به گزارش خبرنگار فرهنگی باشگاه خبرنگاران پویا، یکی از خصلت های ناپسندی که گاهی افراد دچار آن می شوند، تجسس و سرک کشیدن در زندگی دیگران و یا تجسس در ویژگی های شخصیتی آنهاست. این ویژگی برخاسته از خصلت هایی همچون حسادت و چشم هم چشمی است. به طور معمول کسی که با نیت تجسس، به خود اجازه ورود به حریم شخصی دیگران می دهد، ناخاسته انگیزه ناخرسندی را در ورای این کار پیگیری می کند. دین مبین اسلام از آنجا که نگاهی کریمانه به انسان ها دارد و حقوق فردی و اجتماعی شان را محترم می شمارد، به هیچ مسلمانی اجازه نمی دهد با ورود بی ضابطه در زندگی دیگران سرنوشت کسی را بازیچه دست خود قرار دهد. گسترش نفاق و میراندن الفت ها و ظهور تفرقه در جامعه، از دست دادن دوستان، بی اعتمادی مردم از پیامدهای تجسس است.

خداوند در آیه۱۲ سوره حجرات اهل ایمان را از گمان بد و تجسس نسبت به دیگران بر حذر می دارد و می فرماید: «یٰٓأیها ٱلذین ءامنوا۟ ٱجتنبوا۟ کثیرۭا من ٱلظن إن بعض ٱلظن إثمۭ و لا تجسسوا۟ ولا یغتب بعضکم بعضا ۚ أیحب أحدکم أن یأکل لحم أخیه میتۭا فکرهتموه ۚ و ٱتقوا۟ ٱلله ۚ إن ٱلله توابۭ رحیمۭ؛ ای اهل ایمان، از بسیاری از گمان ها [ در حق مردم ] بپرهیزید؛ زیرا برخی از گمان ها گناه است و [ در اموری که مردم پنهان ماندنش را خواهانند ] تفحص و پی جویی نکنید و از یکدیگر غیبت نکنید، آیا احدی از شما دوست دارد که گوشت برادر مرده اش را بخورد؟ بی تردید [ از این کار ] نفرت دارید، از خدا پروا کنید که خدا بسیار توبه پذیر و مهربان است.»

نکته مهم در این آیه خطاب خداوند به اهل ایمان است نه افراد بی ایمان؛ یعنی دسته ای از مؤمنان که از ایمان نسبی برخوردارند، دچار بدگمانی، تجسس یا غیبت نسبت به اطرافیان می شوند. در چنین حالتی خداوند امر به تقوای الهی می کند. در این آیه با صراحت تمام تجسس را در آیه فوق منع کرده و از آنجا که هیچ گونه قید و شرطی برای آن قائل نشده است، نشان می دهد که جستجوگری در کار دیگران و تلاش برای افشاگری اسرار آنها گناه است، اما قرائنی که در داخل و خارج آیه است نشان می دهد که این حکم مربوط به زندگی شخصی و خصوصی افراد است و در زندگی اجتماعی تا آنجا که تأثیری در سرنوشت جامعه نداشته باشد نیز این حکم صادق است. اما روشن است آنجا که ارتباطی با سرنوشت دیگران و کیان جامعه پیدا می کند مسئله شکل دیگری به خود می گیرد، لذا شخص پیامبر صلی الله علیه و اله مأمورانی برای جمع آوری اطلاعات قرار داده بود که از آنها به عنوان «عیون» تعبیر می شود، تا آنچه را ارتباط با سرنوشت جامعه اسلامی در داخل و خارج داشت برای او گرد آوری کنند. (برگزیده تفسیر نمونه، ج۴، ص۵۰۶)؛ لازم به ذکر است تجسس در مواردی مثل مراحل تحقیق جهت امر ازدواج خالی از اشکال می تواند باشد و بلکه جنبه مثبت به خود می گیرد.

پیامبر گرامی اسلام که در در اوج ارزش های الهی قرار دارند و یا به تعبیری صاحب کرامت های اخلاقی اند، در روایتی تأمل برانگیز فرمود: «من مأمور نیستم که دل های مردم را بکاوم و درونشان را بشکافم؛ إنی لم أومر أن أنقب عن قلوب الناس ولا أشق بطونهم». (کنز العمال، ج ۱۱، ص ۳۱۱) همچنین امام صادق(ع) به نقل از رسول گرامی اسلام(ص) ضمن پرهیز از تجسس از عیوب دیگران، به معرفی پیامد آن پرداخته و فرمود: «ای گروهی که به زبان اسلام آورده و به دلش ایمان نرسیده (و پیوست نشده) مسلمانان را نکوهش نکنید، و از عیوب آنان جستجو نکنید، زیرا هر که عیوب آنها را جستجو کند، خداوند عیوب او را دنبال کند، و هرکه خداوند عیبش را دنبال کند رسوایش کند گرچه در خانه اش باشد؛ یا معشر من أسلم بلسانه و لم یخلص الإیمان إلی قلبه لا تذموا المسلمین و لا تتبعوا عوراتهم فإنه من تتبع عوراتهم تتبع الله عورته و من تتبع الله تعالی عورته یفضحه و لو فی بیته» (الکافی (ط - الإسلامیة)، ج۲، ص۳۵۴)

از مجموع این مطالب بر می آید تجسس در چند حیطه صورت می گیرد: زندگی شخصی افراد، عیوب پنهانی آن ها، تجسس در خصلت ها و صفات افراد برای یافتن نقطه ضعف، تجسس برای یافتن خصلت ها و ویژگی های درونی افراد جهت امر ازدواج و نیز تجسس برای تقویت امنیت عمومی کشور؛ به غیر از دو مورد آخر، تجسس در مابقی موارد عمل قبیحی محسوب می شود.

انتهای پیام/