پژوهش گر و محقق جوان کرمانی می گوید: حساسیت جامعه ما در زمینه تبعات گرمایش زمین کم است، باید این تقاضا از طرف مردم شکل گیرد که فکری اساسی برای کاهش رد پای کربن در محیط زیست کشور شود و دولت ها و عموم مردم خود را ملزم به رعایت مقررات زیست محیطی بدانند نه اینکه نخبگان این قوانین را به مردم تحمیل کنند این مستلزم ایجاد دغدغه عمومی در مردم است.

خبرگزاری فارس - کرمان، اعظم محمدشفیع زاده؛ دستمان را از گلوی زمین برداریم، بگذاریم زندگیش را کند، نفس بکشد. این صدای کائنات است با تمام تظاهرات بیرونی عوارض برهم زدن نظم طبیعت، از گرم شدن زمین گرفته تا خشکسالی های پی درپی، کاهش میزان نزولات جوی، تغییر اقلیم و جابه جا شدن فصل ها گرفته تا بالا آمدن سطح آب دریاها و …

بخشی از این عوارض زیر سر گازهای گلخانه ای است که بلای جان زمین شده است و CO۲ در این بین بازیگر اصلی است. حال یکی از محققان جوان استان کرمان برای حذف CO۲ از جو اتمسفر دست به کار شده است، روش حذفی که خود دیگر مولد CO۲ نیست.

با مجید اسدنیا پژوهش گر و دارای دکترای مهندسی سیستم های انرژی از دانشگاه تهران که اخیرا یک مقاله ISI با عنوان «یک رویکرد مبتنی بر استفاده از انرژی های تجدیدپذیر در جذب CO۲ در ایران» را به چاپ رسانده است، به گفت و گو نشستیم.

فارس: به عنوان مقدمه بحث وضعیت ایران در زمینه تولید CO۲ را بررسی بفرمایید؟

اسدنیا: متأسفانه دسترسی به اطلاعات در این زمینه در کشور ما به لحاظ مسائل مختلف محدود بوده و جریان شفاف اطلاعات را نداریم و داده های پردازشی که می تواند در سیاست های زیست محیطی لحاظ شود، رویکرد محافظه کارانه به خود گرفته است، اگر چه منکر سوء استفاده هم نیستیم، تنها منبع اطلاعاتی حاضر در دسترس ما آژانس بین المللی انرژی است که هر ساله داده و آمارهای دقیقی در حوزه انرژی را برای کشورهای مختلف ارائه می دهد.

بر اساس نمودارهای این آژانس میزان CO۲ تولید شده در ایران از سال ۱۹۹۰ تا ۲۰۱۵ روند افزایشی داشته است و تنها در سال ۱۹۹۰ از مصرف نفت و فرآورده های نفتی ۱۳۴ میلیون تن CO۲ تولید شده است و با توجه به جایگزینی گاز طبیعی با نفت در سبد حامل های انرژی، شاهد افزایش ۱۰ برابری سهم احتراق گاز در تولید گاز گلخانه ای هستیم که CO۲ سهم عمده ای در این گازها دارد.

فارس: می دانیم انتشار گازهای گلخانه ای لازمه زندگی بشر است، رویکرد جهانی در قبال تولید گازهای گلخانه ای چیست؟ آیا چارچوب و مقرارتی برای میزان تولید این گازها وضع شده است؟

اسدنیا: این موضوع از دو منظر قابل بررسی است، اثرات سوء محیط زیستی این گازها و اینکه توسعه صنعتی کشورها، گسترش صنایع و افزایش تولید مستلزم صرف انرژی است که خود تولیدگر گازهای گلخانه ای بوده و از طرف دیگر با تمایل کشورها برای افزایش بی محابای تولیدات خود روبه رو هستیم، برای سامان دهی میزان انتشار این گازها نهادهای بین المللی پروتکل هایی وضع کردند تا کشورها در چارچوب مقررات وضع شده مجاز به تولید میزان مشخصی از این گازها باشند، مانند پروتکل کیوتو، پروتکل الحاقی کیوتو، توافق پاریس و … طی این توافق نامه ها برای کشورهای صنعتی محدود ایجاد می شود که از میزان مشخصی CO۲ بیشتری تولید نکنند و از طرف دیگر برای اینکه چرخه تولید متوقف نشود کشورها ناگزیر به تغییر سیاست تکنولوژی یا محصول می شوند زیرا تنها یک کره زمین به عنوان جایگاه زیستن داریم و باید عزم جهانی ایجاد شود تا سرعت تخریب آن را کند کنیم.

کشور ما نیز از این قاعده جهانی مستثنا نیست چون محل زیست ما انسان ها مشترک است و مرزهای جغرافیایی و سیاسی و … تنها یک طرفه قضیه است، در نهایت همه در یک خانه زندگی می کنیم و بی توجهی به اثرات این موضوع ممکن است اتفاقات بدی را در آینده رقم بزند.

فارس: موضع گیری پروتکل هایی که ذکر کردید در مورد میزان تولید CO۲ به چه نحو است؟

اسدنیا: در این پروتکل ها حد مجازی برای تولید Co۲ برای کشورها تعیین شده است، در کشورهای پیشرفته چون صنایع بهره ور و پربازده است اگر بخواهند بهبود تکنولوژی بدهند هزینه بسیار زیادی به آن ها تحمیل می شود از این رو این کشورها سهم CO۲ در نظر گرفته شده برای کشورهای دیگر را می خرند و بجای هزینه برای اینکه صنایع آنان CO۲ کم تری تولید کند به صنایع کشورهای دیگر که جای بهبود دارد کمک می کنند تا CO۲ کمتری تولید کنند به این شکل به تعهد خود در قبال پروتکل ها پایبند هستند و به جای CO۲ ای که هر کشور مجاز به تولید است، آن کشور صنعتی با هزینه کمتری می تواند موجب کاهش تولید گازهای گلخانه ای در آن کشور کمتر توسعه یافته ای شود که سهم CO۲ تولیدی آن را خریده است و این مهم نیز از طریق کمک به شرکت های دانش بنیان و مراکز تحقیقاتی دانشگاهی که در زمینه کاهش گازهای گلخانه ای فعالیت می کنند، کمک به بهینه کردن مصرف سوخت، فرهنگ سازی مصرف انرژی و … انجام می شود.

فارس: در مورد اثرات ناشی از انتشار گازهای گلخانه ای و تلاش های عملی صورت گرفته در این زمینه صحبت بفرمایید؟

اسدنیا: با انتشار گازهای گلخانه ای شاهد اثرات جبران ناپذیر زیست محیطی هستیم، افزایش گرمایش زمین، تغییر اقلیم، خشکسالی ها ، بالا رفتن سطح آب دریا و زیر آب رفتن خشکی ها و … تنها چند نمونه از این دست هستند و بسیاری تغییرات اکوسیستمی دیگر ناشی از گرمایش زمین اتفاق می ا فتد پس بنابراین مهم است انتشار این گازها کاهش داده شود.

جدا از الزامات قانونی و جهانی، تحقیقات گسترده ای در این موضوع در دنیا در حال انجام است. یکی از موضوعات مرتبط و پایه ای برای کاهش این گازها توجه به طول عمر هر محصول یا life Cycle است. در چارچوب استانداردهای جهانی، سازمان ها ملزم به ارزیابی چرخه عمر از منظر تولید CO۲ شده اند به این معنی که در طول عمر هر محصول از ابتدای تولید تا زمانی که به چرخه طبیعت بر می گردد در هر مرحله چه میزان دی اکسید کربن تولید می شود و این مهم تحت عنوان ردپای کربن یا Carbon footprint شناخته می شود که باید در هر مرحله از چرخه عمر محصول این ردپا پیدا و برآورد شود و در این زمینه با یک شاخه علمی وسیعی با حجم مقالات تولیدی زیادی رو به رو هستیم که باید ردپای کربن هر محصولی مشخص باشد. از این دست پژوهش ها که مربوط می شود به مبادی تولید CO۲، روش های جذب، تبدیل و کاهش آن، موضوع پروژه های زیادی است که در این زمینه کار می شود.

فارس: زمینه تحقیقاتی پژوهش اخیر شما خاص این موضوع در نظرگرفته شده است. این رابطه توضیح بفرمایید؟

اسدنیا: در این مقاله پس از بررسی و پژوهش های فراوان فرآیندی را توسعه داده و آن را معرفی کردیم که برای جذب co۲ و گازهای خروجی از دودکش های کارخانجات صنعتی قابل استفاده است در حالیکه خود مولد CO۲ نیست و از انرژی های تجدیدپذیر و بدون ایجاد هر نوع آلاینده استفاده می کند و می تواند مورد استفاده صاحبان صنایع و فن آوری قرار بگیرد.

در مجموع می توان گفت سه رویکرد اصلی برای کاهش Co۲ وجود دارد، نخست کاهش مصرف انرژی، هر روشی که به کاهش مصرف انرژی منتهی شود به کاهش تولید Co۲ منجر می شود، دوم کاهش انتشار Co۲ و سومین هم روش های جذب Co۲ و تولید محصولات جانبی از آن است، هر چند با این ملاحظه روبه رو هستیم، که اگر تولید Co۲ را کم کنیم به کاهش تولید محصولات منجر می شود برای حل این چالش بر روی فرآیند جذب Co۲ متمرکز شدیم.

البته پژوهشی که انجام دادیم دسته اول و جدید نیست و نمونه آن هر روز در دنیا انجام می شود، تنها تمایز فرآیند معرفی شده در مقاله این است که فرآیندی ترموشیمیایی با پیکره بندی جدید برای جذب و مایع سازی Co۲ توسعه داده و بهینه سازی شد، به عبارتی یک فرایند جدید ترموشیمیایی با یک ترکیب جدیدتر ارائه شد. فرآیند حذف Co۲ خود نیاز به انرژی دارد و اگر برای تأمین این انرژی از سوخت های فسیلی استفاده کنیم خود دوباره مولد Co۲ است.

در فرآیند معرفی شده در مقاله از انرژی خورشید و کلکتورهای خورشیدی برای تأمین انرژی و گرماسازی برای فرایند تبرید جذبی استفاده شده است که خود مولد Co۲ تولید نیست، بخشی از گرمای تولید شده به سیکل تولید توان دما پایین کالینا که خود انرژی تولید می کند، داده می شود که در مجموع مراحل مختلف فرآیند استفاده می شود. یک بخش دیگر از انرژی مورد نیاز نیز از توربین های بادی تأمین می شود.

در مجموع در این فرآیند گازهای گلخانه ای به سیستم تزریق می شود، Co۲ آن جدا و جذب می شود و گرما و توان لازم فرآیند از کلکتور خورشیدی، سیکل تولید توان کالینا و توربین بادی تأمین شده و Co۲ جدا شده از گازهای گلخانه ای نیز در یک سیکل تبرید جذبی مایع و Co۲ مایع شده برای تولید محصولات دیگر مورد استفاده قرار می گیرد.

فارس: محصول نهایی جذب Co۲ از طریق فرآیند معرفی شده شما چه است؟

اسدنیا: هدف نهایی فرآیند جذب Co۲ از اتمسفر است، Co۲ مایع برای ماده اولیه تولید محصولات دیگر استفاده می شود مهم این است Co۲ از اتمسفر گرفته شود و به شکل مایع آن ضرری دربرندارد تنها به شکل گازی آن خطرناک است.

فارس: تحقیق شما آیا صورت عملی به خود گرفته و آیا امکان پیاده سازی آن در کدام موقعیت جغرافیایی کشور وجود دارد؟

اسدنیا: این تحقیق کار تئوریک است و از جنس تحقیقات آزمایشگاهی و تحقیقات کاربردی نیست. برای پیاده سازی طرح باید جایی انتخاب می شد که امکانات پیاده کردن فرآیند را داشته باشد و چون شهر ماهشهر در استان خوزستان به لحاظ استفاده از انرژی خورشیدی و توربین های بادی در موقعیت مناسبی قرار دارد برای بدست آوردن داده های لازم این شهر را به عنوان پلتفرم(سایت) این کار در نظر گرفته شد.

فارس: چه دغدغه ای موجب شد این پژوهش را انجام دهید؟

اسدنیا: رشته تحصیلی من در موضوع انرژی است زمینه مطالعاتی و کاری من این است؛ بعد از انتخاب رشته تحصیلی به مرور زمان اهمیت انتخاب این رشته را متوجه شدم، بحث انرژی، میزان مصرف و تبعات آن مسائل حیاتی است و از طرف دیگر دانشمندان در هر گوشه از دنیا به دنبال تحقیق در یک موضوع هستند تا به پیشرفت و توسعه زندگی نوع بشر کمک کنند. خارج از موضوع نفع مادی انگیزه اصلی من نیز این بوده که به اندازه خودم برای بهبود کیفیت زندگی انسان ها قدمی بردارم هر چند زمینه پژوهشی در این رابطه فراهم بود و کشور نیز به این موضوع نیاز مبرم دارد.

فارس: اثرات انتشار گازهای گلخانه ای در کشور ما در چه حوزه هایی بیشتر اثرگذار بوده است؟

اسدنیا: گرم شدن زمین که امری اثبات شده و یک مسئله جهانی است، چه بسا کشور ما تحت اثر این عامل در حال تغییر اقلیم است و همه ما به اندازه خودمان می توانیم در کاهش انتشار این گازها، آسیب کمتر به محیط زیست و منابع نشر گازهای گلخانه ای مؤثر باشیم.

فارس: در زمینه کاهش انتشار این گازها در کشور ما چه می توان انجام داد؟

اسدنیا: چون در کشور ما انرژی به فراوانی و ارزانی یافت می شود و قدر آن را هم نمی دانیم و هر چه طرح تحقیقاتی در زمینه بهینه سازی مصرف حامل های انرژی مدنظر داشته باشید، چون انرژی ارزان است صرفه اقتصادی ندارد و دوره برگشت سرمایه آن بالا است تنها انگیزه ای که می توان بر روی آن کار کرد تا مردم انرژی را بهینه مصرف کنند بحث های مادی و پولی نیست، مدیران کشور با افتخار بیان می کنند تا دورترین روستاها را گازرسانی کردیم، در حالی که در کشور بزرگترین شبکه مصرف گاز را در دنیا داریم یعنی شبکه ای بی نهایت بزرگ برای تولید Co۲.

در حالی که دومین کشور دارای منابع گازی دنیا هستیم اما صادرات گاز بسیار کمی داریم چرا که مصرف داخل کشورمان بالا است و اگر پیش از گازرسانی، فرد روستایی هیزم می سوزاند و گرمای خود را تأمین می کرد اولویت او را جابه جا کردیم در حالی که می توانستیم انرژی را متمرکزتر تولید کرد و انرژی را به شکل برق به دست مصرف کننده رساند یا از انرژی های تجدیدپذیر محلی در توسعه فنآوری در روستاهای دورافتاده استفاده کنیم.

فارس: برای فرهنگ سازی کاهش مصرف انرژی که به کاهش انتشار گازهای گلخانه ای منجر می شود چه می توان کرد؟

اسدنیا: به نظر من باید مردم را متوجه تبعات زیست محیطی مصرف انرژی کرد، در حال حاضر وضعیت به گونه ای است که قیمت انرژی هر چه بالا می رود مصرف نیز بعد از مدتی مجددا بالا می رود و کاهش نمی یابد، به ازای هر لامپ اضافی که روشن می شود گازهای گلخانه ای در نیروگاهی تولید می شود که برق این لامپ را تأمین می کند، نسل های بعدی با معضل دسته پنجه نرم کردن با داستان تبعات این گازهای گلخانه ای روبه رو خواهند شد.

این مباحث متأسفانه در کشور کمتر مورد بحث واقع شده و فرهنگ سازی نسبت به آن صورت نگرفته است و مردم با تبعات انتشار این گازها کمتر آشنا هستند.

فارس: یعنی به عبارت دیگر کاهش مصرف انرژی به کاهش انتشار این گازها منجر می شود؟

اسدنیا: بحث کاهش مصرف انرژی مطرح نیست، بلکه بهینه و منطقی مصرف کردن مصرف مدنظر است، نباید شراطی حاکم شود که با این کاهش مصرف از توسعه اقتصادی بکاهد، در این خصوص برای اینکه بحث های اقتصادی و زیست محیطی هم لحاظ شود مباحث تحلیل های اگزرژی انرژی به میان می آید که برای توسعه اقتصادی علاوه بر جنبه های اقتصادی، مسائل زیست محیطی و انرژی و … درنظر گرفته شود، در نهایت همه این اهداف در خدمت رفاه و آسایش نوع بشر است. هدف همه تحقیقات علمی ایمن تر و سالم تر زندگی کردن و رفاه نسبی برای نوع بشر است اما در کنار آن باید به عدم تخریب و کاهش روند محیط زیست، سالم ماندن اکوسیستم نیز به صورت جدی مدنظر قرار گیرد.

فارس: پیشنهاد شما برای حل میان مدت و بلند مدت کاهش سهم ایران در انتشار گازهای گلخانه ای چیست؟

اسدنیا: در کشور ما باید بیش از پیش به رعایت قوانین زیست محیطی توجه شود هرچند که یک قانون جهانی وجود دارد که کارتل های سرمایه داری کمتر به مسائل زیست محیطی توجه می کنند.

تدوین قوانین و مقررات خاص محیط زیستی، فرهنگ سازی عمومی و علاوه بر آن علاقمندان محیط زیست می توانند در این راه کمک کنند تا افکار عمومی جامعه نسبت به تبعات انتشار این گازها حساس شوند.

زمانی که سنگ بنای یک کارخانه، معدن و یا هر سازه ساخت بشری بر روی طبیعت قرار است جا خوش کند از همان ابتدای کار ملاحظات زیست محیطی درنظرگرفته شود، اما این را هم باید گفت نمی توان چرخ تولید را متوقف کرد و صنعتی نشد و مایحتاج مردم را تأمین نکرد، در این زمینه می توان دو سیاست را در پیش گرفت، یا با ولنگاری تمام و بدون نظارت و توجه به تبعات آثار تخریب محیط زیست با هدف سود حداکثری و منافع شخصی حقیقی و حقوقی طرح های اقتصادی را اجرا کرد و یا در چارچوب طرح جامع زیست محیطی کار اقتصادی کرد گرچه در ظاهر کوچک ترین کارگاه هم در ابتدای کار مجوزهای زیست محیطی می گیرد اما باید در عمل اقدامات کاربردی و اثربخش تری انجام شود.

فارس: در زمینه افزایش حساسیت جامعه چه گام هایی می توان برداشت؟

اسدنیا: اگر یک تغییر در جامعه در این زمینه می خواهد اتفاق بیفتد، باید درون زا باشد یعنی بر اساس خواسته و تقاضای عمومی بوده و سیاست های محیط زیستی می تواند تنبیهی باشد و بر اساس قوانین و مقررات مانع گرفتار شدن بیش از پیش کشور از اثرات تبعات محیط زیستی شد، کم هزینه ترین روش این است که این مسائل برای مردم روشن و با آموزش به این برسند که با رعایت کردن و حساس شدن نسبت به این موضوع این مشکلات برای آن ها و نسل های بعد اتفاق نیفتد.

هر چند در کشور گروه های NGO دوستدار محیط زیست کم نداریم اما حساسیت جامعه ما در زمینه تبعات گرمایش زمین نسبت کشورهای توسعه یافته فوق العاده کمتر است، هر چه شما آگاه تر باشید نسبت به خطرات دامنگیر انتشار این گازها حساسیت شما هم بیشتر می شود، باید کاری کنیم آگاهی مردم افزایش یابد و این تقاضا از طرف مردم شکل گیرد که فکری اساسی برای کاهش ردپای کربن در محیط زیست کشور شود و دولت ها و عموم مردم خود را ملزم به رعایت مقررات زیست محیطی بدانند نه اینکه نخبگان این قوانین را به مردم تحمیل کنند این مستلزم ایجاد دغدغه عمومی در مردم است.

فارس: به عنوان سؤال پایانی مجموعه وزارت نفت به عنوان متولی بخشی از حامل های انرژی در این زمینه می تواند چه قدم هایی بردارد؟

اسدنیا: سازمان بهینه سازی مصرف سوخت و انرژی های نو زیر مجموعه وزارت نفت ایجاد شده است که در این رابطه فعالیت دارند علاوه بر آن گسترش فرهنگ اجتماعی در کشور متولیان زیادی به غیر از این وزارت خانه دارد و این وزارت خانه به نظر من در بخش تکنیکال می تواند وارد شود و نقش مهمی را به عهده بگیرد.

انتهای پیام/۳۳۸۸/ق/ی