زندگینامه <a href="/fa/dashboard/ ir/حضرت زینب سلام الله علیها" class="text info">حضرت زینب سلام الله علیها</a> در منظرگاه <a href="/fa/dashboard/ ir/ویکی شیعه" class="text info">ویکی شیعه</a>
* صفحه
ابزارها
* * * * * * * * * * *
* * *
از ویکی شیعه
حضرت زینب سلام الله علیها 
نام | زینب
نقش | دخترامام علی (ع)
زادروز | ۵ جمادی الاول، ۵ق یا ۶ق
زادگاه | مدینه
درگذشت | ۱۵ رجب، ۶۲ق
مدفن | دمشق
محل زندگی | مدینه
لقب(ها) | عقیله بنی هاشم، عالمه غیر مُعلّمه، کامله، فاضله
پدر | امام علی (ع)
مادر | حضرت زهرا(س)
فرزند(ان) | عون، محمد، علی، عباس، ام کلثوم
طول عمر | ۵۷ سال
مختصات مدفن | ۳۳٫۴۴۴۵۴۴°شمالی ۳۶٫۳۴۰۹۰۷°شرقی
امامزادگان مشهور
عباس بن علی • زینب کبری • فاطمه معصومه • سید محمد • شاهچراغ • سیده نفیسه
سایر امامزادگان
حضرت زینب(س) (۵ یا ۶ق- ۶۲ق) دختر امام علی(ع) و حضرت زهرا(س) بود که در واقعه کربلا، پس از شهادت برادرش امام حسین(ع) به همراه دیگر بازماندگان کاروان امام(ع) به اسارت درآمد. زینب(س) و دیگر اسیران کربلا را به کوفه و از آنجا به شام بردند.
خطبه حضرت زینب در کوفه و نیز در شام، در مجلس یزید، معروف است. خطبه او در مجلس یزید، حاضران را تحت تأثیر قرار داد و یزید مجبور شد قتل امام حسین(ع) را به گردن ابن زیاد بیندازد و او را لعن کند.
امام حسین(ع) هنگام وداع در روز عاشورا از حضرت زینب خواست او را در نماز شبش دعا کند.
براساس روایات، نام گذاری حضرت زینب(س)، توسط پیامبر اسلام(ص) صورت گرفت. زینب همسر عبدالله بن جعفر بود و دو فرزندش عون و محمد نیز روز عاشورا در کربلا به شهادت رسیدند. او را به سبب مصیبت های فراوانی که دیده، اُمّ المَصائب لقب داده اند.
درباره محل دفن زینب(س) اختلاف است. مشهور این است که قبر حضرت زینب(س) در دمشق است؛ اما برخی مقام السیدة زینب در مصر و قبرستان بقیع را محل دفن او دانسته اند.
ولادت، نام، لقب و کنیه
زینب دختر اول امام علی(ع) و حضرت فاطمه(س)[۱] و خواهرِ امام حسن(ع) و امام حسین(ع)[۲] و ام کلثوم[۳] است. درباره تاریخ ولادت زینب(س) اختلاف وجود دارد: برخی منابع، ولادتش را در ۵ جمادی الاول،[۴] سال پنجم[۵] و برخی دیگر سال ۶ قمری[۶] در مدینه گفته اند. در برخی منابع، ولادت وی را پنج سال پیش از رحلت پیامبر(ص) ذکر کرده اند.[۷] تاریخ های دیگری مانند سال چهارم و نهم قمری نیز ذکر شده است.[۸] گفته می شود هیچ یک از این تاریخ ها دلیل تاریخی ندارد.[۹]
نام گذاری حضرت زینب(س)، توسط پیامبر اسلام(ص) صورت گرفت؛ گفته شده است که جبرئیل از سوی خداوند این نام را به پیامبر(ص) رسانده است.[۱۰] در کتاب «الخصائص الزینبیة» آمده است پیامبر(ص) او را بوسید و فرمود: «حاضران امّتم، غایبان را از کرامت این دخترم زینب آگاه کنند؛ همانا او مانند جده اش خدیجه است.»[۱۱] زینب در لغت به معنای «درخت نیکو منظر و خوشبو»[۱۲] یا «زینت پدر»[۱۳] آمده است.
کنیه زینب(س) را ام کلثوم و ام الحسن گفته اند.[۱۴] به جهت فرق گذاشتن بین او و خواهران هم نامش، او را زینب کبری و به جهت فرق گذاشتن میان او و مادرش صدیقه کبری، او را صدیقه صغری لقب داده اند.[۱۵] القاب فراوانی نیز برای وی نقل شده است.[۱۶] برخی بیش از ۶۰ لقب برای او ذکر کرده اند[۱۷] که بعضی از آنها عبارتند از: عَقیله بنی هاشم، عالمة غیر مُعَلَّمَة، فَهِمَةٌ غَيْرُ مُفَهَّمَة،[یادداشت ۱] عارفه، موثّقه، فاضله، کامله، عابده آل علی، صدیقه صغری، معصومه صغری، امینةالله، نائبةالزهرا، نائبةالحسین، عقیلة النساء، شریکة الشهداء، بلیغه، فصیحه، شریکةالحسین، محبوبة المصطفی.[۱۸]
حضرت زینب(س) را به سبب سختی های بسیاری که در زندگی دید، ام المصائب لقب داده اند؛ درگذشت جدش پیامبر(ص)، بیماری و شهادت مادرش فاطمه(س)، شهادت پدرش امیرالمؤمنین(ع)، شهادت برادرش امام مجتبی(ع)، واقعه کربلا و به اسارت رفتن در کوفه و شام از جمله وقایع سخت و تلخ زندگی وی به شمار می آید.[۱۹]
تبارنامه حضرت زینب
| | | | | | | خدیجه(س) | | | | پیامبر اکرم(ص) | |
---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---
| | |
| | | | | | | | | | | |
| | | | | | | | | حضرت فاطمه(س) | | | | امام علی(ع) | |
| | |
| | | | | | | | | | | | | | |
| | | | | | عبدالله بن جعفر | | | | حضرت زینب(س) | |
| | |
| | | | | | | | | | | |
| | | | | | | | | | | | | | | | | | | | | | |
| | | | | | | | | | | | | | | | | | | |
| عون | | محمد | | علی | | عباس | | ام کلثوم | | |
همسر و فرزندان
زینب(س) با وجود خواستگارهای متعدد، با پسرعموی خود عبدالله بن جعفر، ازدواج کرد.[۲۰] در منابع تاریخ ازدواج آنها ذکر نشده است.[۲۱] با این حال برخی سال ۱۷ق و سن ۱۱ یا ۱۲ سالگی را ذکر کرده اند.[نیازمند منبع]
در منابع متعدد از چهار پسر به نام های علی، عون الاکبر، عباس، محمد و یک دختر به نام ام کلثوم به عنوان فرزندان زینب و عبدالله نام برده شده است؛[۲۲] طبرسی در اعلام الوری، سه پسر و یک دختر ذکر کرده و نام عباس را ذکر نکرده است.[۲۳] دو تن از فرزندان زینب، عون[۲۴] و محمد[۲۵] در واقعه کربلا به شهادت رسیدند. سبط بن جوزی در تذکرة الخواص، عون الاصغر را از شهدای کربلا و نام مادرش را جمانة بنت المسیب دانسته است.[۲۶] در مقاتل الطالبین نام مادر محمد، خوصاء بنت حفصه ذکر شده است.[۲۷] برخی منابع نیز از فرزندان حضرت زینب، فقط عون را از شهدای کربلا دانسته اند.[۲۸]
شاخه ای از فرزندان علی «زینبیّون» خوانده شده اند.[۲۹]
معاویه ام کلثوم دختر حضرت زینب(س) را برای فرزندش یزید، خواستگاری کرد؛ ولی امام حسین (ع) او را به همسری پسر عمویش قاسم بن محمد بن جعفر بن ابی طالب درآورد.[۳۰]
در منابع آمده است که یکی از شروط حضرت زینب در ازدواج این بود که هرگاه امام حسین(ع) خواست سفری برود، زینب در کنار او باشد و عبدالله مانع او نشود.[۳۱]
ویژگی ها، فضایل و مناقب
علم، سخنوری و فقاهت
سبحانی تبریزی در موسوعه طبقات الفقهاء نام زینب سلام الله علیها را به عنوان یکی ازفقهیان قرن نخست هجری قمری ذکر کرده و به شرح پاره ای از فضائل و ویژگی های او پرداخته است. [۳۲]سخنان و خطبه های زینب(س) را در کوفه و همچنین در دربار یزید، که همراه با استدلال به آیات قرآن بود، بیانگر دانش او دانسته اند.[۳۳] وی احادیثی از مادرش حضرت زهرا(س) نقل کرده است.[۳۴] آن چنان که در کتاب مقاتل الطالبیین گزارش شده عبدالله بن عباس سخنان حضرت زهرا(س) در مورد فدک را به نقل از حضرت زینب(س) روایت کرده است. در این روایت، ابن عباس از او با عنوان «عقیلتنا زینب بنت علی(ع)» یاد می کند.[۳۵] محمد بن عمرو، عطاء بن سائب، فاطمه بنت الحسین نیز از وی حدیث نقل کرده اند.[۳۶]محمدتقی بهجت از مراجع تقلید در باره خطابه زینب کبری (س) معتقد است که او در اسارت هم آن چنان مردانه خطبه می خواند که گویی در تخت سلطنت قرار دارد. [۳۷]
زینب هنگام حضور امام علی(ع) در کوفه، برای زنان آنجا تفسیر قرآن ارائه می داد.[۳۸]
سخنرانی وی در کوفه برای شنوندگان یادآور خطبه های پدرش امیرالمؤمنین(ع) بود.[۳۹] سخنانش در کوفه و مجلس یزید و نیز گفتگوهای وی با عبیدالله بن زیاد، شبیه به خطبه های امام علی(ع) و خطبه فدکیه مادرش زهرا(س) دانسته شده است.[۴۰] بشیر بن حِذْیَم اسدی می گوید: «وَ نَظَرْتُ الَی زَیْنَبَ بِنْتِ عَلِیٍّ یَوْمَئِذٍ وَ لَمْ ارَ خَفِرَةً وَ اللهِ انْطَقَ مِنْها کَانَّها تُفرِعُ عن لِسانِ عَلِیِّ(ع) در روز ورود این قافله، من نگاه کردم و زینب (سلام الله علیها) را دیدم. من در آن روز هیچ زنی را که سراپای وجودش شَرم و حَیا باشد، در سخنرانی ناطق تر و تواناتر و چیره دست تر از زینب ندیدم. گویا در سخنرانی، شاگرد مکتب پدر بزرگوارش علی بود.» «وَ قَدْ اَوْمَأتْ الَی النّاسِ انِ اسْکُتوا، فَارْتَدَّتِ اْلانْفاسُ وَ سَکَنَتِ اْلاجْراسُ )زینب یک اشاره به جمعیت کرد، همین جمعیتی که داشتند ضجه می زدند و گریه می کردند، و یک عدّه هم سر و صدا می کردند، یک اشاره کرد که ساکت! نفس ها در سینه ها حبس شد. و جَرَس ها هم از صدا افتاد. حتّی دیگر صدای زنگوله حیوانات هم شنیده نشد.[۴۱]
هنگام سخنرانی وی در کوفه، پیرمردی گریان گفت: «پدر و مادرم فدای ایشان که سالخوردگانشان بهترین سالخوردگان و کودکان ایشان بهترین خردسالان، زنانشان بهترین زنان و نسل آنان والاتر و برتر از همه نسل هاست».[۴۲]
آیت الله خامنه ای:
عظمت كار زینب كبری (علیهاالسّلام) را نمی شود در مقایسه ی با بقیّه ی حوادث بزرگ تاریخ سنجید؛ باید آن را در مقایسه ی با خود حادثه ی عاشورا سنجید؛ و انصافاً این دو عِدل یكدیگرند. این انسان باعظمت، این بانوی بزرگ اسلام بلكه بشریّت، توانست در مقابل كوه سنگین مصائب، قامت خود را استوار و برافراشته نگه دارد؛ حتّی لرزشی هم در صدای این بانوی بزرگ از این همه حادثه پدید نیامد؛ هم در مواجهه ی با دشمنان، هم در مواجهه ی با مصیبت و حوادث تلخ، مثل یك قلّه ی سرافراز استواری ایستاد؛ درس شد، الگو شد، پیشوا شد، پیشرو شد.
https://farsi.khamenei.ir/newspart-index?sid=63&npt=7&aya=8
عبادت
حضرت زینب(س) شب ها به عبادت می پرداخت و در دوران زندگی، هیچ گاه تهجّد را ترک نکرد. آنچنان به عبادت اشتغال ورزید که ملقّب به «عابده آل علی» شد.[نیازمند منبع] با وجود مصائب فراوان در واقعه عاشورا، شب زنده داری و نماز شب وی حتی در شب دهم و یازدهم محرم ترک نشد.[۴۳] فاطمه دختر امام حسین (ع) می گوید: «عمه ام زینب در تمام شب عاشورا در محل عبادتش ایستاده بود و به پروردگار خویش استغاثه می کرد و در آن شب چشم هیچ یک از ما به خواب نرفت و هیچ صدای ناله ای از ما قطع نشد.»[۴۴][یادداشت ۲]
ارتباط حضرت زینب (س) با خدا آن گونه بود که امام حسین(ع) در روز عاشورا هنگام وداع، به خواهرش فرمود: «خواهرم! مرا در نماز شب فراموش نکن.»[۴۵][یادداشت ۳]
صبر و استقامت
«نقش قهرمانانه حضرت زینب در برابر ماست. ما به این زن احترام می گذاریم و او را بزرگ می داریم. ... همان گونه که مرد می تواند حسین باشد، زن مسلمان نیز می تواند زینب باشد. اگر امام حسین نمونه ای است برای قهرمانان و کمالی است برای مردان. زینب نیز نمونه ای است برای زنان. آنچنان که مرد مسلمان می تواند قهرمان و مجاهد باشد، زن مسلمان نیز می تواند قهرمان و مجاهد باشد.» [۴۶]
حضرت زینب را تجسم و نماد صبر جمیل نامیده اند.[یادداشت ۴][۴۸] مقاومت در راه پاسداری از حریم دین، کنترل نفس خود در برابر ناملایمات و ضعف نشان ندادن در مقابل دشمن و عدم شکوه در حضور مردم را از جمله ویژگی های صبر زینب(س) نام برده اند.[۴۹] او در روز عاشورا، هنگام دیدن پیکر خونین برادرش چنین گفت: «بار خدایا! این قربانی و کشته در راه خودت را از ما (خاندان پیامبر) بپذیر.»[۵۰] همچنین وی در پاسخ ابن زیاد که پرسید کار خدا را با برادر و اهل بیتت چگونه دیدی، فرمود: «مَا رَأَیْتُ إلّا جَمِیلاً؛ چیزی جز زیبایی ندیدم».[۵۱]
وی بارها جان امام سجاد(ع) را از مرگ نجات داد؛ از جمله در مجلس ابن زیاد، پس از احتجاج امام سجاد(ع) با ابن زیاد، وی دستور کشتن امام را صادر کرد. در این هنگام حضرت زینب(س) دست در گردن فرزند برادر انداخت و فرمود: «تا زنده ام، نخواهم گذاشت او را بکشید.»[۵۲]
برخی با توجه به فضایل و عبادت حضرت زینب، قائل به عصمت او شده اند.[۵۳]
در واقعه کربلا
مقالهٔ اصلی: واقعه کربلا
حضرت زینب در واقعه کربلا همراه امام حسین و کاروان او بود. او پس از شهادت امام حسین(ع) و یارانش، به همراه دیگر بازماندگان اسیر شد و به شام رفت.[یادداشت ۵]
در کربلا
مقالهٔ اصلی: شب عاشورا
شیخ مفید از امام سجاد(ع) نقل کرده است که در شب عاشورا، زینب(س) کنار او نشسته بود که امام حسین(ع) به خیمه ای رفت و اشعاری درباره بی وفایی دنیا خواند.[یادداشت ۶] امام سجاد گوید: عمه ام بر اثر رِقّت قلب با شنیدن آن شعر، طاقت نیاورد و با شتاب و بی تابی نزد پدرم رفت و گفت: «وامصیبتاه! ای کاش مرگم فرارسد، امروز مادرم فاطمه(س) و پدرم علی(ع) و برادرم حسن (ع) از دنیا رفتند، ای جانشین گذشتگان و ای دادرس بازماندگان». پس حسین(ع) به او نگاهی کرد و فرمود: «خواهرم! شیطان بردباری را از تو نگیرد». سپس چشمانش پر از اشک شد و فرمود: «اگر پرنده قطا(مرغ سنگخوار)را به حال خود بگذارند، می خوابد». زینب(س) گفت: «ای وای بر من! آیا جان تو را به زور می گیرند؟ این دلم را خونین تر می کند و بر من ناگوارتر است». سپس به صورت خود سیلی زد و گریبان را پاره کرد و بیهوش افتاد. حسین(ع) آب بر صورتش ریخت و به وی فرمود: «خواهرم! پرهیز کاری از خدا پیشه کن و به صبر و بردباری و تسلیت خداوند متکی باش و بدان که اهل زمین می میرند و اهل آسمان باقی نمی مانند و همه چیز رو به هلاکت و فنا است مگر وجه الله... پدرم، مادرم و برادرم از من بهتر بودند و رسول خدا(ص) برای من و برای هر مسلمان دیگر نمونه و الگو است». با این سخنان او را دلداری داد و فرمود: «ای خواهر! تو را سوگند می دهم، سوگندم را نشکن؛ هیچ گاه به خاطر من گریبانت را چاک نکن و صورتت را سیلی نزن و وقتی از دنیا رفتم جزع و بی تابی نکن». سپس او را آورد و نزد من نشانید، و خود به طرف یارانش رفت.[۵۴]
سوگواری محرم
تابلوی عصر عاشورا یکی از آثار نگارگری محمود فرشچیان
رویدادها
نامه های کوفیان به امام حسین(ع) • نامه امام حسین(ع) به اشراف بصره • روز عاشورا • واقعه کربلا • واقعه عاشورا (از نگاه آمار) • روزشمار واقعه عاشورا • اسیران کربلا
افراد
امام حسین(ع) • علی اکبر • علی اصغر • عباس بن علی • حضرت زینب(س) • سکینه بنت حسین • فاطمه دختر امام حسین • مسلم بن عقیل • شهیدان کربلا • اسیران کربلا
جای ها
حرم امام حسین(ع) • تل زینبیه • حرم حضرت عباس(ع) • گودال قتلگاه • بین الحرمین • نهر علقمه
مناسبت ها
تاسوعا • عاشورا • دهه محرم • اربعین • دهه صفر
مراسم
مرثیه خوانی • نوحه • تعزیه • روضه • زنجیرزنی • سینه زنی • سقاخانه • سنج و دمام • دسته عزاداری • شام غریبان • تشت گذاری • نخل گردانی • قمه زنی • راهپیمایی اربعین • تابوت گردانی • مراسم تابوت
مقالهٔ اصلی: روز عاشورا
عصر عاشورا هنگامی که به دستور شمر، بدن امام حسین(ع) را تیرباران کردند و اطراف او را گرفتند، حضرت زینب(س) از خیمه بیرون آمد و عمر بن سعد (فرمانده لشکر دشمن) را این گونه مورد خطاب قرار داد: «یابن سَعد! اَیُقتَلُ اَبُو عبدالله وَ أنتَ تَنظُرُ اِلَیهِ؟؛ فرزند سعد! آیا ابوعبدالله (امام حسین(ع) کشته می شود و تو تماشا می کنی؟!»[۵۵] او هیچ جوابی نداد و زینب (س) فریاد برآورد: «وای برادرم! وای سرورم! وای اهل بیتم! ای کاش آسمان بر زمین واژگون می شد! و ای کاش کوه ها خرد و پراکنده بر هامون می ریخت.»[۵۶]
زینب(س)، هنگام رسیدن بر بالین برادرش گفت: «خدایا! این قربانی را از ما بپذیر!»[۵۷] همچنین نقل شده است که رو به سوی مدینه نمود و خطاب به پیامبر(ص) گفت:
«ای پیامبر! اینان دختران شمایند که به اسیری می روند. اینان فرزندان شمایند که با بدن های خونین، روی زمین افتاده اند و باد صبا بر پیکر آنان می وزد! ای رسول خدا! این حسین است که سرش را از قفا بریده اند و عمامه و ردایش را به غارت برده اند. پدرم فدای کسی که سپاهیان، او را غارت کردند، سپس خیمه گاهش را سرنگون ساختند! فدای آن مسافری که دیگر امید بازگشتش نیست!» سخنان و ناله هایش، دوست و دشمن را تحت تأثیر قرار داد و همگان را به گریه واداشت.[۵۸]
در کوفه
مقاله های اصلی: خطبه حضرت زینب در کوفه و مناظره حضرت زینب با عبیدالله بن زیاد
بعد از عاشورا، اسیران را به کوفه بردند و در آنجا با وضع دلخراشی گرداندند. هنگام ورود به کوفه، زینب(س) برای حاضران خطبه ای خواند به طوری که همه شگفت زده شدند و تحت تاثیر آن قرار گرفتند.[۵۹] حذیم بن شریک الاسدی درباره خطبه حضرت زینب (س) می گوید: «سوگند به خدا! کسی را مانند زینب، در سخنوری توانا ندیدم؛ چنانکه گویی از زبان امیرالمؤمنین علی(ع) سخن می گوید. بر مردم نهیب زد: خاموش باشید! با این نهیب، نه تنها آن جماعت انبوه ساکت شدند، بلکه زنگ شتران نیز از صدا افتاد!»[۶۰] در پایان خطبه که آشوبِ شهر و قیام علیه حکومت احساس می شد، فرمانده نیروهای نظامی برای جلوگیری از آن، اسیران کربلا را به دار الاماره مرکز حکومت عبیدالله بن زیاد فرستاد.[۶۱]
حضرت زینب (س) همراه با اسیران وارد دار الاماره کوفه شد و در آنجا با عبیدالله بن زیاد حاکم کوفه به مخاصمه پرداخت.[۶۲]و در برابر تصمیم عبیدالله بن زیاد برای کشتن امام سجاد (ع) ایستادگی کرد و با صراحت به ابن زیاد گفت که اگر قرار است امام سجاد(ع) را بکشد او را هم باید همراه او بکشد.[۶۳]سخنان حضرت زینب(س) بر مردم اثری عمیق گذارد و خاندان اموی را رسوا ساخت، سپس عبیدالله دستور زندانی کردن آنان را صادر کرد. خطبه زینب(س) و نیز سخنان امام سجاد(ع) و ام کلثوم و فاطمه بنت الحسین در کوفه و دارالاماره و نیز اعتراض های عبدالله بن عفیف ازدی و زید بن ارقم به مردم کوفه جرئت بخشید و زمینه قیام برضد حکومت ظلم را فراهم ساخت.[۶۴]
حضرت زینب(س) خطاب به یزید
هر حیله ای داری به کار ببر. و از هر کوشش که توانی دست مدار. و دست دشمنی از آستین برآر. که به خدا این عار هرگز از تو شسته نشود. سپاس خدا را که پایان کار سادات جوانان بهشت را سعادت و آمرزش مقرر داشت و بهشت را برای آنان واجب انگاشت. از خدا می خواهم که پایه قدر آنان را والا و فضل فراوان خویش بایشان عطا فرماید که او مددکار تواناست.
شهیدی، زندگانی حضرت فاطمه زهرا، ص۲۶۰.
در شام
حضرت زینب(س) خطاب به یزید
به زودی آنکه تو را بر این مسند نشانده و گردن مسلمانان را زیر فرمان تو کشانده، خواهد دانست که زیانکار کیست و خوار و بی یار چه کسی است. در آن روز، داور، خداو دادخواه، مصطفی و گواه برتو، دست و پاست. اما ای دشمن و دشمن زاده خدا! من هم اکنون تو را خوار می دارم و سرزنش تو را به چیزی نمی شمارم، اما چه کنم که دیده ها گریان است و سینه ها سوزان. و دردی که از کشته شدن حسین به دل داریم، بی درمان. سپاه شیطان [یعنی عبیدالله بن زیاد و سپاهیان او]، ما را به جمع سفیهان [یعنی یزید و کسان او] می فرستند تا مال خدا را به پاداش هتک حرمت خدا بدو دهند. این دست جنایت است که به خون ما می آلایند. و گوشت ماست که زیر دندان می خایند. و پیکر پاک شهیدانست که گرگان بیابان از هم می ربایند. اگر ما را به غنیمت می گیری، غرامت خود را می گیریم، در آن روز، جز کرده زشت، چیزی نداری.
شهیدی، زندگانی حضرت فاطمه زهرا، ص۲۵۹.
مقاله های اصلی: خطبه حضرت زینب در شام و روضه مجلس یزید
پس از واقعه کربلا، یزید از عبیدالله خواست تا کاروان اسیران را همراه سرهای شهیدان به شام بفرستد. خاندان امام حسین(ع) به سوی شام راهی شدند.[۶۵] موقعیت حکومت یزید هنگام ورود اسرا به شام بسیار محکم بود؛ شهری که مردم آن سال ها بغض خاندان علی(ع) را داشتند؛ زیرا سال ها تبلیغات دودمان ابوسفیان را شنیده بودند. به همین جهت «هنگام ورود اسرا به شام، مردم لباس های نو برتن کردند و شهر را زینت دادند. شادمانی چنان مردم را فرا گرفته بود که گویا شام یکپارچه غرق در سرور بود.»[۶۶] اما خطابه های حضرت زینب و امام سجاد(ع) در شام، از یک سو دشمنی شامیان نسبت به اهل البیت(ع) را به محبت بدل نمود و از سوی دیگر، خشم عمومی را متوجه یزید ساخت و یزید مشاهده کرد که کشتن امام حسین(ع) به جای آنکه موقعیت او را بهتر کند، ضربه های کوبنده ای بر پایه های حکومتش وارد آورد.[نیازمند منبع]
یزید مجلسی ترتیب داده بود که اشراف و سران شام در آن شرکت داشتند.[۶۷] وی در حضورخاندان پیامبر(ص) که مانند اسیران در حضورش بودند ، اشعاری کفرآمیز خواند و درباره پیروزی خود، مطالبی گفت و آیات قرآن را به نفع خود تأویل کرد.[۶۸] او با چوبدستی که در دست داشت، نسبت به سر بریده امام حسین(ع) جسارت کرد.[۶۹] او اشعاری از ابن زبعری خواند و چند بیت به آن اضافه کرد که مضمون آن ها این بود:
«کاش سران قبیله من، که در بدر کشته شدند، می بودند و می دیدند که طایفه خرزج چگونه از شمشیرهای ما به ناله آمدند، تا از خوشحالی فریاد می زدند: ای یزید! دست تو شل مباد! ما بزرگان بنی هاشم را کشتیم و آن را به حساب جنگ بدر گذاشتیم و این پیروزی را در برابر آن شکست قرار دادیم. هاشم با حکومت بازی کرد، وگرنه، نه خبری از آسمان آمد و نه وحی ای نازل شد.[۷۰] من از نسل خِندِف[یادداشت ۷] نیستم اگر از فرزندان احمد انتقام نگیرم.» ناگهان زینب(س) از گوشه مجلس با سخنان یزید به مقابله برخاست و با صدای رسا، خطبه ای ایراد کرد. خطبه حضرت زینب(س) در کاخ یزید، حقّانیت امام حسین(ع) و باطل بودن اعمال یزید را آشکار ساخت. این خطبه، حاضران را تحت تأثیر قرار داد به گونه ای که یزید مجبور شد نسبت به اسرا، اندکی نرمش و انعطاف نشان دهد و از هرگونه واکنش سخت پرهیز کند.[۷۱]
دراثر روشنگری حضرت زینب(س)، یزید مجبور شد جنایت و قتل امام حسین(ع) را به گردن ابن زیاد بیندازد و او را لعن کند.[۷۲] عمادالدین طبری در کتاب کامل بهایی گزارش کرده زینب(س) خواست در شام برای امام حسین(ع) عزاداری کند و یزید پذیرفت.[۷۳]
یزید از اطرافیان خود نظر خواست که با اسیران چه کند؟ بعضی گفتند: این ها را نیز به سرنوشت رفتگانشان مبتلا گردان، ولی نعمان بن بشیر، به او توصیه کرد تا رفتار ملایمی داشته باشد.[۷۴]
زنان آل ابوسفیان از جمله هند همسر یزید، در خرابه به پیشواز اهل بیت(ع) رفتند و دست و پای دختران رسول خدا(ص) را می بوسیدند، گریه و زاری می کردند و سه روز عزارداری بپا داشتند.[۷۵] در این عزاداری ها مردم آن چنان تحت تأثیر قرار گرفتند که می خواستند یزید را بکشند. مروان حکم، یزید را از این که سلطنت او توسط این زنان تباه شود، ترساند. از این رو یزید امام سجاد (ع) را فراخواند و گفت اگر او با امام حسین(ع) مواجه می شد، نمی گذاشت کار به این جا برسد. یزید خواست به آنها هدایایی بدهد که نپذیرفتند. سرانجام، اسیران خاندان پیامبر(ص) با تکریم و احترام، به مدینه بازگشتند.[۷۶]
درگذشت و محل دفن
مقالهٔ اصلی: حرم حضرت زینب(س)
حرم حضرت زینب(س) در جنوب دمشق
تصویری قدیمی از مقام و مسجد حضرت زینب(س) در مصر مربوط به سال ۱۸۸۴م
گفته شده درباره زمان و مکان و چگونگی درگذشت حضرت زینب(س)، در منابع تاریخی تا سده هشتم هجری اطلاعات دقیقی وجود ندارد و اطلاعات موجود فقط تا زمانی را شامل می شود که کاروان اسیران وارد مدینه می شود.[۷۷] با این حال، وفات حضرت زینب(س) در یکشنبه، ۱۵ رجب سال ۶۲ق را مشهور دانسته اند.[۷۸] روز ۱۴ رجب[۷۹] و سال ۶۵ق[۸۰] نیز از دیگر نظرات در این باره است.
در مورد محل دفن حضرت زینب(س) سه دیدگاه مطرح است:
1. شام: مشهور این است که قبر حضرت زینب(س) در شام است.[۸۱] این مکان اکنون در جنوب دمشق قرار دارد. به سبب وجود حرم حضرت زینب(س)، این منطقه «شهرک السیدة زینب» نام گرفته است.[۸۲]
2. مصر: برخی از مورخان قبر زینب(س) را در مصر دانسته اند.[۸۳] این مکان که به مقام حضرت زینب یا مسجد السیدة زینب مشهور است، در منطقه سیدة زینب قاهره قرار دارد.[۸۴] سید محمدکاظم قزوینی در کتاب زینب الکبری من المهد الی اللحد، این قول را قوی ترین احتمال شمرده است.[۸۵]
3. مدینه: سید محسن امین، قبرستان بقیع در مدینه را محل دفن حضرت زینب(س) دانسته است.[۸۶]
محمدجواد مغنیه در کتاب الحسین و بطلة کربلا با رد قول سوم گفته است که از آنجا که علمای مورد اعتماد مانند کلینی، شیخ صدوق، شیخ مفید و شیخ طوسی محل دفن حضرت زینب را بیان نکرده اند، از این جهت نمی توان هیچ یک از اقوال سه گانه بر دیگری ترجیح داد. شهرت شام و مصر نیز با هم تعارض می کنند و از این جهت نیز هیچ یک بر دیگری ترجیح ندارند. بنابراین نمی توان با اطمینان محل دفن او را مشخص و بیان کرد؛ اما بدون تردید زیارت زیارت گاه موجود در شام و مصر به جهت تعظیم اهل بیت حسنه و پسندیده است.[۸۷]
در کتاب مقتل جامع سیدالشهداء نیز هر سه دیدگاه نقد شده و هیچ یک بر دیگری ترجیح داده نشده است. از جمله نقدها به هر سه دیدگاه این است که با اینکه حضرت زینب از شخصیت های بزرگ و مهم اسلام به شمار می رفت، اما در کتاب های معتبر قدیمی نامی از محل دفن حضرت زینب در شام، مصر و مدینه به میان نیامده است. بنابراین هیچ یک از این سه محل را نمی توان با اطمینان محل دفن حضرت زینب(س) به شمار آورد.[۸۸]
درباره مزار مشهور در دمشق نیز گفته شده که نام صاحب این مزار تا قرن هشتم قمری، ام کلثوم ضبط شده است؛ ولی پس از آن تاریخ به تدریج آن مزار را به زینب کبری نسبت داده اند.[۸۹]
هجوم به حرم
در پی بحران و جنگ در سوریه اقداماتی توسط گروه های تروریستی و داعش برای تخریب حرم حضرت زینب(س) در سال ۱۳۹۱ش تا ۱۳۹۴ شمسی صورت گرفت که به آسیب دیدگی بخشی از حرم، از جمله گنبد و همچنین شهادت برخی از ساکنان و زائران حرم منجر شد.[۹۰]
در فرهنگ و ادبیات شیعه
روز پرستار: در ایران روز ولادت حضرت زینب(س) به عنوان روز پرستار نام گذاری شده است.[۹۱] برخی سبب این نام گزاری را پرستاری وی از امام سجاد(ع) و دیگر بیماران و اسیران کربلا دانسته اند.[۹۲] شیعیان به مناسب سالروز تولد حضرت زینب(س) در نقاط مختلف مراسم جشن برگزار می کنند.
عزاداری: شیعیان در سالروز وفات حضرت زینب(س)(۱۵ رجب)، مراسم عزاداری برگزار می کنند. در این مراسم ضمن بیان فضائل حضرت زینب(س)، مصیبت ها و سرگذشت زندگی وی را یاد آور می شوند.[۹۳]
نام گذاری دختران: بسیاری از شیعیان نام دختران خود را زینب می گذارند.[۹۴] طبق آمار اعلام شده در سال ۱۳۹۲ش در ایران، نام زینب جزو ده نام نخست دختران قرار گرفته است.[۹۵]
کنگره و همایش ها: در سال ۱۳۹۱ش در شهر قم، کنگره بین المللی حضرت زینب(س) برگزار شد.[۹۶] در این کنگره آثار فراوانی از جمله دانشنامه حضرت زینب(س) منتشر شد.[۹۷] همچنین همایش هایی درباره حضرت زینب(س) در حرم امام حسین(ع)، اردبیل، بوشهر، و تهران برگزار شده است.[۹۸]
شعر و ادبیات: شاعران بسیاری درباره حضرت زینب(س) به زبان های مختلف شعر سروده اند.[۹۹] برخی از این اشعار در موضوعات مختلفی از جمله مدح، مرثیه و حضور زینب(س) در کربلا است. نیر تبریزی، شاعر مشهور ایرانی، درباره حضور حضرت زینب(س) در روز عاشورا ابیاتی چنین سروده است:
زینب، چو دید پیکر آن شه به روی خاک
از دل کشید ناله به صد درد سوزناک
کای خفته خوش به بستر خون!دیده باز کن
احوال ما ببین و سپس، خواب ناز کن
ای وارث سریر امامت! به پای خیز
بر کشتگان بی کفن خود نماز کن
طفلان خود، به ورطه بحر بلا نگر
دستی به دستگیری ایشان، دراز کن
برخیز، صبحِ شام شد، ای میر کاروان!
ما را سوار بر شتر بی جهاز کن[۱۰۰]
همچنین شعر دیگری که شهرت یافته است:
سِرّ نی ،در نینوا می ماند اگر زینب نبود
کربلا در کربلا می ماند اگر زینب نبود
چهره سرخ حقیقت بعد از آن توفان رنگ
پشت ابری از ریا می ماند اگر زینب نبود
چشمه فریاد مظلومیت لب تشنگان
در کویر تفته جا می ماند اگر زینب نبود
در عبور بستر تاریخ، سیل انقلاب
پشت کوه فتنه جا می ماند اگر زینب نبود[۱۰۱]
ابیاتی از اشعار مشهور شاعر آیینی خوشدل تهرانی(درگذشت: ۱۳۶۵ش) نیز این است:
خطبه زینب اگر در سفر شام نبود
ازفداکاری شاه شهدا نام نبود
نه همین نام نبود از شه خونین کفنان
اثر از مکتب ارزنده اسلام نبود
کتاب شناسی
مقالهٔ اصلی: فهرست کتاب های درباره حضرت زینب(س)
درباره حضرت زینب بیش از ۲۰۰ اثر چاپ شده[۱۰۳] که برخی از آنها عبارت است از:
1. السَیْدة زَیْنَب بَطَلة التاریخ و رائِدة الجهاد فی الاسلام، باقر شریف قرشی، بیروت، دارالمحجة البیضاء، چاپ اول، ۱۴۲۲ق.
2. زَیْنَب الکُبْری علیها السلام مِن المَهْد اِلی الْلَحْد، سید محمدکاظم قزوینی، قم، دارالغدیر، چاپ اول، ۱۴۲۳ق.
3. حضرت زینب پیام رسان شهیدان کربلا، محمد محمدی اشتهاردی، تهران، نشر مطهر، ۱۳۷۶ش.
4. حضرت زینب بزرگ بانوی کربلا، عبدالامیر فولادزاده، قم، کانون نشر اندیشه های اسلامی، ۱۳۷۰ش.
5. سیمای حضرت زینب علیها السلام، محمدمهدی تاج لنگرودی، تهران، نشر ممتاز، ۱۳۷۵ش.
6. پیام آور کربلا حضرت زینب، مرتضی فهیم کرمانی، تهران، انتشارات دارالسلام، ۱۳۷۶ش.
7. زیباترین شکیب؛ زندگانی حضرت زینب علیها السلام، مهدی رضایی، تهران، انتشارات بنیاد مستضعفان، ۱۳۷۹ش.
8. بانوی عاشورا حضرت زینب، رسول سیف، تهران، سازمان پژوهش و برنامه ریزی آموزشی، انتشارات مدرسه، ۱۳۷۷ش.
9. مادر مصیبت ها (سوگنامه حضرت زینب)، علیرضا رجالی تهرانی، قم، انتشارات نبوغ، ۱۳۸۰ش.
10. خصائص زینبیه، نوشته سید نورالدین جزایری، ترجمه ناصری باقری بیدهندی، قم، انتشارات مسجد مقدس جمکران، ۱۳۸۱ش.
11. اسوه های ایثار (نگاهی به زندگانی حضرت زینب)، عباس قدیانی، تهران، انتشارات فردابه، ۱۳۸۱ش.
جستارهای وابسته
پانویس
1.
- ابن اثیر، أسدالغابة، ۱۴۰۹ق، ج۶، ص۱۳۲؛ نقدی، حیاة السیدة زینب، ۱۴۲۱ق، ص۲۲.
- قرشی، السیده زینب، ۱۴۲۲ق، ص۲۹-۳۳.
- دخیل، اعلام النساء، ۱۴۱۲ق، ص۲۶۹.
- دخیل، اعلام النساء، ۱۴۱۲ق، ص۲۶۹؛ قزوینی، زینب الکبری من المهد الی اللحد، ۱۴۲۴ق، ص۳۱.
- دخیل، اعلام النساء، ۱۴۱۲ق، ص۲۶۹؛ نقدی، حیاة السیدة زینب، ۱۴۲۱ق، ص۲۲؛ مغنیه، الحسین(ع) و بطلة کربلاء، ۱۴۲۶ق، ص۲۸۵.
- شرف الدین، عقیلة الوحی، ص۴۱؛ قزوینی، زینب الکبری من المهد الی اللحد، ۱۴۲۴ق، ص۳۱.
- کحّاله، أعلام النساء، ۲۰۰۸، ج۲، ص۹۱؛ حسّون، اعلام النساء المؤمنات، ۱۴۲۱ق، ص۴۳۶.
- نقدی، حیاة السیدة زینب، ۱۴۲۱ق، ص۲۲.
- محلاتی، ریاحین الشریعة، دار الکتب الاسلامیه، ج۳، ص۳۳.
- نقدی، حیاة السیدة زینب، ۱۴۲۱ق، ص۲۱؛ قرشی، السیده زینب، ۱۴۲۲ق، ص۳۹.
- جزائری، الخصائص الزینبیة، ۱۴۲۵ق، ص۴۴.
- ابن منظور، لسان العرب، ۱۴۱۴ق، ج۱، ص۴۵۳، ذیل واژه «زنب»؛ فیروزآبادی، القاموس المحیط، ۱۴۲۶ق، ص۹۵.
- فیروزآبادی، القاموس المحیط، ۱۴۲۶ق، ص۹۵؛ حسینی زبیدی، تاج العروس، ۱۴۱۴ق، ج۲، ص۶۰.
- قرشی، السیده زینب، ۱۴۲۲ق، ص۳۹؛ قزوینی، زینب الکبری من المهد الی اللحد، ۱۴۲۴ق، ص۳۸.
- نقدی، حیاة السیدة زینب، ۱۴۲۱ق، ص۲۱.
- برای نمونه نگاه کنید به: جزائری، الخصائص الزینبیة، ۱۴۲۵ق، ص۵۲-۵۳؛ ربانی خلخالی، چهره درخشان عقیله بنی هاشم زینب کبری، ۱۳۸۷ش، ص۱۶-۱۹.
- نگاه کنید به: ربانی خلخالی، چهره درخشان عقیله بنی هاشم زینب کبری، ۱۳۸۷ش، ص۱۶-۱۹.
- جزائری، الخصائص الزینبیة، ۱۴۲۵ق، ص۵۲-۵۳؛ ربانی خلخالی، چهره درخشان عقیله بنی هاشم زینب کبری، ۱۳۸۷ش، ص۱۶-۱۹.
- امین، اعیان الشیعة، ۱۴۰۶ق، ج۷، ص۱۳۷.
- ابن سعد، الطبقات الکبری، ۱۴۱۰ق، ج۸، ص۳۴۰؛ ابن الاثیر، أسد الغابة، ۱۴۰۹ق، ج۶، ص۱۳۳؛ طبرسی، اِعلام الوری، ۱۴۱۷ق، ج۱، ص۳۹۶.
- برای نمونه نگاه کنید به: ابن سعد، الطبقات الکبری، ۱۴۱۰ق، ج۸، ص۳۴۰؛ ابن الاثیر، أسد الغابة، ۱۴۰۹ق، ج۶، ص۱۳۳؛ قرشی، السیدة زینب، ۱۴۲۲ق، ص۴۴؛ قزوینی، زینب الکبری من المهد الی اللحد، ۱۴۲۴ق، ص۷۵ و ۷۶؛ عاشور، موسوعة زینب الکبری، ۱۴۲۹ق، ج۱، ص۳۴و۳۵.
- برای نمونه نگاه کنید به: ابن سعد، الطبقات الکبری، ۱۴۱۰ق، ج۸، ص۳۴۰؛ ابن الاثیر، أسد الغابة، ۱۴۰۹ق، ج۶، ص۱۳۳؛ کحّاله، أعلام النساء، ۲۰۰۸، ج۲، ص۹۲؛ دخیل، اعلام النساء، ۱۴۱۲ق، ص۲۷۰؛ قرشی، السیدة زینب، ۱۴۲۲ق، ص۴۸.
- طبرسی، اِعلام الوری، ۱۴۱۷ق، ج۱، ص۳۹۶.
- مفید، الارشاد، ۱۳۷۲ش، ج۲، ص۱۲۵؛ ابوالفرج اصفهانی، مقاتل الطالبین، ۱۴۱۶ق، ص۹۵؛ طبری، کامل بهائی، ۱۳۸۳ش، ص۶۴۷.
- سبط بن جوزی، تذکرة الخواص، مکتبة نینوی الحدیثة، ص۱۹۲.
- ابوالفرج اصفهانی، مقاتل الطالبین، ۱۴۱۶ق، ص۹۵.
- قرشی، السیدة زینب، ۱۴۲۲ق، ص۴۸.
- مرتضی زبيدی، تاج العروس، ۱۴۱۴ق، ج۲، ص۶۰؛ کحّاله، معجم قبائل العرب، ۱۴۱۴ق، ج۲، ص۴۹۳.
- امین، اعیان الشیعة، ۱۴۰۶ق، ج۷، ص۱۳۷؛ قرشی، السیدة زینب، ۱۴۲۲ق، ص۴۹ و ۵۰.
- برای نمونه نگاه کنید به: عاشور، موسوعة زینب الکبری، ۱۴۲۹ق، ج۱، ص۳۴و۳۵.
- نگاه کنید به: کحّاله، أعلام النساء، ۲۰۰۸، ج۲، ص۹۲-۹۷.
- کحّاله، أعلام النساء، ۲۰۰۸، ج۲، ص۹۱.
- ابوالفرج اصفهانی، مقاتل الطالبیین، ۱۳۸۵ش، ص۶۰.
- کحّاله، أعلام النساء، ۲۰۰۸، ج۲، ص۹۱.
- رحمت واسعه، بهجت، ۱۳۹۴ش، ص ۱۱۰.
- محلاتی، ریاحین الشریعة، ۱۳۴۹ش، ج۳، ص۵۷.
- ویژگی ها، فضایل و مناقب حضرت زینب (س)، گروه خادمین رقیه بنت الحسین.
- سید بن طاووس، اللهوف، ۱۳۷۸ش، ص۱۷۹؛ مجلسی، بحارالانوار، ۱۴۰۳ق، ج۴۵، ص۱۱۰.
- نقدی، حیاة السیدة زينب، ۱۴۱۹ق، ص۷۵.
- محلاتی، ریاحین الشریعة، ۱۳۴۹ش، ج۳، ص۶۲.
- نقدی، حیاة السیدة زينب، ۱۴۱۹ق، ص۷۵؛ محلاتی، ریاحین الشریعة، ۱۳۴۹ش، ج۳، ص۶۲.
- «امام موسی صدر درمورد اربعین چه گفت؟»، سایت انتخاب.
- نگاه کنید به: مهدیزاده، «صبر و پایداری حضرت زینب(س)»، پایگاه اطلاع رسانی حوزه؛ «حضرت زینب(س)، نماد صبر جمیل»، خبرگزاری حوزه.
- «حضرت زینب(س)، نماد صبر جمیل»، خبرگزاری حوزه.
- فیض الاسلام، خاتون دوسرا، ۱۳۶۶ش، ص۱۸۵.
- سید بن طاووس، اللهوف، انوار الهدی، ص۹۴.
- مجلسی، بحارالانوار، ۱۴۰۳ق، ج۴۵، ص۱۱۷.
- نقدی، حیاة السیدة زينب، ۱۴۱۹ق، ص۷۵ و ۷۶.
- سید بن طاووس، اللهوف، ۱۳۷۸ش، ص۱۵۹و۱۶۱.
- : مغنیه، الحسين(ع) و بطلة كربلاء، ۱۴۲۶ق، ص۴۳۳؛ فیض الاسلام، خاتون دوسرا، ۱۳۶۶ش، ص۱۸۵.
- ابو مخنف، وقعة الطف، ۱۴۲۷ق، ص۲۹۵؛ طبری، تاریخ الامم و الملوک، ۱۳۵۸ق، ج۵، ص۳۴۸-۳۴۹؛ مجلسی، بحارالانوار، ۱۴۰۳ق، ج۴۵، ص۵۹.
- صادقی اردستانی، زینب قهرمان دختر علی، ۱۳۷۲ش، ص۲۴۶.
- ابو مخنف، وقعة الطف، ۱۴۲۷ق، ص۲۹۹-۳۰۰؛ مجلسی، بحارالانوار، ۱۴۰۳ق، ج۴۵، ص۱۱۷.
- مجلسی، بحارالانوار، ۱۴۰۳ق، ج ۴۵، ص۱۱۷.
- هاشمی نژاد، درسی که حسین به انسانها آموخت، ۱۳۶۹ش، ص۳۲۶.
- محمّدی اشتهاردی، حضرت زینب فروغ تابان کوثر، ۱۳۷۹ش، ص۳۲۷-۳۲۸.
- هاشمی نژاد، درسی که حسین به انسانها آموخت، ۱۳۶۹ش، ص۳۳۰.
- محمّدی اشتهاردی، حضرت زینب فروغ تابان کوثر، ۱۳۷۹ش، ص۲۴۸.
- ابو مخنف، وقعة الطف، ۱۴۲۷ق، ص۳۰۶-۳۰۷؛ سیدبن طاووس، اللهوف، ۱۳۷۸ش، ص۲۱۳.
- مجلسی، بحارالانوار، ۱۴۰۳ق، ج۴۵، ص۱۳۵؛ سیدبن طاووس، اللهوف، ۱۳۷۸ش، ص۲۲۱.
- الهی، زینب کبری عقیله بنی هاشم، ۱۳۷۵ش، ص۲۴۴؛ سیوطی، تاریخ الخلفاء، ۱۴۲۵ق، ص۱۵۸.
- عمادالدین طبری، کامل بهایی، ۱۳۸۳ش، ص۶۴۴.
- مجلسی، بحارالانوار، ۱۴۰۳ق، ج۴۵، ص۱۳۵؛ سیدبن طاووس، اللهوف، ۱۳۷۸ش، ص۲۲۱.
- عمادالدین طبری، کامل بهایی، ۱۳۸۳ش، ص۶۴۵.
- پرتو، «زینب بنت علی بن ابی طالب»، ص۱۵۳.
- قزوینی، زینب الکبری من المهد الی اللحد، ۱۴۲۴ق، ص۵۹۱.
- قرشی، السیدة زینب، ۱۴۲۲ق، ص۲۹۸؛ قزوینی، زینب الکبری من المهد الی اللحد، ۱۴۲۴ق، ص۵۹۱.
- دخیل، اعلام النساء، ۱۴۱۲ق، ص۲۷۰.
- قرشی، السیده زینب، ۱۴۲۲ق، ص۲۹۹.
- قرشی، السیده زینب، ۱۴۲۲ق، ص۲۹۹.
- شبلنجی، نور الابصار، نشر شریف رضی، ص۳۷۷؛ قرشی، السیده زینب، ۱۴۲۲ق، ص۲۹۹.
- کحّاله، أعلام النساء، ۲۰۰۸، ج۲، ص۹۹.
- قزوینی، زینب الکبری من المهد الی اللحد، ۱۴۲۴ق، ص۶۱۰-۶۱۸.
- امین، اعیان الشیعة، ۱۴۰۶ق، ج۷، ص۱۴۰-۱۴۱.
- مغنیه، الحسین(ع) و بطلة کربلا، ۱۴۲۶ق، ص۳۹۷.
- گروهی از تاریخ پژوهان، تاریخ قیام و مقتل جامع سیدالشهداء، ۳۹۱ش، ج۲، ص۵۹۶-۶۰۳.
- گروهی از تاریخ پژوهان، تاریخ قیام و مقتل جامع سیدالشهداء، ۳۹۱ش، ج۲، ص۶۰۱و۶۰۲.
- «حمله تروریستی به حرم حضرت زینب در سوریه»، سایت شبکه خبر؛«حمله به حرم حضرت زینب(س)»، سایت تابناک.
- «علت نامگذاری روز میلاد حضرت زینب(س) به روز پرستار»، پایگاه اطلاع رسانی حوزه.
- «علت نامگذاری روز میلاد حضرت زینب(س) به روز پرستار»، پایگاه اطلاع رسانی حوزه.
- سالروز رحلت حضرت زینب(س) در مشهد برگزارشد، خبرگزاری ایرنا.
- «پنجاه نام اول دختران در سال ۱۳۹۲ گزارش ثبت احوال»، سایت ثبت احوال.
- «کنگره ملی حضرت زینب(س) در قم به کار خود پایان داد»، خبرگزاری ایرنا.
- «کنگره ملی حضرت زینب(س) در قم به کار خود پایان داد»، خبرگزاری ایرنا.
- «همایش حضرت زینب(س) در حرم امام حسین(ع) برگزار شد»، خبرگزاری حوزه؛ رهروان حضرت زینب(س) در اردبیل»، خبرگزاری صداوسیما؛ «همایش حضرت زینب الگوی ایستادگی در بوشهر برگزار شد»، خبرگزاری دفاع مقدس.؛ «همایش رهروان حضرت زینب»، سایت اداره کل اوقاف تهران.
- امین مقدسی، «بررسی شعر عاشورایی در دو ادب فارسی و عربی با تکیه بر شهریار و جواهری»، ص۷۹.
- محمدی ری شهری، دانشنامه امام حسین، ۱۳۸۸ش، ج۱۰، ص۳۷۳.
- محمدزاده، دانشنامه شعر عاشورایی انقلاب حسینی، ۱۳۸۶ش، ج۲، ص۱۴۷۸.
1. احمدی، کتاب شناسی امامزادگان، ۱۳۸۴ش، ص۱۷.
یادداشت
1.
- امام سجاد(ع) پس از سخنرانی حضرت زینب(س)در کوفه به او فرمود: «أَنْتِ بِحَمْدِ اللَّهِ عَالِمَةٌ غَيْرُ مُعَلَّمَةٍ فَهِمَةٌ غَيْرُ مُفَهَّمَةٍ؛ خدای را سپاس که تو عالمی هستی که نزد کسی نیاموخته ای و فهیم و دانایی هستی که نیاز به فراگرفتن از دیگران نداشته ای.» (طبرسی، الاحتجاج، ۱۴۰۳ق، ج۲، ص۳۰۵.)
- و اما عمّتی زینب، فانها لم تزل قائمة فی تلک اللیلة - ای عاشرة من المحرم - فی محرابها تستغیث الی ربها، و ما هدأت لنا عین و لا سکنت لنا زفرة
- یا اختاه لاتنسینی فی نافلة اللیل. (نقدی، حیاة السیدة زينب، ۱۴۱۹ق، ص۷۵).
- درباره علت غیبت عبدالله بن جعفر(همسر حضرت زینب) در قیام عاشورا اختلاف است. رجبی دوانی وی را به جهت غیبت در کربلا سرزنش می کند و به همین جهت حتی وی را شایسته همسری حضرت زینب نمی داند.(رجبی دوانی، «چرا همسر حضرت زینب(س) ایشان را در کربلا همراهی نکرد؟»، پایگاه خبری باشگاه خبرنگاران جوان.) در مقابل، برخی مواردی مانند کهولت سن، نابینایی و احتمال مأموریت داشتن وی در مدینه از جانب امام حسین(ع) را علت عدم همراهی وی بیان می کنند.(عرب ابوزیدآبادی، «عبدالله بن جعفر و قيام كربلا»، ۱۳۸۸ش.)
- یا دهر افّ لک من خلیل / کم لک بالاشراق والاصیل...؛ ای روزگار! اف بر دوستی تو! که چه بسا یاران و جویندگانت را در سپیده دمان و شامگاهان کشتی؛ و روزگار هیچگاه به غیر از آنچه می خواهد، رضایت نمی دهد و البته زمام امور به دست خدا است و سرانجام هر جانداری، مرگ است.
*
- یا دهر افّ لک من خلیل / کم لک بالاشراق والاصیل...؛ ای روزگار! اف بر دوستی تو! که چه بسا یاران و جویندگانت را در سپیده دمان و شامگاهان کشتی؛ و روزگار هیچگاه به غیر از آنچه می خواهد، رضایت نمی دهد و البته زمام امور به دست خدا است و سرانجام هر جانداری، مرگ است.
1. «خندف» جدّه پدری یزید بود که بین یزید و او سیزده واسطه وجود داشت.
منابع
- ابن اثیر جزری، علی بن محمد، أسدالغابة فی معرفة الصحابة، بیروت، دارالفکر، ۱۴۰۹ق/۱۹۸۹م.
- ابن سعد، محمد بن سعد، الطبقات الکبری، بیروت، دار الکتب العلمیة، ۱۴۱۰ق/۱۹۹۰م.
- ابوالفرج اصفهانی، علی بن حسین، مقاتل الطالبین، قم، شریف الرضی، ۱۴۱۶ق.
- ابومخنف، لوط بن یحیی، وقعةالطف، تحقیق محمّدهادی یوسفی غروی، قم، مجمع العالمی لاهل البیت، چاپ دوم، ۱۴۲۷ق.
- ابن منظور، محمد بن مکرم، لسان العرب، بیروت، دار صادر، چاپ سوم، ۱۴۱۴ق.
- الهی، حسن، زینب کبری عقیله بنی هاشم، تهران، آفرینه، ۱۳۷۵ش.
- امین، سید محسن، اعیان الشیعة، تحقیق حسن الامین، بیروت، دارالتعارف، ۱۴۰۶ق/۱۹۸۶م.
- امین مقدسی، ابوالحسن زهرا بهشتی، «بررسی شعر عاشورایی در دو ادب فارسی و عربی با تکیه بر شهریار و جواهری»، دو فصلنامه ادبیات پایداری، شماره ۷، پاییز و زمستان ۱۳۹۱ش.
- پرتو، مریم، «زینب بنت علی بن ابی طالب»، در دانشنامه جهان اسلام، تهران، بنیاد دایرةالمعارف اسلامی، ۱۳۹۶ش.
- جزائری، سید نورالدین، الخصائص الزینبیه، قم، انتشارات المکتبة الحیدریة، ۱۴۲۵ق.
- حسّون، محمد، اعلام النساء المؤمنات، قم، اسوه، چاپ دوم، ۱۴۲۱ق.
- «حضرت زینب(س)، نماد صبر جمیل»، خبرگزاری حوزه، تاریخ درج مطلب: ۹ شهریور ۱۳۹۹ش، تاریخ بازدید: ۵ مهر ۱۳۹۹ش.
- «پنجاه نام اول دختران در سال ۱۳۹۲ گزارش ثبت احوال»، سایت سازمان ثبت احوال، تاریخ بازدید مطلب: ۱۴ بهمن ۱۳۹۷ش.
- دخیل، علی محمد علی، اعلام النساء، لبنان، الدار الاسلامیه، ۱۴۱۲ق/۱۹۹۲م.
- ربانی خلخالی، علی، چهره درخشان عقیله بنی هاشم زینب کبری سلام الله علیها، قم، مکتب الحسین(ع)، ۱۳۸۷ش.
- رجبی دوانی، حسین، «چرا همسر حضرت زینب(س) ایشان را در کربلا همراهی نکرد؟»، پایگاه خبری باشگاه خبرنگاران جوان، تاریخ درج مطلب: ۲۵ بهمن ۱۳۹۴ش، تاریخ بازدید: ۱۹فروردین ۱۳۹۸ش.
- سبط بن جوزی، یوسف بن قزاوغلی، تذکرة الخواص، تهران، مکتبة نینوی الحدیثة، بی تا.
- سید بن طاووس، علی بن موسی، اللهوف، ترجمه عقیقی بخشایشی، قم، دفتر نشر نوید اسلام، چاپ پنجم، ۱۳۷۸ش.
- سید بن طاووس، علی بن موسی، اللهوف فی قتلی الطفوف، قم، انوار الهدی، بی تا.
- سیوطی، عبدالرحمن بن ابی بکر، تاریخ الخلفاء، محقق حمدی الدمرداش، ریاض، مکتبة نزار مصطفی الباز، ۱۴۲۵ق.
- شبلنجی، مؤمن بن حسن، نور الابصار فی مناقب آل بیت النبی المختار(ص)، قم، شریف رضی، بی تا.
- شرف الدین، سید عبدالحسین، عقیلة الوحی الصدیقة الصغری الحوارء الکبری زینب(س): بنت أمیرالمؤمنین علی بن أبی طالب(ع)، تحقیق محمدرضا مامقانی، بی جا، بی نا، بی تا.
- شیخ مفید، محمد بن نعمان، الارشاد فی معرفة حجج الله علی العباد، قم، کنگره شیخ مفید، چاپ اول، ۱۴۱۳ق.
- صادقی اردستانی، احمد، زینب قهرمان دختر علی، تهران، مطهر، ۱۳۷۲ش.
- طبرسی، احمد بن علی، الاحتجاج، تحقیق الشیخ ابراهیم البهادری، قم، اسوه، ۱۴۱۳ق.
- طبری، محمد بن جریر، تاریخ الامم و الملوک، قاهره، مطبعة الاستقامه، ۱۳۵۸ق.
- طبری، عمادالدین حسن بن علی، کامل بهایی، تحقیق و تصحیح اکبر صفدری قزوینی، تهران، مرتضوی، ۱۳۸۳ش.
- عرب زیدآبادی، عبدالرضا، «عبدالله بن جعفر و قيام كربلا»، مجله تاریخ اسلام در آینه پژوهش، شماره ۲۱، سال ششم، بهار ۱۳۸۸ش.
- عماد الدین طبری، حسن بن علی، کامل بهائی، تهران، انتشارات مرتضوی، چاپ اول، ۱۳۸۳ش.
- «علت نامگذاری روز میلاد حضرت زینب(س) به روز پرستار»، پایگاه اطلاع رسانی حوزه، تاریخ درج مطلب: ۱۵ آبان ۱۳۸۹ش، تاریخ بازدید: ۲۲ دی ۱۳۹۷ش.
- فیض الاسلام، سید علی نقی، خاتون دوسرا سیدتنا زینب الکبری، تهران، نشر آثار فیض الاسلام، چاپ دوم، ۱۳۶۶ش.
- قرشی، باقرشریف، السیدة زینب بطلة التاریخ و رائدة الجهاد فی الاسلام، بیروت، دارالمحجة البیضاء، چاپ اول، ۱۴۲۲ق/۲۰۰۱م.
- قزوینی، سید محمدکاظم، زینب الکبری(س) من المهد الی اللحد، قم، دار الغدیر، چاپ دوم، ۱۴۲۴ق/۲۰۰۳م.
- کحّاله، عمر رضا، أعلام النساء فی عالمی العرب و الاسلام، بیروت، موسسة الرسالة، ۲۰۰۸م.
- کحّاله، عمر رضا، معجم قبائل العرب، بیروت، موسسة الرسالة، ۱۴۱۴ق.
- محلاتی، ذبیح الله، ریاحین الشریعة در ترجمه بانوان دانشمند شیعه، تهران، دار الکتب الاسلامیه، ۱۳۴۹ش.
- مجلسی، محمد باقر، بحار الانوار، بیروت، موسسة الوفاء، چاپ سوم، ۱۴۰۳ق.
- محمّدی اشتهاردی، محمد، حضرت زینب فروغ تابان کوثر، تهران، برهان، چاپ سوم، ۱۳۷۹ش.
- محمدی ری شهری، محمد، دانشنامه امام حسین(ع)، قم، دارالحدیث، ۱۳۸۸ش.
- «محبوب ترین اسامی دختران و پسران در ۱۰ سال اخیر کدامند؟»، باشگاه خبرنگاران جوان، تاریخ درج مطلب: ۱۸ بهمن ۱۳۹۶ش، تاریخ بازدید: ۱۴ بهمن ۱۳۹۷ش.
- مرتضی زبيدی، محمد بن محمد، تاج العروس من جواهر القاموس، بیروت، دارالفکر، ۱۴۱۴ق.
- مغنیه، محمدجواد، الحسین(ع) و بطلة کربلا، بی جا، دار الکتب الاسلامی، ۱۴۲۶ق/۲۰۰۵م.
- مهدیزاده، زهرا، «صبر و پایداری حضرت زینب(س)»، پایگاه اطلاع رسانی حوزه، تاریخ درج مطلب: ۱۰ مهر ۱۳۹۶ش، تاریخ بازدید: ۵ مهر ۱۳۹۹ش.
- نقدی، جعفر، حیاة السیدة زينب بنت الامام امیرالمؤمنین علی بن ابی طالب(ع)، بیروت، مؤسسه الاعلمی للمطبوعات، چاپ اول، ۱۴۱۹ق/۱۹۹۸م.
- هاشمی نژاد، سید عبدالکریم، درسی که حسین به انسانها آموخت، مشهد، هاشمی نژاد، چاپ یازدهم، ۱۳۶۹ش.
- ویژگی ها، فضایل و مناقب حضرت زینب (س)، گروه خادمین رقیه بنت الحسین، تاریخ درج مطلب:۲۰۲۰/۱۲/۱۹، تاریخ بازدید: ۱ خرداد ۱۴۰۲ش.
پیوند به بیرون
واقعه کربلا
شهیدان | امام حسین(ع) • عباس بن علی • علی اکبر • علی اصغر • قاسم بن حسن(ع) • جعفر بن عقیل • عبدالرحمان بن عقیل • حبیب بن مظاهر • ابوبکر بن علی • ادامه
اسیران | امام سجاد(ع) • امام باقر(ع) • زینب(س) • رباب • فاطمه دختر امام حسین • رقیه دختر امام علی • سکینه دختر امام حسین • رقیه دختر امام حسین(ع) • ادامه
عاملان | یزید • ابن زیاد • عمر سعد • شمر بن ذی الجوشن • سنان • خولی • حکیم بن طفیل • حرمله • شبث بن ربعی • ابن اشعث • عمرو بن صبیح • لشکر عمر بن سعد • ادامه
گزارشگران | امام سجاد(ع) • امام باقر(ع) • حضرت زینب(س) • فاطمه دختر امام علی(ع) • فاطمه دختر امام حسین(ع) • حمید بن مسلم ازدی • هانی بن ثبیت • ضحاک بن عبدالله مشرقی • عقبة بن سمعان • مسروق بن وائل
خونخواهان | توابین • مسیب بن نجبه • سلیمان بن صرد خزاعی • رفاعة بن شداد بجلی • عبدالله بن وال • عبدالله بن سعد ازدی • مختار ثقفی • عامر بن واثلة • کیسان • عبدالله بن کامل • ابراهیم اشتر
نامه رسان ها | سلیمان بن رزین • قیس بن مسهر • عبدالله بن وال • عبدالرحمان بن عبدالله • سعید بن عبدالله • عبدالله بن مسمع همدانی • عمارة بن عبد سلولی • هانی بن هانی سبیعی
خطبه و نامه | خطبه امام حسین در منا • خطبه امام حسین در روز عاشورا • خطبه امام سجاد در شام • خطبه زینب در شام • خطبه زینب در کوفه • مناظره زینب با ابن زیاد • خطبه فاطمه صغری در کوفه • خطبه امام سجاد(ع) در کوفه • خطبه خط الموت • وصیت امام حسین به محمد بن حنفیه • نامه های کوفیان • نامه امام حسین به اشراف بصره
پیامدها | اسارت • قیام توابین • قیام مختار • جنگ خازر • قیام زید بن علی
مکان ها | کربلا • نینوا • فرات • غاضریه • نهر علقمه • طف • عذیب الهجانات • قصر بنی مقاتل • حسینی دالان • قادسیه • تنعیم • خیمه گاه • مقام رأس الحسین • گودال قتلگاه • تل زینبیه • نواویس • شریعه فرات
مرثیه سرایان | رباب • ام البنین • ابوالاسود دوئلی • کمیت بن زید اسدی • سید رضی • دعبل خزاعی • منصور نمری • سیف بن عمیره نخعی • کسایی مروزی • ادامه
کتاب ها | مقتل الحسین (ابومخنف) • مقتل الحسین (خوارزمی) • طوفان البکاء • ابصارالعین • روضة الشهداء • پس از پنجاه سال • دانشنامه امام حسین • نامیرا • فرهنگ عاشورا • رسانه شیعه • حماسه حسینی •ادامه
دعا و زیارت | زیارت عاشورا • زیارت وارث • زیارت اربعین • زیارت ناحیه مقدسه • زیارت رجبیه امام حسین(ع) • دعای علقمه • زیارت الشهدا
تحریفات | تحریفات عاشورا • عروسی قاسم • قمه زنی • هاشم مرقال • زعفر جنی • فتوای شریح قاضی • افسانه ارینب • ان الحیاة عقیدة و جهاد
آثار هنری | عصر عاشورا (تابلو) • شام غریبان (تابلو) • روز واقعه (فیلم) • رستاخیز (فیلم) • معصومیت از دست رفته (مجموعه تلویزیونی) • مختارنامه (مجموعه تلویزیونی)
ادبیات عاشورایی | هل من ناصر ینصرنی • هیهات منا الذله • کل یوم عاشورا • یا لثارات الحسین • لا یوم کیومک یا اباعبدالله • ما رأیت الا جمیلا • حسین منی و انا من حسین • شیعتی ما ان شربتم ماء عذب فاذکرونی • لبیک یا حسین • پیرغلام
وابسته | سوگواری محرم • قیام امام حسین • حج ناتمام • روز عاشورا (وقایع) • واقعه عاشورا (از نگاه آمار) • بنی اسد • حدیث قاروره • طفلان مسلم • درة الصدف • تربت • ذوالجناح • تیر سه شعبه • سال ۶۱ق • عاشوراپژوهی • اسد عاشورا • سرهای شهدای کربلا
یاران امام حسین علیه السلام / امام حسین علیه السلام / عزاداری محرم / عاملان واقعه کربلا
مادران، همسران و دختران معصومان
زنان | | پیامبر | خدیجه • سوده • عایشه • حفصه • زینب دختر خزیمه • ام حبیبه • ام سلمه • زینب دختر جحش • ماریه قبطیه • جویریه • صفیه • میمونه
---|---
امام علی | حضرت فاطمه • خوله حنفیه • ام حبیب • ام البنین • لیلی دختر مسعود • اسماء • ام سعید • امامه
امام حسن | ام بشیر • خوله • ام اسحاق • حفصه • هند • جعده
امام حسین | رباب • لیلا • ام اسحاق • شهربانو
سایر ائمه | فاطمه • ام فروه • ام حکیم • فاطمه • حمیده • نجمه • سبیکه • ام حبیب • سمانه مغربیه • ام فضل دختر مأمون • حُدَیث • نرجس
مادران | آمنه بنت وهب • فاطمه بنت اسد • حضرت خدیجه کبری سلام الله علیها • حضرت فاطمه زهرا سلام الله علیها • شهربانو مادر امام سجاد • فاطمه مادر امام باقر • ام فروه مادر امام صادق(ع) • حمیده مادر امام کاظم • نجمه مادر امام رضا(ع) • سبیکه مادر امام جواد • سمانه مادر امام هادی • حدیث (مادر امام حسن عسکری) • نرجس مادر امام زمان
دختران | | دختران پیامبر | زینب • رقیه • ام کلثوم • فاطمه(س)
---|---
امام علی | زینب کبری • ام کلثوم • رقیه • ام الحسن • رمله • نفیسه • ام هانی • فاطمه
امام مجتبی | ام الحسن • ام الحسین • طلحه • فاطمه • ام سلمه • رقیه
امام حسین | سکینه • فاطمه • رقیه
امام کاظم | فاطمه معصومه (س) • فاطمه صغری • رقیه • حکیمه • ام أبیها • رقیه صغری • کلثوم • ام جعفر • لبابه • زینب • خدیجه • علیه • آمنه • حسنه • بریهه • عایشه • ام سلمه • میمونه • م کلثوم
سایر ائمه | خدیجه • فاطمه • علّیه • ام کلثوم • زینب • ام سلمه • ام فروه • اسماء • فاطمه • فاطمه • امامه • زینب • حکیمه • عایشه
زنان تاثیرگذار از نگاه شیعه
پیش از اسلام | حوا • بلقیس • ساره • هاجر • ربه کا • آسیه همسر فرعون • صیانة ماشطة • راحیل • مریم بنت عمران • آمنه بنت وهب
زمان پیامبر | خدیجه • فاطمه بنت اسد • سمیه • سبیعه • صفیه دختر عبدالمطلب • صفیه دختر حیی • نسیبه دختر کعب • ام ایمن • حمنه دختر جهش • ام عامر • رمیصاء بنت ملحان • سمیرا دختر قیس • کبشه • ام سلمه • ام حبیبه • ام ورقه • زینب دختر پیامبر(ص) • ام شریک • ام سنان اسلمی • خَنساء • کبیشه مادر سعد بن معاذ • ام کلثوم دختر عبدود • شیما خواهر رضاعی پیامبر • ماریه قبطیه • لبابه دختر حارث بن حزن • ام هانی دختر ابوطالب
زمان
امامان شیعه | حضرت فاطمه (س) • ام البنین • حبی همسر کمیت • زرقاء همدانی•دارمیه حجونی • فسسیبه • ام الخیر • عکرشه دختر اطرش • آمنه بنت شرید • اروی دختر حارث بن عبدالمطلب • زینب دختر ابوسلمه • فضه نوبیه • اسماء دختر عمیس • ام کلثوم دختر امام علی • زینب کبری • سکینه دختر امام حسین(ع) • فاطمه دختر امام حسین(ع) • شهربانو • رباب • رقیه دختر امام علی(ع) • طوعه • فاطمه دختر امام علی • فاطمه دختر امام حسن • دومه دختر وهب • ام فروه • حمیده • نجمه مادر امام رضا(ع) • فاطمه معصومه • سبیکه • حکیمه خاتون • سمانه مغربیه • حدیث • نرجس خاتون • ام سنان دختر خیثمه • زرقاء بنت عدی • سوده همدانی
دوران غیبت | آمنه بیگم مجلسی • بانو امین • بنت الهدی صدر • طاهره صفارزاده • زهره صفاتی • مرضیه حدیدچی (دباغ)
مادران، همسران و دختران معصومان
راویان زن
از پیامبر(ص) | فاطمه زهرا (س) • اسماء دختر یزید انصاری • اسماء دختر عمیس • اسماء دختر ابوبکر • ام اسلم • ام حرام دختر ملحان • ام حصین • ام حکیم دختر زبیر • ام حمید انصاری • ام خارجه • ام درداء • ام رعله قشیریه • ام سلیط • ام سنان اسلمی • ام شریک • ام عطیه آوسیه • ام عطیه انصاریه • ام عطیه خافضه • ام غانم • مادر قیس بن محصن اسدی • ام کلثوم دختر عقبه • ام مبشر انصاری • ام هشام انصاری • ام ایمن • حزامه دختر وهب • خوله دختر ثامر • خوله دختر حکیم سلمیه • ربیع دختر معوّذ • زینب همسر ابن مسعود • زینب دختر ابی سلمه • زینب عطاره حولاء • سبیعه دختر حارث اسلمی • سلمی • صفیه دختر حیی بن اخطب • صفیه دختر عبدالمطلب • ضباعه همسر مقداد • ام هانی دختر ابوطالب • فاطمه بنت اسد • لبابه دختر حارث • لیلی غفاری • میمونه دختر حارث • نسیبه دختر حارث انصاری • ام سلمه • هند دختر اثاثه
از علی(ع) | فاطمه(س) • ام خِداس • مادر عبدالله بن جعفر • ام موسی • حبابه والبیه • حلبه کنیز شیبان • زبراء • عمره دختر طبیخ • ام حسن نخعی • نضره ازدیه • ام سلمه • فاطمه دختر امام علی• ام اسلم
از فاطمه(س) | زینب(س) • سلمی کنیز پیامبر(ص) • فضه نوبیه • ام سلمه
از امام مجتبی(ع) | حبابه والبیه • فاطمه دختر حبابه والبیه • فاطمه دختر امام علی • نضره عدویه• ام اسلم
از امام حسین(ع) | حبابه والبیه • فاطمه دختر حبابه والبیه • فاطمه دختر امام حسین(ع)• ام اسلم
از امام سجاد(ع) | ام البراء • حبابه والبیه • فاطمه دختر امام حسین(ع)• ام اسلم
از امام باقر(ع) | ام هانی • حبابه والبیه • خدیجه دختر عمر بن علی(ع) • خدیجه دختر محمد بن علی(ع)
از امام صادق(ع) | ام اسحاق دختر سلیمان • ام اسود شیبانی • ام بداء • ام بکر • ام الحسن • ام سعید احمسیه • ام سلمه مادر محمد بن مهاجر • ام سلمه دختر امام باقر(ع) • ام عیسی دختر عبدالله • ام فروه • ام حسن صیقل • جویره همسر عیسی • جویریه دختر حارث • حماده • رباب همسر داود بن کثیر رقی • سالمه • سریه • سعیده کنیز امام صادق(ع) • سعیده خواهر محمد بن ابی عمیر • عمه حسن بن مسلم • عمه محمد بن زیاد • عمه محمد بن مارد • عمره بنت نفیل • فاطمه دختر امام صادق(ع) • ام داوود • قنواء • کلثم • مغیره • منّه • ام الخیر
از امام کاظم(ع) | ام احمد • سعیده • فاطمه کبری
از امام رضا (ع) | حکیمه دختر امام کاظم(ع) • فاطمه دختر امام رضا(ع) • کلثوم دختر سلیم
از امام جواد(ع) | زهرا مادر احمد بن حسین • زینب دختر محمد بن یحیی
از امام مهدی(عج) | حکیمه
زنان دارای اجازه روایت • زنان تأثیرگذار از نگاه شیعه • زنان اهل بیت
درگاه شیعه
عقاید | | اصول | توحید • نبوت • معاد • عدل • امامت
---|---
فروع | نماز • روزه • خمس • زکات • حج • جهاد • امر به معروف • نهی از منکر • تولی • تبری
امامان شیعه | امام علی(ع) • امام حسن(ع) • امام حسین(ع) • امام سجاد(ع) • امام باقر(ع) • امام صادق(ع) • امام کاظم(ع) • امام رضا(ع) • امام جواد(ع) • امام هادی(ع) • امام عسکری(ع) • امام مهدی(عج)
یاران ائمه | یاران امام علی • یاران امام حسن • یاران امام حسین • یاران امام سجاد • یاران امام باقر • یاران امام صادق • یاران امام کاظم • یاران امام رضا • یاران امام جواد • یاران امام هادی • یاران امام عسکری • یاران امام مهدی
مسائل برجسته | جانشینی پیامبر • چهارده معصوم • اهل بیت • مهدویت • غیبت • غیبت صغری • غیبت کبرا • انتظار • ظهور • رجعت • نیابت خاصه • نواب اربعه • نیابت عامه • بداء • شفاعت • توسل • تقیه • مرجعیت • منابع اخلاقی: قرآن • نامه امام علی به امام حسن • نهج البلاغه • صحیفه سجادیه • سایر کتابها
صحابه | | مردان | سلمان فارسی • مقداد بن اسود • ابوذر غفاری • عمار یاسر • مالک اشتر • محمد بن ابی بکر • عقیل • عثمان بن حنیف • ابو ایوب انصاری • جابر بن عبدالله انصاری • ابن عباس • عبدالله بن جعفر • خزیمه بن ثابت
---|---
زنان | فاطمه(س) • زینب • ام کلثوم بنت علی • اسماء بنت عمیس • ام ایمن
علما | ادیبان • اصولیان • شاعران • رجالیان • فقها • فیلسوفان • کتابشناسان • مفسران
رویدادها | مباهله • واقعه غدیر • سقیفه بنی ساعده • ماجرای فدک • حمله به خانه فاطمه • جنگ جمل • جنگ صفین • جنگ نهروان • واقعه کربلا
کتاب ها | قرآن • نهج البلاغه • صحیفه سجادیه • الاستبصار • الکافی • تهذیب الاحکام • من لایحضره الفقیه) • مصحف فاطمه (س) • مصحف امام علی (ع) • اسرار آل محمد • وسائل الشیعه • بحار الانوار • الغدیر • مفاتیح الجنان • مجمع البیان • تفسیر المیزان • کتاب های شیعه
زیارتگاه ها | مکه مکرمه و مسجد الحرام • مدینه منوره و مسجد النبی و بقیع • بیت المقدس و مسجد الاقصی • نجف اشرف و حرم امام علی و مسجد کوفه • کربلای معلی و حرم امام حسین و حرم حضرت عباس (ع) • کاظمین و حرم کاظمین • سامرا و حرم عسکریین • مشهد و حرم امام رضا • دمشق و حرم حضرت زینب (س) و حرم حضرت رقیه(س) • قم و حرم فاطمه معصومه • شیراز و شاه چراغ • ری و شاه عبدالعظیم • مصر و مقام حضرت زینب (س)
اعیاد مذهبی | عید فطر • عید قربان (عید اضحی) • عید غدیر • عید مبعث • میلاد پیامبر • میلاد امامان • نیمه شعبان
سوگواری ها | محرّم (سوگواری محرم، تاسوعا، عاشورا، اربعین) • شهادت امامان • ایام فاطمیه
فرق تشیع | دوازده امامی(اثنی عشری) • کیسانیه • زیدیه • اسماعیلیه
منابع اجتهاد | قرآن • حدیث • عقل • اجماع
خاندان ها | سادات • هزاره • قزلباش • آل آقا • آل ابی اراکه • آل ابی الجعد • آل ابی الجهم • آل ابی جامع • آل ابی رافع • آل ابی ساره • آل ابی سبره • آل ابی شعبه • آل ابی صفیه • آل اعین • آل بریدی • آل حرفوش • آل حسنویه • آل حیان تغلبی • آل خاتون • آل خاقانی • آل خرسان • آل خمیس • آل یقطین • ابن ابی سمال • ابن ثوابه • ابن فرات • ابن نما • اشعریون • بحرالعلوم • بلاغی • خاتون آبادی • خوانساری
سلسله های شیعی | علویان طبرستان • آل بویه • ادریسیان • فاطمیان • حمدانیان • سربداران • مرعشیان • آل کیا • صفویان
امامان شیعه(ع) • شیعه
- حضرت زینب
- فرزندان امام علی
- اسیران واقعه کربلا
- گزارشگران واقعه کربلا
- امامزادگان مدفون در دمشق
- فرزندان حضرت فاطمه
- زنان صحابی
- زنان بنی هاشم
صفحه های مرتبط
همسر حضرت زینب(س)
عقیله بنی هاشم لقب حضرت زینب(س) فرزند امام علی(ع) است به معنای بزرگ بنی هاشم و نیز گفته شده: «عقیله» صیغه مبالغه به معنای بسیار عاقل است.
- ### ام المصائب (لقب)
به معنای مادر مصیبت ها، لقب حضرت زینب(س) فرزند امام علی(ع) است.
- این صفحه آخرین بار در ۶ نوامبر ۲۰۲۴ ساعت ۲۰:۰۱ ویرایش شده است.
- https://fa.wikishia.net/view/%D8%AD%D8%B6%D8%B1%D8%AA_%D8%B2%DB%8C%D9%86%D8%A8_%D8%B3%D9%84%D8%A7%D9%85_%D8%A7%D9%84%D9%84%D9%87_%D8%B9%D9%84%DB%8C%D9%87%D8%A7
گفتگو با هوش مصنوعی
💬 سلام! می‌خوای درباره‌ی «زندگینامه حضرت زینب سلام الله علیها در منظرگاه ویکی شیعه» بیشتر بدونی؟ من اینجام که راهنماییت کنم.