کمک مؤمنانه در قرآن / چرا گاهی انفاق سبب آرامش انسان نمی شود؟
آیات ۲۶۱ تا ۲۶۵ سوره بقره به موضوع انفاق و کمک مؤمنانه و شرایط آن می پردازد، شرایطی که اگر رعایت نشود انفاق هیچ فایده ای ندارد و سبب آرامش انسان نمی شود.
به گزارش خبرنگار قرآن و فعالیت های دینی خبرگزاری فارس در سومین روز از ماه مبارک رمضان و در ادامه انتشار مفاهیم آیات قرآن، شرح و تفسیر آیات منتخب جزء سوم قرآن کریم بر اساس تفسیر نور به همراه توضیحات حجت الاسلام محسن قرائتی تقدیم می شود.
آیه ۲۶۱ سوره بقره
«مثل الذین ینفقون أموالهم فی سبیل الله کمثل حبة أنبتت سبع سنابل فی کل سنبلة مائة حبة و الله یضاعف لمن یشاء و الله واسع علیم» مثل کسانی که اموال خود را در راه خدا انفاق می کنند، همانند بذری است که هفت خوشه برویاند و در هر خوشه یکصد دانه باشد و خداوند آن را برای هر کس بخواهد (و شایستگی داشته باشد،) دو یا چند برابر می کند و خدا (از نظر قدرت و رحمت) وسیع و (به همه چیز) داناست. (۲۶۱ بقره)
شرح آیه ۲۶۱ سوره بقره توسط حجت الاسلام قرائتی
انفاق و منع از اسراف و تبذیر، بهترین راه برای حل اختلافات طبقاتی
سفارش به انفاق و منع از اسراف و تبذیر، بهترین راه برای حل اختلافات طبقاتی است. همچنان که پیدایش و گسترش ربا، زمینه ساز و بوجود آورنده طبقات است. لذا در قرآن آیات لزوم اتفاق و تحریم ربا در کنار هم آمده است.[۱]
هر دانه ای، در هر زمینی، هفت خوشه که در هر خوشه صد دانه باشد نمی رویاند، بلکه باید دانه، سالم و زمین مستعد و زمان مناسب و حفاظت کامل باشد. همچنین انفاق مال حلال باید با قصد قربت، بدون منت و با شیوه نیکو باشد تا آن همه آثار داشت باشد.
پیام ها
انفاق، تنها پاداش اخروی ندارد، بلکه سبب رشد و تکامل وجودی خود انسان می گردد. «مثل الذین ینفقون»
ستایش قرآن از کسانی است که انفاق سیره همیشگی آنان باشد. «ینفقون» فعل مضارع دلالت بر استمرار دارد.
انفاق، زمانی ارزشمند است که در راه خدا باشد. در اسلام اقتصاد از اخلاق جدا نیست. «فی سبیل الله»
استفاده از مثال های طبیعی، هرگز کهنه نمی شود و برای همه مردم در هر سن و شرایطی که باشند قابل فهم است. تشبیه مال به بذر و تشبیه آثار انفاق به خوشه های متعدد پر دانه. «کمثل حبة أنبتت سبع سنابل»
تشویق و وعده پاداش، قوی ترین عامل حرکت است. پاداش هفتصد برابر. «و الله یضاعف»
لطف خداوند، محدودیت ندارد. «و الله یضاعف … و الله واسع علیم»
اگر انفاق مال، تا هفتصد برابر قابلیت رشد و نمو دارد؛ «کمثل حبة أنبتت سبع سنابل فی کل سنبلة مائة حبة» پس حساب کسانی که در راه خدا جان خود را انفاق می کنند چه می تواند باشد؟! «و الله واسع علیم»
آیه ۲۶۲ سوره بقره
«الذین ینفقون أموالهم فی سبیل الله ثم لا یتبعون ما أنفقوا منا و لا أذی لهم أجرهم عند ربهم و لا خوف علیهم و لا هم یحزنون» کسانی که اموال خود را در راه خدا انفاق می کنند و سپس به دنبال آنچه انفاق کرده اند، منت نمی گذارند و آزاری نمی رسانند، پاداش آنها برایشان نزد پروردگارشان (محفوظ) است و نه ترسی دارند و نه غمگین می شوند. (۲۶۲ بقره)
شرح آیه ۲۶۲ سوره بقره توسط حجت الاسلام قرائتی
انفاق باید با اهداف خوب و توسط افراد و روش خوب و بی منت صورت بگیرد
هدف اسلام از انفاق، تنها سیر کردن شکم فقرا نیست، بلکه این کار زیبا باید بدست افراد خوب، یا شیوه خوب و همراه با اهداف خوبی باشد.
گاهی انسان گامی برای خدا بر می دارد و کاری را به نیکی شروع می کند، ولی به خاطر عوارضی از قبیل غرور یا منت یا توقع و یا امثال آن ارزش کار را از بین می برد. با منت، اثر انفاق از بین می رود، چون هدف از انفاق تطهیر روح از بخل است، ولی نتیجه منت، آلوده شدن روح است. منت گذار، یا در صدد بزرگ کردن خود و تحقیر دیگران است و یا می خواهد نظر مردم را به خود جلب کند که در هر صورت از اخلاص بدور است. مگر خداوند به خاطر همه نعمت هایی که به ما داده بر ما منت گذاشته تا ما با بخشیدن جزئی از آن بر خلق او منت بگذاریم.
در مجمع البیان حدیثی روایت شده است که رسول اکرم صلی الله علیه و آله فرمودند: خداوند در قیامت به منت گذاران، نگاه لطف آمیز نمی کند.
پیام ها
شروع نیکو کافی نیست، اتمام نیکو هم شرط است. «ینفقون … ثم لا یتبعون … منا»
اسلام حافظ شخصیت محرومان وفقراست و کوبیدن شخصیت فقرا از طریق منت را سبب باطل شدن عمل می داند. «لا یتبعون … منا و لا أذی»
اعمال انسان، در یکدیگر تأثیر دارند، یعنی یک عمل می تواند عمل دیگر را خنثی کند. انفاق برای درمان فقر است، ولی منتگذاری آنرا مایهی درد فقرا میگرداند. «ینفقون … لا یتبعون … منا و لا أذی»
خداوند، آینده انفاق کننده را تضمین کرده است. «لا خوف علیهم و لا هم یحزنون»
کسی که بدون منت و آزار وفقط برای خدا انفاق می کند، از آرامشی الهی برخوردار است. «ینفقون أموالهم فی سبیل الله … لا خوف علیهم و لا هم یحزنون»
آیه ۲۶۳ سوره بقره
«قول معروف و مغفرة خیر من صدقة یتبعها أذی و الله غنی حلیم» گفتار پسندیده (با نیازمندان) و گذشت (از تندی آنان)، از بخششی که بدنبال آن آزاری باشد، بهتر است. و خداوند بی نیاز بردبار است. (۲۶۳ بقره)
شرح آیه ۲۶۳ سوره بقره توسط حجت الاسلام قرائتی
اگر به سائل کمک نمی کنید او را محترمانه رد کنید
رسول اکرم صلی الله علیه و آله فرمود: اگر سائلی نزد شما آمد، به یکی از این دو روش عمل کنید؛ «بذل یسیر او رد جمیل»[۲] یا چیزی که در توان دارید به او عطا کنید، یا به طرز شایسته ای او را رد کنید. همچنین فرمود: اگر با مال نمی توانید به مردم رسیدگی کنید، با اخلاق برسید.[۳]
پیام ها
آبرو و شخصیت فقیر، با ارزشتر از حفظ شکم فقیر است. «قول معروف … خیر من صدقة»
فقیر را با محبت و دلسوزی به کار مفیدی که زندگی او را تأمین کند، راهنمایی کنید. «قول معروف»
انفاق باید همراه با اخلاق باشد. «قول معروف … خیر من صدقة»
گفت وگوی خوش با فقیر، موجب تسکین او و عامل رشد انسان است، در حالی که صدقه با منت، هیچ کدام را به همراه ندارد. «قول معروف … خیر من صدقة»
اگر فقیری بخاطر فشار و تنگدستی، ناروایی گفت او را ببخشید. «مغفرة»
رعایت عرف جامعه، در سخن و عمل لازم است. «قول معروف»
خداوند آزاررسانی به فقیر را پاسخ می دهد، ولی نه با عجله. «حلیم»
آیه ۲۶۴ سوره بقره
«یا أیها الذین آمنوا لا تبطلوا صدقاتکم بالمن و الأذی کالذی ینفق ماله رئاء الناس و لا یؤمن بالله و الیوم الآخر فمثله کمثل صفوان علیه تراب فأصابه وابل فترکه صلدا لا یقدرون علی شیء مما کسبوا و الله لا یهدی القوم الکافرین» ای کسانی که ایمان آورده اید! بخشش های خود را با منت و آزار باطل نسازید، همانند کسی که مال خود را برای خودنمایی به مردم، انفاق می کند و ایمان به خدا و روز رستاخیز ندارد. پس مثال او همچون مثل قطعه سنگ صافی است که بر روی آن (قشر نازکی از) خاک باشد (و بذرهایی در آن افشانده شود) پس رگباری به آن رسد (و همه خاک ها و بذرها را بشوید) و آن سنگ را صاف (و خالی از خاک و بذر) رها کند! (ریاکاران نیز) از دستاوردشان، هیچ بهرهای نمی برند و خداوند گروه کافران را هدایت نمی کند. (۲۶۴ بقره)
شرح آیه ۲۶۴ سوره بقره توسط حجت الاسلام قرائتی
انفاق با ریا و تظاهر هیچ سود و بهره ای ندارد
این آیه نیز تشبیهی را با خود دارد و نمایانگر باطن اشخاصی است که به قصد ریا و تظاهر انفاق می کنند. ظاهر عمل اینان مانند خاک، نرم ولی باطن آن چون سنگ، سفت است که قابلیت نفوذ ندارد. به خاطر سفتی و سختی دل های سنگشان، از انفاق خود بهره ای نمی برند.
پیام ها
منت گذاری و آزار فقیر، پاداش انفاق و صدقات را از بین می برد. «لا تبطلوا»
ریا، نشانه عدم ایمان واقعی به پروردگار و قیامت است. «ینفق ماله رئاء الناس و لا یؤمن بالله»
انفاق مهم نیست، انگیزه و روحیه انفاق کننده مهم است. «رئاء الناس»
اعمال شخص منت گذار، ریاکار وکافر، تباه است. کلمه «فمثله» قابل تطبیق با هر سه گروه است.
ریاکار، عاقبت رسوا می شود و حوادث، کاشف حقایق است. «فترکه صلدا»
ریاکار نه تنها از پاداش آخرت محروم است، بلکه رشد روحی را نیز کسب نکرده است. «لا یقدرون علی شیء»
منت گذار و ریاکار، در مدار کفر و مورد تهدید است. «لا یهدی القوم الکافرین»
آیه ۲۶۵ سوره بقره
«و مثل الذین ینفقون أموالهم ابتغاء مرضات الله و تثبیتا من أنفسهم کمثل جنة بربوة أصابها وابل فآتت أکلها ضعفین فإن لم یصبها وابل فطل و الله بما تعملون بصیر» و مثل کسانی که اموال خود را در طلب رضای خداوند و استواری روح خود انفاق می کنند، همچون مثل باغی است که در نقطه ای بلند باشد (واز هوای آزاد بحد کافی بهره بگیرد) و باران های درشت به آن برسد و میوه خود را دو چندان بدهد. و اگر باران درشتی نبارد، باران های ریز و شبنم (ببارد تا همیشه این باغ شاداب و پر طراوت باشد.) و خداوند به آنچه انجام می دهید، بیناست. (۲۶۵ بقره)
شرح آیه ۲۶۵ سوره بقره توسط حجت الاسلام قرائتی
اخلاص رمز قبولی انقاق
اگر هدف، تحصیل رضای خداوند و رشد و کمال روحی باشد، کارها بارور می شود. «ابتغاء مرضات الله … فآتت أکلها ضعفین»
اخلاص، ساده بدست نمی آید، باید به سراغ آن رفت. «ابتغاء مرضات الله»
کارهای خالص، همچون مزرعه ای در نقطه ای مرتفع است که از خرابی سیل محفوظ است. «بربوة أصابها»
اگر هدف خدا باشد، از جلوه ها و جمال ها هم محروم نمی شویم. مخلصین در جامعه محبوب تر از ریاکارانند. «جنة بربوة» انفاق خالص، همانند مزرعه در دامنه کوه و زمین مرتفع است، که همه مردم آنرا می بینند و از آن لذت می برند.
مهم تر از امکانات، بهره گیری از امکانات است. باران ریز یا درشت مهم نیست، مهم آن است که زمین بتواند آن را جذب کند. «فإن لم یصبها وابل فطل»
پی نوشت
[۱] . تفسیرالمیزان، ج ۲، ص ۴۰۶
[۲] . تفسیر قرطبی و نمونه، ذیل آیه
[۳] . تفسیرکاشف، ج ۱، ص ۲۷۲
انتهای پیام/
به گزارش خبرنگار قرآن و فعالیت های دینی خبرگزاری فارس در سومین روز از ماه مبارک رمضان و در ادامه انتشار مفاهیم آیات قرآن، شرح و تفسیر آیات منتخب جزء سوم قرآن کریم بر اساس تفسیر نور به همراه توضیحات حجت الاسلام محسن قرائتی تقدیم می شود.
آیه ۲۶۱ سوره بقره
«مثل الذین ینفقون أموالهم فی سبیل الله کمثل حبة أنبتت سبع سنابل فی کل سنبلة مائة حبة و الله یضاعف لمن یشاء و الله واسع علیم» مثل کسانی که اموال خود را در راه خدا انفاق می کنند، همانند بذری است که هفت خوشه برویاند و در هر خوشه یکصد دانه باشد و خداوند آن را برای هر کس بخواهد (و شایستگی داشته باشد،) دو یا چند برابر می کند و خدا (از نظر قدرت و رحمت) وسیع و (به همه چیز) داناست. (۲۶۱ بقره)
شرح آیه ۲۶۱ سوره بقره توسط حجت الاسلام قرائتی
انفاق و منع از اسراف و تبذیر، بهترین راه برای حل اختلافات طبقاتی
سفارش به انفاق و منع از اسراف و تبذیر، بهترین راه برای حل اختلافات طبقاتی است. همچنان که پیدایش و گسترش ربا، زمینه ساز و بوجود آورنده طبقات است. لذا در قرآن آیات لزوم اتفاق و تحریم ربا در کنار هم آمده است.[۱]
هر دانه ای، در هر زمینی، هفت خوشه که در هر خوشه صد دانه باشد نمی رویاند، بلکه باید دانه، سالم و زمین مستعد و زمان مناسب و حفاظت کامل باشد. همچنین انفاق مال حلال باید با قصد قربت، بدون منت و با شیوه نیکو باشد تا آن همه آثار داشت باشد.
پیام ها
انفاق، تنها پاداش اخروی ندارد، بلکه سبب رشد و تکامل وجودی خود انسان می گردد. «مثل الذین ینفقون»
ستایش قرآن از کسانی است که انفاق سیره همیشگی آنان باشد. «ینفقون» فعل مضارع دلالت بر استمرار دارد.
انفاق، زمانی ارزشمند است که در راه خدا باشد. در اسلام اقتصاد از اخلاق جدا نیست. «فی سبیل الله»
استفاده از مثال های طبیعی، هرگز کهنه نمی شود و برای همه مردم در هر سن و شرایطی که باشند قابل فهم است. تشبیه مال به بذر و تشبیه آثار انفاق به خوشه های متعدد پر دانه. «کمثل حبة أنبتت سبع سنابل»
تشویق و وعده پاداش، قوی ترین عامل حرکت است. پاداش هفتصد برابر. «و الله یضاعف»
لطف خداوند، محدودیت ندارد. «و الله یضاعف … و الله واسع علیم»
اگر انفاق مال، تا هفتصد برابر قابلیت رشد و نمو دارد؛ «کمثل حبة أنبتت سبع سنابل فی کل سنبلة مائة حبة» پس حساب کسانی که در راه خدا جان خود را انفاق می کنند چه می تواند باشد؟! «و الله واسع علیم»
آیه ۲۶۲ سوره بقره
«الذین ینفقون أموالهم فی سبیل الله ثم لا یتبعون ما أنفقوا منا و لا أذی لهم أجرهم عند ربهم و لا خوف علیهم و لا هم یحزنون» کسانی که اموال خود را در راه خدا انفاق می کنند و سپس به دنبال آنچه انفاق کرده اند، منت نمی گذارند و آزاری نمی رسانند، پاداش آنها برایشان نزد پروردگارشان (محفوظ) است و نه ترسی دارند و نه غمگین می شوند. (۲۶۲ بقره)
شرح آیه ۲۶۲ سوره بقره توسط حجت الاسلام قرائتی
انفاق باید با اهداف خوب و توسط افراد و روش خوب و بی منت صورت بگیرد
هدف اسلام از انفاق، تنها سیر کردن شکم فقرا نیست، بلکه این کار زیبا باید بدست افراد خوب، یا شیوه خوب و همراه با اهداف خوبی باشد.
گاهی انسان گامی برای خدا بر می دارد و کاری را به نیکی شروع می کند، ولی به خاطر عوارضی از قبیل غرور یا منت یا توقع و یا امثال آن ارزش کار را از بین می برد. با منت، اثر انفاق از بین می رود، چون هدف از انفاق تطهیر روح از بخل است، ولی نتیجه منت، آلوده شدن روح است. منت گذار، یا در صدد بزرگ کردن خود و تحقیر دیگران است و یا می خواهد نظر مردم را به خود جلب کند که در هر صورت از اخلاص بدور است. مگر خداوند به خاطر همه نعمت هایی که به ما داده بر ما منت گذاشته تا ما با بخشیدن جزئی از آن بر خلق او منت بگذاریم.
در مجمع البیان حدیثی روایت شده است که رسول اکرم صلی الله علیه و آله فرمودند: خداوند در قیامت به منت گذاران، نگاه لطف آمیز نمی کند.
پیام ها
شروع نیکو کافی نیست، اتمام نیکو هم شرط است. «ینفقون … ثم لا یتبعون … منا»
اسلام حافظ شخصیت محرومان وفقراست و کوبیدن شخصیت فقرا از طریق منت را سبب باطل شدن عمل می داند. «لا یتبعون … منا و لا أذی»
اعمال انسان، در یکدیگر تأثیر دارند، یعنی یک عمل می تواند عمل دیگر را خنثی کند. انفاق برای درمان فقر است، ولی منتگذاری آنرا مایهی درد فقرا میگرداند. «ینفقون … لا یتبعون … منا و لا أذی»
خداوند، آینده انفاق کننده را تضمین کرده است. «لا خوف علیهم و لا هم یحزنون»
کسی که بدون منت و آزار وفقط برای خدا انفاق می کند، از آرامشی الهی برخوردار است. «ینفقون أموالهم فی سبیل الله … لا خوف علیهم و لا هم یحزنون»
آیه ۲۶۳ سوره بقره
«قول معروف و مغفرة خیر من صدقة یتبعها أذی و الله غنی حلیم» گفتار پسندیده (با نیازمندان) و گذشت (از تندی آنان)، از بخششی که بدنبال آن آزاری باشد، بهتر است. و خداوند بی نیاز بردبار است. (۲۶۳ بقره)
شرح آیه ۲۶۳ سوره بقره توسط حجت الاسلام قرائتی
اگر به سائل کمک نمی کنید او را محترمانه رد کنید
رسول اکرم صلی الله علیه و آله فرمود: اگر سائلی نزد شما آمد، به یکی از این دو روش عمل کنید؛ «بذل یسیر او رد جمیل»[۲] یا چیزی که در توان دارید به او عطا کنید، یا به طرز شایسته ای او را رد کنید. همچنین فرمود: اگر با مال نمی توانید به مردم رسیدگی کنید، با اخلاق برسید.[۳]
پیام ها
آبرو و شخصیت فقیر، با ارزشتر از حفظ شکم فقیر است. «قول معروف … خیر من صدقة»
فقیر را با محبت و دلسوزی به کار مفیدی که زندگی او را تأمین کند، راهنمایی کنید. «قول معروف»
انفاق باید همراه با اخلاق باشد. «قول معروف … خیر من صدقة»
گفت وگوی خوش با فقیر، موجب تسکین او و عامل رشد انسان است، در حالی که صدقه با منت، هیچ کدام را به همراه ندارد. «قول معروف … خیر من صدقة»
اگر فقیری بخاطر فشار و تنگدستی، ناروایی گفت او را ببخشید. «مغفرة»
رعایت عرف جامعه، در سخن و عمل لازم است. «قول معروف»
خداوند آزاررسانی به فقیر را پاسخ می دهد، ولی نه با عجله. «حلیم»
آیه ۲۶۴ سوره بقره
«یا أیها الذین آمنوا لا تبطلوا صدقاتکم بالمن و الأذی کالذی ینفق ماله رئاء الناس و لا یؤمن بالله و الیوم الآخر فمثله کمثل صفوان علیه تراب فأصابه وابل فترکه صلدا لا یقدرون علی شیء مما کسبوا و الله لا یهدی القوم الکافرین» ای کسانی که ایمان آورده اید! بخشش های خود را با منت و آزار باطل نسازید، همانند کسی که مال خود را برای خودنمایی به مردم، انفاق می کند و ایمان به خدا و روز رستاخیز ندارد. پس مثال او همچون مثل قطعه سنگ صافی است که بر روی آن (قشر نازکی از) خاک باشد (و بذرهایی در آن افشانده شود) پس رگباری به آن رسد (و همه خاک ها و بذرها را بشوید) و آن سنگ را صاف (و خالی از خاک و بذر) رها کند! (ریاکاران نیز) از دستاوردشان، هیچ بهرهای نمی برند و خداوند گروه کافران را هدایت نمی کند. (۲۶۴ بقره)
شرح آیه ۲۶۴ سوره بقره توسط حجت الاسلام قرائتی
انفاق با ریا و تظاهر هیچ سود و بهره ای ندارد
این آیه نیز تشبیهی را با خود دارد و نمایانگر باطن اشخاصی است که به قصد ریا و تظاهر انفاق می کنند. ظاهر عمل اینان مانند خاک، نرم ولی باطن آن چون سنگ، سفت است که قابلیت نفوذ ندارد. به خاطر سفتی و سختی دل های سنگشان، از انفاق خود بهره ای نمی برند.
پیام ها
منت گذاری و آزار فقیر، پاداش انفاق و صدقات را از بین می برد. «لا تبطلوا»
ریا، نشانه عدم ایمان واقعی به پروردگار و قیامت است. «ینفق ماله رئاء الناس و لا یؤمن بالله»
انفاق مهم نیست، انگیزه و روحیه انفاق کننده مهم است. «رئاء الناس»
اعمال شخص منت گذار، ریاکار وکافر، تباه است. کلمه «فمثله» قابل تطبیق با هر سه گروه است.
ریاکار، عاقبت رسوا می شود و حوادث، کاشف حقایق است. «فترکه صلدا»
ریاکار نه تنها از پاداش آخرت محروم است، بلکه رشد روحی را نیز کسب نکرده است. «لا یقدرون علی شیء»
منت گذار و ریاکار، در مدار کفر و مورد تهدید است. «لا یهدی القوم الکافرین»
آیه ۲۶۵ سوره بقره
«و مثل الذین ینفقون أموالهم ابتغاء مرضات الله و تثبیتا من أنفسهم کمثل جنة بربوة أصابها وابل فآتت أکلها ضعفین فإن لم یصبها وابل فطل و الله بما تعملون بصیر» و مثل کسانی که اموال خود را در طلب رضای خداوند و استواری روح خود انفاق می کنند، همچون مثل باغی است که در نقطه ای بلند باشد (واز هوای آزاد بحد کافی بهره بگیرد) و باران های درشت به آن برسد و میوه خود را دو چندان بدهد. و اگر باران درشتی نبارد، باران های ریز و شبنم (ببارد تا همیشه این باغ شاداب و پر طراوت باشد.) و خداوند به آنچه انجام می دهید، بیناست. (۲۶۵ بقره)
شرح آیه ۲۶۵ سوره بقره توسط حجت الاسلام قرائتی
اخلاص رمز قبولی انقاق
اگر هدف، تحصیل رضای خداوند و رشد و کمال روحی باشد، کارها بارور می شود. «ابتغاء مرضات الله … فآتت أکلها ضعفین»
اخلاص، ساده بدست نمی آید، باید به سراغ آن رفت. «ابتغاء مرضات الله»
کارهای خالص، همچون مزرعه ای در نقطه ای مرتفع است که از خرابی سیل محفوظ است. «بربوة أصابها»
اگر هدف خدا باشد، از جلوه ها و جمال ها هم محروم نمی شویم. مخلصین در جامعه محبوب تر از ریاکارانند. «جنة بربوة» انفاق خالص، همانند مزرعه در دامنه کوه و زمین مرتفع است، که همه مردم آنرا می بینند و از آن لذت می برند.
مهم تر از امکانات، بهره گیری از امکانات است. باران ریز یا درشت مهم نیست، مهم آن است که زمین بتواند آن را جذب کند. «فإن لم یصبها وابل فطل»
پی نوشت
[۱] . تفسیرالمیزان، ج ۲، ص ۴۰۶
[۲] . تفسیر قرطبی و نمونه، ذیل آیه
[۳] . تفسیرکاشف، ج ۱، ص ۲۷۲
انتهای پیام/
گفتگو با هوش مصنوعی
💬 سلام! می‌خوای درباره‌ی «کمک مؤمنانه در قرآن / چرا گاهی انفاق سبب آرامش انسان نمی شود؟» بیشتر بدونی؟ من اینجام که راهنماییت کنم.