و چگونگی استخراج حکم از آیات و روایات تنوع وجود دارد که یکی از مسیرها درست و صحیح است. وقتی قرار است در اجتهاد حکم خداوند استخراج شود ابتدا باید به آیات یا روایات و یا اقوال که نظرات و دیدگاه های متخصصین است، مراجعه شود.

در اجتهاد بررسی آیات و روایات حائز اهمیت و دامنه جستجو مدنظر است؛ اینجا این پرسش مطرح می شود که اکتفا کردن به کتاب وسائل الشیعه کافی است یا باید کتاب های دیگر مثل کتب اربعه را نیز در این راستا مطالعه کرد.

در فضای روش شناسی اجتهاد صحبت شد که اجتهاد یک عملیات است و عملیات چگونگی می خواهد و چگونگی ها متنوع است و باید به این مطلب رسید که کدام یک صحیح و یا برتر و بهینه است و به ما اطلاعات بیشتری می دهد. وقتی گفته شد که برای رسیدن به این امر نیاز به تسلط است، به همین میزان نیاز است تا تسلط شاخص گذاری شود.

تسلط داشتن به این معنا است که به چه مقدار اطلاعات داشته باشم و در چه منابعی نیاز به تسلط است؛ تسلط داشتن و چگونگی تسلط داشتن باید تعریف و ارائه شود. تسلط نیاز به تجربه و زمان دارد و باید به این پرسش پاسخ داده شود که تسلط چگونه محقق می شود که منجر به اجتهاد شود.

در فضای حوزوی افراد بسیاری این دروس را می گذارنند اما در خروجی آن تعداد انگشت شماری به اجتهاد می رسند. در این راستا نیاز است تا مسیرهای رسیدن اجتهاد بررسی شود و یا درباره اختلاف فتواها که منابع آنان یکسان و همچنین حکم یکسان است، اما فتواها تفاوت دارند.

ارتباط اجتهاد و هوش مصنوعی

نخستین قدم در اجتهاد تحریر المسأله است که باید صورت بگیرد و تلقین محل نزاع، به این معنا که دعوای علمی کجاست و مسأله چیست. مثلا حکم رجوع از هبه در هبه زوج به زوجه چیست؛ وقتی یک زندگی منجر به طلاق شد حال به لحاظ شرعی تکلیف هدایایی که مرد به زن داده بود چیست؟

چگونه باید مسأله شناسی صورت بگیرد و مسأله بر ادله آیات و روایات عرضه می شود؛ عرضه کردن به معنای تطبیق دادن عملیات آن چگونه است؟ چگونگی قدم به قدم اجتهاد با ترسیم همه خصوصیات زمان، مکان، کمیت، کیفیت و جنسیات در استنباط حکم به معنای الگوریتم اجتهاد است. این همان چیزی است که هوش طبیعی ما به صورت خودکار انجام می دهد و نیاز به دقیق سازی است تا بتوان بین اختلاف فتواها محاکمه کرد بدین معنا که کدام یک روش مند است و طبقه قواعد و اصول فقه کدام یک از آنها حجیت دارد.

دانش هوش مصنوعی به دنبال استخراج فرآیند تخصص از متخصص است

هوش مصنوعی چگونگی استفاده از اطلاعات، داده ها و عمل گرها (تحلیل گرهای اطلاعات) برای رسیدن به تصویر بهینه است. کار هوش مصنوعی این است که عملکردهای مناسب انسانی را بهینه سازی کرده و ارتقاء دهد. در هوش مصنوعی و دانش آن، ما به دنبال استخراج تخصص از متخصص هستیم و اینکه متخصص هر فنی چگونه تخصص خود را ارائه می دهد. به هر میزان که پاسخ ها درباره چگونگی فرآیند تخصص در متخصص دقیق تر شود در واقع به هوش مصنوعی نزدیک می شویم و استنباط را دقیق تر می سازد.

عمل گرهای اصلی برای دقیق سازی

عمل گرهای اصلی در دقیق سازی علل اربعه بدین معنا که چه عاملی چه چیزی را با چه چیزی و چه جنسی به چه قالب و صورتی در می آورد و به چه نتیجه ای می خواهد برسد؛ آن قالب و صورت طراحی ویژه دارد.