به گزارش مشرق به نقل از پایگاه اطلاع رسانی KHAMENEI.IR، رهبر معظم انقلاب ۱۳۹۳/۰۳/۲۱ در دیدار پژوهشگران و کارکنان مؤسسه «دارالحدیث» و پژوهشگاه «قرآن و حدیث» بیاناتی ایراد فرمودند که در این آدینه بازخوانی می شود.

پس از بازدید از نمایشگاه دارالحدیث در حسینیه امام خمینی رحمه الله (۱)

بسم الله الرحمن الرحیم

ایام سالگرد ولادت مبارک پرفیض حضرت بقیةالله (ارواحنافداه) و تبرک ایام ماه مبارک شعبان به این ولادت بزرگ و مبارک را تبریک عرض میکنیم. ان شاءالله خداوند متعال، شما را، ما را جزو پیروان این بزرگوار قرار بدهد، جزو شیعیان این بزرگوار به حساب بیاورد؛ و تشکر میکنیم از جناب آقای ری شهری و همکاران عزیز و محترمشان به خاطر این هدیه ی ارزشمندی که به مناسبت این عید به جامعه ی اسلامی و جامعه ی علمی تحویل دادند؛ یعنی همین دانشنامه ی مهدویت، (۲) با این خصوصیاتی که ذکر کردند، که خصوصیات مهمی است.

به نظرم دیروز یا پریروز کتاب را آوردند و من فرصت کردم تورق مختصری بکنم؛ به نظرم کتاب برجسته و جالبی آمد. حالا ان شاءالله وقت میگذاریم و کتاب را اول تا آخر، ان شاءالله مطالعه خواهم کرد. ولی کار، کار بسیار مهمی است؛ کار بزرگی است. عمده این است که ذهن متوجه یک نیاز و یک خلأ بشود و همت برای پر کردن این خلأ و برآوردن این نیاز برانگیخته شود. این کارها شده - طبعا هیچ کاری هم از ما انسان ها بدون نقص و قصور نیست - مهم این نیست که آیا این کتاب کامل است، یا جامع است، یا نقصی دارد یا ندارد؛ مهم این است که این کتاب هست؛ نیاز به آن احساس شد و همت برای تولید آن برانگیخته شد و بحمدالله متولد شد و به عرصه ی وجود آمد. من صمیمانه از ایشان و همکاران محترمشان تشکر میکنم.

یک جمله در باب این ایام مبارک و وجود عظیم و عزیز حضرت بقیةالله (ارواحنا فداه) عرض بکنیم؛ یک جمله هم در باب مجمع شما و پژوهشگاه شما و دارالحدیث بعدا عرض میکنم.

در مورد مسئله ی امام زمان (سلام الله علیه) شماها خوب کار کردید و تلاش کردید و احاطه ی به همه ی جوانب قضیه دارید؛ آنچه مهم است این است که اعتقاد به امام زمان یک بخشی از جهان بینی ادیان است؛ یعنی ادیان الهی همچنان که در جهان بینی عمومی خودشان نسبت به عالم، آدم، منشأ آفرینش و منتهای سیر حیات بشر - یعنی درباره ی مبدأ و معاد - نظر میدهند، یکی از بخشهای این جهان بینی - این مجموعه ی عظیمی که زیربنای همه ی افکار و تأملات و احکام و قوانین و مقررات ادیان است - عبارت است از مسئله ی نهایت سیر کاروان بشر در این دنیا. مسئله ی آن دنیا و آن نشئه، مسئله ی دیگری است؛ مسئله ی آخرت است. یک مسئله این است که بشریت دارد به کجا میرود. اگر ما جامعه ی بشری را در طول تاریخ به کاروانی تشبیه کنیم که دارد یک مسیری را میرود، [این]سؤال مطرح است که این کاروان به کجا میرود؟ مقصد این کاروان کجا است؟ منتهاالیه این سیر کجا است؟ این یک سؤال جدی است؛ این باید در هر جهان بینی ای پاسخ داده بشود. ادیان به این پاسخ داده اند. پاسخهای نحله های فکری غیر دینی در این زمینه یکسان نیست، لکن پاسخ ادیان به این سؤال، تقریبا یکسان است؛ پاسخ مشخصی است. تا آنجایی که ادیان الهی و ادیانی را که رونویسی از ادیان الهی اند، می شناسیم - ولو خودشان هم الهی نباشند، اما پیدا است اصول و قواعد کار را از ادیان الهی گرفته اند - همه معتقدند که این کاروان در پایان، در آخر راه، به یک منزلگاه مطلوب و دلگشا و دلنشین خواهد رسید. خصوصیت عمده ی این مقصد هم «عدالت» است؛ عدالت، خواسته ی عمومی بشریت از اول تا امروز و تا آخر است.

اینهایی که سعی میکنند در مبانی و تفکرات اصولی، معتقد به تنوع و تغییر و تحول و مانند این ها بشوند، این را نمیتوانند انکار کنند که خواسته ی بشریت از روز اول تا امروز چند خواسته است، که از جمله ی اساسی ترین آن ها عدالت است؛ بشر دنبال عدالت [است]؛ هیچ وقت از این خواسته منصرف نشده است و در نهایت، این خواسته برآورده میشود، که در آثار ما [آمده]: «یملأ الله به الارض قسطا و عدلا کما ملئت ظلما و جورا» (۳) - در اغلب متون «کما ملئت» [است]، در بعضی هم «بعد ما ملئت» - این پاسخ همه ی ادیان است. در واقع هر فردی از آحاد بشر میداند که این سیر عمومی بشر به کجا منتهی خواهد شد. اگر بخواهیم تشبیه کنیم، این جور باید بگوییم که یک مسافری یا یک کاروانی از پیچ وخم های دشوار، از معبرهای سخت، از کوهستانها، از وادی ها، از دره ها، از لجن زارها، از خارزارها، همین طور دارد عبور میکند، راه را میپیماید، برای اینکه خودش را به یک نقطه ای برساند؛ این نقطه کجا است؟ این نقطه عبارت است از یک اتوبان، یک جاده ی مهم، یک جاده ی باز، یک راه هموار. همه ی آنچه در تاریخ بشر تا امروز مشاهده میکنیم، حرکت در همان کوره راه ها و در همان فرازونشیب ها و در همان خارستان ها و لجن زارها و مانند این ها بوده است؛ بشریت دارد همین طور این راه را طی میکند تا به اتوبان برسد؛ این اتوبان، دوران مهدویت است، دوران ظهور حضرت مهدی (سلام الله علیه) است.

این جور نیست که وقتی به آنجا رسیدیم، یک حرکت دفعی انجام بگیرد و بعد هم تمام بشود؛ نه، آنجا یک مسیر است. در واقع باید گفت زندگی اصلی بشر و حیات مطلوب بشر از آنجا آغاز میشود و بشریت تازه می افتد در راهی که این راه یک صراط مستقیم است و او را به مقصد آفرینش میرساند؛ «بشریت» را میرساند، نه آحادی از بشریت را، نه افراد را، مجموعه ها را میرساند. البته این به معنای این نیست که در آن وقت طبیعت بشر تغییر پیدا میکند؛ نه، طبیعت بشر، طبیعت ستیزه ی درونی و درگیری درونی میان خیر و شر است. عقل انسان هست، طبع انسان هم هست؛ غرایز انسان احکامی دارند، کششهایی دارند، تمایلات طبیعی انسان کار خودشان را میکنند، عقل هم کار خود را میکند؛ این تنازع در آن دوران هم وجود خواهد داشت.

این جور نیست که در آن دوران، بشریت یکپارچه تبدیل بشود به فرشته؛ نه، آنجا هم طبعا این درگیری هست، طبعا خوب و بد هم در آن وقت وجود دارد؛ منتها راه و جاده، جاده ای است که مساعد خوب شدن و خوب حرکت کردن و درست راه را پیمودن و به سمت مقصود واقعی راه رفتن است؛ این خصوصیت آن راه است که همان معنای حقیقی و واقعی «عدل» است؛ و این قطعی است؛ و توفیقاتی که بشر در اثنای راه پیدا کرده است، مؤید این معنا برای ذهن انسان شکاک است که آنچه وعده داده شده، تحقق پیدا خواهد کرد. این آیاتی که تلاوت کردند، به نظر من آیات جالب و مهمی است.

یک نکته ای در این آیات - آنجا که حضرت موسی را در آغاز ولادت، مادرش در آب می اندازد - وجود دارد؛ و اوحینآ الی ام موسی ان ارضعیه فاذا خفت علیه فالقیه فی الیم … انا رآدوه الیک و جاعلوه من المرسلین؛ (۴) [اینجا]دو وعده است: یک وعده وعده ی برگرداندن موسی به مادرش است؛ یک وعده وعده ی «جاعلوه من المرسلین» است؛ یعنی آن وعده ی عمومی ای که به بنی اسرائیل داده شده بود که بنی اسرائیل منتظر بودند که منجی بیاید؛ و این منجی از طرف خدا است و خواهد آمد و بنی اسرائیل را از دست فرعون نجات خواهد داد. خدای متعال در وحی به مادر موسی این وعده ی دوم را هم داد - جاعلوه من المرسلین - یعنی این را ما از طرف خودمان میفرستیم، و او را همان مرسلی قرار میدهیم که بنا است آن وعده ی بزرگ را و آن آرزوی بزرگ را انجام بدهد؛ این دو وعده را خدای متعال داد.

یک وعده، وعده ی نقد و نزدیک بود و آن، «انا رآدوه الیک» بود. در آیات بعدی - که حالا آن آیات را آقای سبزعلی متأسفانه نخواند - میفرماید: فرددنه الی امه کی تقر عینها و لا تحزن و لتعلم ان وعد الله حق؛ (۵) اینکه ما بچه را به مادر برگرداندیم، خب بله، «تقر عینها» دارد، «و لا تحزن» دارد - دلش خوش شد، دلش آرام گرفت، چشمش روشن شد -، اما اثر دیگر این برگرداندن، این بود که «و لتعلم ان وعد الله حق»؛ بداند که این وعده ای که ما دادیم - و گفتیم منجی را میفرستیم و کسی را خواهیم فرستاد که بنا است جامعه ی بنی اسرائیل را در مصر از استضعاف خارج کند - وعده ی درستی است؛ دلش مطمئن بشود، و خاطرجمع بشود. یعنی یک وعده ی کوچک از سوی پروردگار تحقق می یابد، برای اینکه هر انسان اهل تدبری از تحقق این وعده ی کوچک، اطمینان پیدا کند که آن وعده ی بزرگ تحقق پیدا خواهد کرد. آنچه از موفقیتها در طول تاریخ برای بشریت از طریق دین حاصل شده، همان وعده های کوچک است؛ از جمله جمهوری اسلامی. جمهوری اسلامی هم یکی از همین وعده ها است؛ خدای متعال وعده داده بود که اگر مبارزه کنید، اگر صبر کنید، اگر به خدای متعال توکل کنید، در جایی که گمان آن را نمیبرید و امید آن را ندارید، به شما قدرت خواهیم داد؛ همین اتفاق افتاد: ملت ایران مبارزه کرد، صبر کرد، ایستاد، فداکاری کرد، از دادن جان دریغ نکرد و اتفاقی افتاد که هیچ کس تصور آن را نمیکرد! چه کسی خیال میکرد در این منطقه ی بسیار حساس، در این کشور بسیار مهم، در مقابله ی با آن رژیم بشدت حمایت شونده ی از سوی قدرتهای بین المللی، یک حکومتی به وجود بیاید و یک انقلابی به پیروزی برسد، آن هم براساس دین، براساس فقه، براساس شریعت؟ چه کسی چنین تصوری میکرد؟ هیچ کس. اگر کسی بگوید من میدانستم این جوری میشود، مگر از طرق غیبی فهمیده باشد؛ محاسبات، مطلقا این را نشان نمیداد، اما این اتفاق افتاد. بدانیم آن وعده ی اصلی، آن کار بزرگ هم اتفاق خواهد افتاد. این یک نمونه ای از آن چیزی بود که اتفاق خواهد افتاد.

باید منتظر بود. این نگاه ادیان به پایان راه کاروان بشری، نگاه بسیار امیدبخشی است؛ حقیقتا روحیه ی انتظار و روحیه ی ارتباط با ولی عصر (ارواحنا فداه) و منتظر ظهور بودن و منتظر آن روز بودن، یکی از بزرگ ترین دریچه های فرج برای جامعه ی اسلامی است. منتظر فرج هستیم؛ خود این انتظار، فرج است؛ خود این انتظار، دریچه ی فرج است، امیدبخش است، نیروبخش است؛ از احساس بیهودگی، از احساس ضایع شدن، از نومیدی، از گیج و گمی نسبت به آینده جلوگیری میکند؛ امید میدهد، خط میدهد. مسئله ی امام زمان (سلام الله علیه) این است و امیدواریم که خدای متعال ما را به معنای واقعی کلمه از منتظران قرار بدهد و چشم ما را به تحقق این وعده ی الهی روشن کند.

در مورد مجموعه ی کارهایی که شما برادران و خواهران عزیز تحت مدیریت جناب آقای ری شهری در این سال ها انجام دادید، من حقیقتا بایستی تشکر بکنم. کارهای بسیار خوبی انجام گرفته، کارهای نویی انجام گرفته. مهم این است که ذهن ها فعال بشود برای شناختن نقاط خلأ؛ و خود این، هنر بزرگی است؛ مسئله یابی، هنر مهمی است: انسان نگاه کند، موارد خلأ را پیدا کند. این مجموعه ی شما خوشبختانه آزمون خوبی را در این زمینه گذرانده است؛ موارد خلأ را پیداکرده و بر این همت گماشته است که این ها را پر بکند.

مسئله ی قرآن و حدیث بسیار مسئله ی مهمی است. در همین موضوع مهدویت و قضایای مربوط به امام زمان - مسئله ی انتظار، مسئله ی طول عمر، مسئله ی دوران حکومت، مسئله ی وظایفی که منتظرین دارند، و مسائل گوناگونی که وجود دارد - بهترین مرجع عبارت است از حدیث و آنچه از خود ائمه (علیهم السلام) نقل شده، که جای تردیدی را باقی نمیگذارد و این مهم ترین مطلب است. همین طور که آقای ری شهری اشاره کردند، بنده هم به این معنا معتقدم که شواهد عقلی و اعتباری به عنوان مؤید میتوانند به کار بروند، [اما]آنچه تعیین کننده و قاطع است، منابع روایی و حدیثی و قرآنی است که به این ها بایستی تکیه کرد، از این ها باید استفاده کرد. البته باید تنقیح (۶) بشود؛ به حرفهای سست نباید اعتماد کرد. حرف قرص کم نداریم؛ حرفهای قوی، محکم و بنیادهای فکری مستحکم بحمدالله در این زمینه خیلی زیاد است و میتوان به این ها تکیه کرد و از این ها استفاده کرد.

از خداوند متعال مسئلت میکنیم که شما را موفق بدارد؛ و مجددا تشکر میکنیم از اینکه این هدیه ی باارزش را در ایام این عید مبارک به جامعه ی اسلامی تحویل دادید و جامعه ی فکری و معرفتی کشور ان شاءالله بهره ی کامل را از این عیدی ای که شما دادید خواهد برد.

والسلام علیکم و رحمةالله و برکاته

۱) پیش از دیدار، معظم له از نمایشگاه تولیدات علمی و پژوهشی مؤسسه ی دارالحدیث بازدید کردند. آیت الله محمد محمدی ری شهری (رئیس مؤسسه) در جلسه حضور داشتند.

۲) در جریان بازدید از نمایشگاه تولیدات علمی و پژوهشی مؤسسه ی دارالحدیث، و در آستانه ی ولادت حضرت ولی عصر، از «دانشنامه ی امام مهدی (عجل الله تعالی فرجه الشریف)» رونمایی شد.

۳) کتاب سلیم بن قیس هلالی، ج ۲، ص ۵۶۷،

۴) سوره ی قصص، بخشی از آیه ی ۷،

۵) همان، بخشی از آیه ی ۱۳،