ایسنا/خراسان رضوی در حقیقت محیط زیست و رشد اقتصادی در ابتدائی ترین سطح به یکدیگر وابسته اند از این روی در چند سال گذشته جهان شاهد تغییرات زیست محیطی بزرگ و نامطلوبی همانند افزایش میزان انتشار گازهای گلخانه ای شده است. کشورهای در حال توسعه بر سر یک دو راهی انتخاب قرار دارند. رشد سریع اقتصادی بدون توجه به عواقب زیستی محیط آن، یا اتخاذ راهبرد توسعه صنعتی پایدار مبتنی بر تلفیق ملاحظات اکولوژیکی و اقتصادی که انتخاب را برای این کشورها دشوار کرده است.

با افزایش روزافزون جمعیت، گسترش شهرنشینی و رشد مصرف گرایی، بر میزان زباله های تولید شده افزوده شده و ساماندهی زباله ها به یک مسأله جدی تبدیل شده است. اطلاعات سازمان مدیریت پسماند، با اشاره به میزان سرانه زباله تولیدی در دنیا نشان می دهد که میزان تولید زباله درجهان روزی ۴۵۰ تا ۵۰۰گرم برای هر فرد است، ولی در کشور ما به ۸۰۰ گرم تا ۱ کیلو می رسد؛ بنابراین، میزان تولید زباله در ایران ۲ برابر جهان است.

طبیعت و محیط زیست موهبتی خداوندی است که از مجموعه موجودات، منابع و عوامل و شرایط هماهنگی که در اطراف هر موجود زنده وجود دارد و ادامه حیات به آن وابسته است به وجود می آید. محیط زیست، محل زندگی و تأمین کننده اصلی ترین نیازهای انسان است و پدیده ای است که هر روز بر اهمیت آن افزوده می شود. ماهیت جهانی محیط زیست از حضور عناصر مختلف تشکیل دهنده است و در این میان هر موجودی حق دارد از جو، آب و هوا و تنوع زیستی بهره مند شود.

طبیعت زیبا و اعجاب انگیز ما در حال نابودی است و محیط زیست تحت فشار شدید قرار گرفته است

اما متأسفانه انسان در دوران سلطه اش بر این کره خاکی به استفاده بی رویه و بدون برنامه ریزی از منابع طبیعی، ایجاد آلودگی های خطرناک در خاک، آب وهوا و از بین بردن توان زیست آن، پرداخته است. به طورکلی چنین به نظر می رسد که طبیعت زیبا و اعجاب انگیز ما در حال نابودی تدریجی است و سرانجام، محیط زیست کره ما از جهات مختلف تحت فشار شدید قرار گرفته است. پس، تهدیدات زیستی حاصل شده از تخریب محیط زیست، امنیت موجودات را در معرض خطر جدی قرار داده اند.

در بیشتر کشورها و به خصوص کشورهای در حال توسعه، رشد اقتصادی به عنوان مرکز برنامه ریزی ها قلمداد می شود. متأسفانه رشد اقتصادی، پیامدهای ناگواری به خصوص در زمینه زیست محیط به همراه داشته است، زیرا بستر بیشتر فعالیت های اقتصادی، محیط زیست است و در حقیقت محیط زیست و رشد اقتصادی در ابتدائی ترین سطح به یکدیگر وابسته اند از این روی در چند سال گذشته جهان شاهد تغییرات زیست محیطی بزرگ و نامطلوبی همانند افزایش میزان انتشار گازهای گلخانه ای شده است. کشورهای در حال توسعه بر سر یک دو راهی انتخاب قرار دارند. رشد سریع اقتصادی بدون توجه به عواقب زیستی محیط آن، یا اتخاذ راهبرد توسعه صنعتی پایدار مبتنی بر تلفیق ملاحظات اکولوژیکی و اقتصادی که انتخاب را برای این کشورها دشوار کرده است.

در حال حاضر پخش مواد زائد در محیط زیست یکی از مهمترین مشکلات جامعه بشری است که میزان آن با توجه به افزایش جمعیت روز به روز در حال افزایش است. مواد زائد تولید شده ممکن است به شکل جامد، لجن، مایعات یا گاز یا ترکیبی از تمامی این مواد باشند که به عنوان یک تهدید برای زندگی انسان است. ورود حجم عظیم مواد زاید شهری همراه با هزاران تن مواد زاید سمی خطرناک و مواد زاید بیمارستانی و صنعتی به محیط زیست مسائل فراوانی را به وجود می آورد که اثرات منفی و زیانبار آن در ارتباط با سایر نظام های موجود شهری و از جمله نظام زیست محیطی آن ها مورد بررسی قرار می گیرد.

زباله پراکنی در محیط منبع قابل توجهی از آلودگی است

زباله پراکنی به معنای رهاسازی زباله در محیط به عنوان یک مسأله زیست محیطی، منبع قابل توجهی از آلودگی است. براساس نتایج تحقیقات گوناگون در کشورهای دیگر نشان داده شده است تجمع زباله در طبیعت و محیط یک مسأله زیست محیطی و انسانی کاملا شناخته شده است که علاوه بر مسائل زیبایی شناختی محیط، تهدیدی برای بهداشت و سلامتی روحی، روانی و جسمی شهروندان است. تبیین رفتار زباله پراکنی به دلایل ذکر شده به طور کلی اهمیت دارد، در کشور ما زباله پراکنی در بین قشرهای مختلفی صورت می گیرد. در این بین گردشگران و مسافران داخلی با آسودگی بیشتری به این رفتار دست می زنند. مشاهده مقصدهای گردشگری طبیعی از جمله حاشیه دریا، رودخانه و جنگل ها که مملو از زباله های رها شده هستند گواه این مدعاست. به طوری که امروزه زباله پراکنی به عنوان مسأله ای اجتماعی در حوزه زیست محیطی مطرح است.

در موضوع زباله پراکنی چهار دسته عوامل به طور کلی در دو سطح فردی- عاملیتی و ساختاری- بیرونی برای تبیین رفتار زباله پراکنی به کار گرفته شده اند. این ۴ دسته عبارتند از: عوامل فردی (ارزش ها، باورها، آگاهی، هنجارهای شخصی)، عوامل عادتی(الگوهای رفتاری گذشته، رفتارهای بدون تفکر)، عوامل موقعیتی یا محیطی(امکانات، کنترل اجتماعی، هزینه مادی) و عوامل اجتماعی(هنجارهای اجتماعی، قواعد فرهنگی و ادراک مشترک ).

کلام اخر اینکه از آنجا که اصلی ترین عامل در آسیب رسانی به محیط زیست، انسان است، بی مسئولیتی زیست محیطی به معنای توجه نکردن فرد نسبت به رفتارهای زیست مراقبتی یکی از عوامل زباله پراکنی در طبیعت است. عواملی مانند احساس مسئولیت، میزان حس تاثیرگذاری رفتار و اینکه تا چه حد فرد، شخصا مسئول عواقب رفتارش است، بر روی رفتار و عملکرد او تاثیر دارد. درحقیقت، بی مسئولیتی زیست محیطی شخص نسبت به پاکیزگی محیط به زباله پراکنی منجر می شود. برای جلوگیری از این امر علاوه بر، برخورد با افرادی که زباله را در محیط رها می کنند، به کاربردن ابزارهای تشویقی نیز برای دفع مناسب زباله راه گشاست؛ از طرف دیگرباید فرهنگ سازی حساسیت مردم به رفتارهای زیست محیطی بیشتر شود تا افراد در جامعه در مقابل زباله پراکنی دیگران به صورت عاملی بازدارنده برخورد کنند.

منابع:

*فیروز جائیان، ع. ا و دیگران. (۱۳۹۶). «زباله پراکنی به مثابه بی نظمی اجتماعی (آزمون نظریه پنجره شکسته)». پژوهش های راهبردی امنیت و نظم اجتماعی. شماره ۲- صص:۳۲-۱۷.

فیروز جائیان، ع. ا و دیگران. (۱۳۹۴).«شرایط محیطی اثرگذار بر زباله پراکنی در استان مازندران با تأکید بر شرایط محیطی تسهیل کننده آن».فصلنامه علمی پژوهشی مطالعات مدیریت گردشگری. شماره ۲۹- صص:۱۴۴-۱۲۳.

*نظری، ر. ا و دیگران. (۱۳۹۴).«بررسی عوامل مؤثر بر آلودگی محیط زیست در ایران طی دوره ۱۳۵۳-۱۳۹۲».فصلنامه علمی پژوهشی، پژوهش های رشد و توسعه اقتصاد. شماره ۲۱- صص:۶۰-۴۸.

*عزیزی جیر آبادی، ب. (۱۳۹۴). «بررسی علل و عوامل آلودگی محیط زیست و ارائه راهکارهای کاهش آن». اولین کنفرانس ملی علوم و مدیریت محیط زیست. صص:۱۰-۱.

انتهای پیام