ایسنا/خراسان رضوی شادمانی، گمشده انسان معاصر، بنیادی ترین مفهوم در روانشناسی مثبت گرا است. انسان ها بنا بر سرشت و ماهیت وجودی خویش همواره از افسرده بودن گریزان اند و دوست دارند به سوی شاد بودن و شاد زندگی کردن در حرکت باشند. احساس نشاط یا بهزیستی از آغاز تمدن انسانی یکی از نیازهای اساسی نوع بشر در تمامی فرهنگ ها به شمار رفته است.

استنباط بشر نیز از غایت زندگی، رسیدن به شادمانی بوده است. با وجود این؛ در طول تاریخ درک بشر از نشاط متفاوت بوده است و تلاش های بسیاری برای فهم و تعریف نشاط انجام گرفته که این مفهوم را در ظرف زمان و مکان دگرگون کرده است. در مجموعه ادبیات نظری، نشاط عمدتا به معنای عاطفه مثبت، رضایت از زندگی و نبود عاطفه منفی تعریف شده است. در واقع احساس نشاط یکی از ابعاد سلامت روان و عواطف مثبت است که در مقابل احساسات منفی از قبیل افسردگی، اندوه و یأس قرار می گیرد.

جامع ترین و در عین حال عملیاتی ترین تعریف شادمانی اینگونه تعریف شده است. شادمانی به قضاوت فرد از درجه با میزان مطلوبیت کیفیت کل زندگی اطلاق می شود. به عبارت دیگر شادمانی به این معنا است که فرد چقدر زندگی خود را دوست دارد.

تحقیقاتی که توسط دانشمندان علوم اجتماعی انجام گرفته نشان می دهد حالت های عاطفی مثبت از جمله احساس نشاط بر سلامت افراد تأثیر بسزایی دارد. در تحقیقات مشخص شده است که احساسات مثبت موجب افزایش انعطاف پذیری جسمی، روانی و تفکر خلاقانه تر می شود. احساس نشاط موجب ایجاد انرژی، شور، حرکت و پویایی در جامعه می شود، افراد را برای زندگی بهتر آماده می کند و به دلیل ویژگی مسری بودن آن بستگی های فرد را با محیط افزایش می دهد. احساس شادکامی همچون سپری می تواند آدمی را در برابر مشکلات محافظت نموده و سلامت او را تضمین کند. همچنین افراد شاد تمایل بیشتری به سالم رفتار کردن دارند و به احتمال زیاد از رفتارهای ناسالم دوری می کنند.

اما امروزه با وجود ماشینی شدن زندگی و پیشرفت در زمینه فناوری و تأمین آسایش، نه تنها احساس بهزیستی و نشاط افزایش نیافته بلکه تنش های فکری و شرایط محیطی به کاهش احساس نشاط منجر شده است و این امر سلامت گروه های مختلف جامعه را به خطر می اندازد.

در یک پژوهش فراتحلیلی، مهم ترین ویژگی های شخصیتی افراد شاد را عاطفه مثبت و عزت نفس گزارش کرده اند. همچنین صاحبنظران روان شناسی شادی، عزت نفس را جزء جدایی ناپذیر شادی و نشاط می داند. علاوه بر این، اغلب روان شناسان انسان گرای سده اخیر، نظیر مازلو، راجرز و کلارک نیز مزایا و اهمیت زیادی برای عزت نفس بالا قائل شده اند و یکی از شاخص های سلامت روانی و ویژگی های افراد برخوردار از عزت نفس بالا را داشتن نگرش مثبت و احساس شادی و لذت از زندگی برشمرده اند

بر همین مبنا از سال ۲۰۰۰ میلادی به بعد در نگاه سازمان ملل برای تعیین سطح توسعه یافتگی کشورها متغیرهای نشاط یا شادکامی امید به آینده خشنودی و رضایت افراد به عنوان یک متغییر کلیدی وارد محاسبات شده است. اگر جامعه ای می خواهد توسعه و پیشرفت کند و به آرمان انسانی خود برسد لازمه آن داشتن شهروندانی با نشاط و شاداب است و زمانی می توان به کمال نشاط اجتماعی رسید که تمامی آحاد مردم با نشاط و شاداب باشند. با نشاط اجتماعی می توان به اهداف اجتماعی سیاسی، فرهنگی و … دست یافت.

عوامل موثر بر شادمانی چیست؟

مطالعات مختلف نشان می دهد که ابعاد شخصیتی افراد بر شادمانی آن ها تأثیر زیادی دارد. به نظر برخی از کارشناسان، دو بعد شخصیت انسان در تعیین میزان شادمانی از اهمیت بیشتری برخوردارند. یکی از این دو بعد برونگرایی و آرامش و دیگری را درونگرایی و عصبانیت می نامند. صاحبنظران معتقدند اکثر مردم شخصیتی تک بعدی و افراطی ندارند، یعنی فرد طبیعی نه کاملا درونگراست و نه کسی است که کاملا خونسرد است. با این حال، آرام و نه کاملا خشن و عصبانی است. شخصیت بسیاری از افراد در یک بعد نسبت به بعد دیگر پیشرفته تر است.

عزت نفس

عزت نفس نیز یکی از عواملی است که بر میزان شادمانی افراد تأثیر زیادی دارد. دانشمندان عزت نفس را اساسی ترین عامل شادمانی می دانند و گزارش کرده اند که عزت نفس یکی از مهم ترین پیشبینی کننده های شادی است. اهمیت عزت نفس در ایجاد شادمانی به حدی است که برخی پژوهشگران روانشناسی شادی، آن را جزء جدایی ناپذیر شادمانی می دانند.

سرمایه های اجتماعی

یکی از مفاهیمی که در سال های اخیر وارد حوزه علوم اقتصادی شده است، مفهوم «سرمایه اجتماعی» است. دانشمندان سرمایه اجتماعی یا همبستگی اجتماعی را چگونگی شبکه روابط اجتماعی دوستی ها، احساس کنترل شخصی و اعتماد اجتماعی می داند. به عقیدە او سرمایه اجتماعی بیش از سرمایه انسانی مانند سطح تحصیلات، درآمد، موقعیت اجتماعی فرد بر میزان شادمانی افراد جامعه اثر می گذارد.

فعالیت های اوقات فراغت

فعالیت های اوقات فراغت منبع بسیار خوبی برای ایجاد شادمانی هستند. شادی آفرینی فعالیت های اوقات فراغت را با استفاده از دو تئوری می توان توضیح داد. تئوری اول مربوط به انتخابگر بودن انسان است. از آنجا که فعالیت های اوقات فراغت، فعالیت هایی با آزادی عمل در مورد آن ها هستند که فرد با توجه به علاقه خود تصمیم گیری می کند؛ اینگونه فعالیت ها حتی وقتی که فرد را از نظر جسمانی آزار می دهند نیز موجب شادمانی او می شوند.

وضعیت اقتصادی

به نظر می رسد شادمانی انسان با افزایش ثروت افزایش می یابد و کاهش ثروت، شادی را می کاهد. برخی از صاحبنظران نیزهمین عقیده را دارند. برخی از تحقیقات چنین گزارش کرده اند که مردم کشورهای ثروتمند از مردم کشورهای فقیر بسیار شادترند. برخی از پژوهش ها نشان می دهد که این ارتباط در بین اقشار کم درآمد بیشتر است؛ یعنی درآمد تا اندازه ای که نیازهای مادی افراد را بر طرف می سازد بر شادمانی تأثیر دارد، ولی درآمد بیش از حد مورد نیاز شادمانی را افزایش نمی دهد.

سلامت

شادمانی و سلامت با یکدیگر ارتباط دارند. برخی از تحقیقات بیانگر این نکته هستند که شادی، دستگاه ایمنی را تقویت می کند و دستگاه ایمنی، سلامت فرد را بهبود می بخشد. دانشمندان معتقدند که عواطف مثبت به خصوص شادی، فعالیت های قلبی عروقی و سیستم ایمنی را بهبود می بخشد.

اعتقادات مذهبی

یکی از عوامل موثر بر ایجاد شادمانی ایمان مذهبی است. از آنجایی که فرد با ایمان دارای ارتباطات و اعتقادات مذهبی است کمتر احساس پوچی و رها شدگی می کند. ایمان مذهبی تاثیر بسیاری بر شادمانی دارد. فعالیت های مذهبی دارای کارکردهایی هستند که موجب افزایش شادمانی فردی می شود.

به طور کلی نشاط افراد در اجتماع می تواند زمینه ورود جوامع به فرایندهای توسعه یافتگی را فراهم کرده و جوامع در این مسیر موفق شود. توسعه و نشاط ارتباط تنگاتنگی با یکدیگر دارند که برای رسیدن به آن ها باید تمرکز صورت گیرد. سیاست گذاران کشور برای ارتقای سطح نشاط اجتماعی بر روی متغییرهای موثر بر آن مانند رضایت از زندگی رفاه اجتماعی و … تمرکر نمایند تا با افزایش نشاط اجتماعی افراد زمینه برای دستیابی و روند توسعه را فراهم سازند.

منابع:

*شریف زاده، ح. ا و دیگران. (۱۳۹۶). «بررسی عوامل موثر بر نشاط اجتماعی در ایران». راهبرد فرهنگ. شماره چهلم. صص: ۱۸۰-۱۶۰.

*میرشاه جعفری، س. ا. و دیگران. (۱۳۸۱).«شادمانی و عوامل موثر بر آن». تازه های علوم شناختی. شماره ۳- صص: ۵۸-۵۰.

*رضا دوست، ک و دیگران. (۱۳۹۴). «بررسی تأثیر عوامل اجتماعی و روانی بر احساس نشاط». نشریه جامعه شناسی کاربردی. شماره ۳- صص: ۲۲-۱.

انتهای پیام