ایسنا/اصفهان نتایج یک پژوهش نشان می دهد که تنظیم برنامه آموزشی برای نوجوانان و مادران در ارتباط با مشکلات مختلف رفتاری می تواند کاهش دهنده مشکلات باشد.

ملاک های تشخیصی اختلال های طیف اتیسم (درخودماندگی) با اختلال در زمینه تعامل و ارتباطات اجتماعی و علائق و فعالیت های تکراری و محدود، مشخص می شود که بر اساس شدت درجه اختلال، در سه سطح نیاز به نظارت و حمایت بسیار زیاد، نیاز به نظارت و حمایت زیاد و نیاز به نظارت و حمایت طبقه بندی می شوند.

معمولا پسران با اختلال طیف اتیسم با عملکرد بالا به دلیل نقص در مهارت های اجتماعی و انطباقی کمتر از جانب همسالان پذیرفته می شوند، در حالیکه در دوره بلوغ ارتباط با همسالان از اهمیت برخوردار است. بنابراین احساسات و هیجانات متعدد مرتبط با دوره بلوغ، به دلیل نقایص آن ها در زمینه مهارت های انطباقی، عدم استقلال و برخورد نامناسب والدین می تواند در قالب مشکلات رفتاری مختلف، از جمله پرخاشگری، اضطراب، افسردگی و گوشه گیری ظهور پیدا کند. افراد با اختلال طیف اتیسم در تنظیم تعامل اجتماعی، درک دیدگاه دیگران و تقابل هیجانی اجتماعی با مشکل مواجه هستند.

تصور می شود کودکان با اختلال طیف اتیسم با عملکرد بالا، دامنه هوش در سطح متوسط و بالاتر از متوسط دارند، دارای تأخیر و انحراف در تعامل اجتماعی متقابل، شناخت اجتماعی، اختلال در برقراری رابطه و کاربرد زبان و دارای مجموعه محدودی از علائق و فعالیت ها هستند.

از جمله مشکلات این افراد، مهارت های اجتماعی ضعیف، تمایل به تنهایی و اشکال در دوست یابی است. دوره بلوغ و نوجوانی به عنوان یکی از مهم ترین چالش های زندگی افراد با اختلال های طیف اتیسم به شمار می رود. باید به این نکته اشاره کرد که اتفاقات زیادی قبل، در طول و بعد از سال های نوجوانی رخ می دهد و نوجوانی مشخص کننده گذار از کودک بودن و وابسته بودن به والدین به دوره بزرگسالی، استقلال و مسئول رفتار خود بودن است. افزون بر این، طی این دوره، نوجوان بیشتر در مورد نقاط ضعف و قوت خود تفکر می کند. موفقیت در دوره نوجوانی از طریق پیشرفت به سمت استقلال و مسئولیت مشخص می شود.

در پژوهشی که توسط لیلا اکرمی، مختار ملک پور، سالار فرامرزی و احمد عابدی از گروه روان شناسی کودکان با نیازهای خاص، دانشکده علوم تربیتی و روان شناسی دانشگاه اصفهان انجام گرفت، «اثربخشی برنامه آموزش مدیریت رفتار و مهارت های اجتماعی بر مشکلات رفتاری و انطباقی نوجوانان پسر با اختلال طیف اتیسم با عملکرد بالا» بررسی شد.

در این پژوهش جامعه آماری، تمام پسران نوجوان با اختلال طیف اتیسم با عملکرد بالا در شهر یزد مورد بررسی قرار گرفتند. نمونه پژوهش حاضر، سه پسر با اختلال طیف اتیسم با عملکرد بالا هستند که به شیوه نمونه گیری هدفمند شناسایی و مورد ارزیابی قرار گرفتند. این نوجوانان با ارزیابی سازمان آموزش و پرورش استثنایی تشخیص اختلال اتیسم با عملکرد بالا را دریافت کرده بودند و در مدارس عادی مشغول به تحصیل بودند. ملاک های ورود و انتخاب نمونه ها شامل این موارد بود؛ پسران با اختلال طیف اتیسم با عملکرد بالا در طیف سنی ۱۲ تا ۱۶ سال، رضایت نوجوانان و مادران آن ها برای شرکت در برنامه و همکاری آن ها تا اتمام برنامه، سالم بودن حس بینایی و شنوایی، نداشتن بلوغ زودرس، عدم دریافت مداخله دیگر، هم زمان با ارائه برنامه و داشتن سواد خواندن و نوشتن در ارتباط با مادران.

نتایج پژوهش حاضر نشان داد که ارائه یک برنامه آموزشی ساختاریافته و با مشارکت مادران می تواند منجر به کاهش مشکلات رفتاری و افزایش مهارت انطباقی در پسران با اختلال طیف اتیسم با عملکرد بالا شود. به نظر می رسد ارائه جلسات مداخله به طور جداگانه برای مادران و نوجوانان، افزایش آگاهی مادران در ارتباط با اختلالات طیف اتیسم، دوره بلوغ و نوجوانی، نحوه برخورد با مشکلات رفتاری و آموزش شیوه های فرزندپروری به آن ها و همچنین آموزش راهکارهای مختلف به نوجوانان در جهت نظارت و کنترل بر رفتارهای خود مثل مدیریت خشم، آموزش حل مسئله، مهارت های جرات ورزی، راهکارهای مقابله با اضطراب و افسردگی، افزایش استقلال، نحوه استفاده مناسب از اوقات فراغت و آموزش مهارت های اجتماعی، نقش مهمی در کاهش مشکلات رفتاری و افزایش مهارت های انطباقی داشته است.

نتایج پژوهش حاضر نشان داد که تنظیم برنامه آموزشی برای نوجوانان و مادران در ارتباط با مشکلات مختلف رفتاری می تواند کاهش دهنده این گونه مشکلات باشد. علاوه بر این، به نظر می رسد تقویت مهارت های اجتماعی و دوست یابی، افزایش مهارت های حل مسئله، جرات ورزی، آموزش برنامه ریزی برای اوقات فراعت به نوجوانان و آموزش مادران در ارتباط با راهکارهای افزایش اعتمادبه نفس و چگونگی مقابله با مشکلات رفتاری و داشتن برخورد مناسب با نوجوان و آشنایی با شیوه های مناسب فرزندپروری، در کاهش مشکلات رفتاری مؤثر واقع شده است.

نتایج به دست آمده نشان می دهد برنامه آموزش مادران و نوجوانان در افزایش مهارت های انطباقی پسران با اختلالات طیف اتیسم با عملکرد بالا مؤثر بوده است. در تبیین این یافته باید به این نکته اشاره کرد که رفتار انطباقی به معنای قدرت کنارآمدن با دیگران و ارتباط برقرارکردن با آن ها، کنارآمدن با موقعیت های جدید و انجام امور روزمره زندگی است. پرورش رفتار انطباقی منجر به برقراری ارتباط فرد با محیط اطراف خود و مقابله با شرایط استرس زا می شود. نقص در مهارت های انطباقی دامنه فعالیت فرد را محدود می کند و بر روابط اجتماعی و نحوه گذراندن اوقات فراغت او تأثیر می گذارد.

نتایج این پژوهش در دوره ۲۰، شماره ۴ مجله توانبخشی چاپ شد.

انتهای پیام