به گزارش خبرنگار فرهنگی باشگاه خبرنگاران پویا ، اوضاع فرهنگی عصر امام صادق علیه السلام به شدت متأثر از فعالیت های سیاسی بنی امیه بود و این مسئله ریشه در تاریخ سیاه این خاندان دارد؛ چه اینکه منابع تاریخی آورده اند که عثمان در سال های پایانی خلافت خود، بسیاری از مفاهیم ارزشی و اخلاقی اسلام را به فراموشی سپرد و به جای آن، ارزش های جاهلی نظیر دنیاطلبی وتجمل گرایی را بر جامعه حاکم کرد. او اعتراض اصحاب رسول خدا صلی الله علیه و آله را نیز برنتابید و با آنان برخورد سختی کرد. پس از او، معاویه، در حالی بر کرسی خلافت نشست که به نبوت رسول الله صلی الله علیه و آله اعتقادی نداشت و همواره آرزو می کرد که روزی نام آن حضرت فراموش شود. وی بسیاری از احکام فقهی و قضایی اسلام را زیر پا گذاشت و بسیاری از بی گناهان را به قتل رساند. (ابن عساکر، ۱۴۱۵ق: ج۶٨،٩۳)

دورۀ مروانیان نیز با قتل عام مسلمانان و شیوع فساد همراه بود. عبدالملک با گماردن حجاج بن یوسف بر امارت کوفه، بیش از ۱۲ هزار نفر از شیعیان و مخالفان را کشت. یزیدبن عبدالملک به هرزگی رو آورد. ولیدبن یزید هم در هرزگی، شکار، می گساری، مجالست با افراد فاسق و مخالفت با ارزش های اسلامی افراط ورزید، تا آنجا که روزی خطبه های نمازجمعه را در حالت مستی و به صورت شعر خواند و حرمت قرآن کریم را شکست. رفتارهای ضد دینی وی به آنجا رسید که قاتل او یزیدبن ولید، از میان رفتن معالم دین؛ خاموشی نور اهل تقوا؛ ظهور ستمگری که حرام الهی را حلال کرده و بدعت آورده است را عامل قتل وی و دعوت به کتاب خدا و سنت پیامبر (صلی الله علیه و آله) را دلیل قیام خود دانست.

با این وجود، در بین تمام این حکام فاسد و جریانات فکری که در عصر امام صادق (ع) دیده می‍ شد، مسئله مهدویت و مدعیان دروغین مهدویت پیشتاز این جریانات بود، محمد حسن حیدری، دانش آموخته کارشناس علوم قرآن و حدیث در گفت و گو با تسنیم به این نکته اشاره کرد و گفت: در سالهای آغازین قرن دوم هجری قمری موج منجیگرایی که به تبع نارضایتی از حکومت امویان به وجود آمده بود و روز به روز شدیدتر می شد و قیام های متعددی در گوشه و کنار کشور پهناور اسلامی روی داد، علاوه بر نارضایتی مردم و عدم کفایت دولتمردان در اداره کشور، اختلافات داخلی و رقابت های سیاسی امویان باعث تضعیف آنان شد. بعد از شهادت زید بن علی و پسرش یحیی، بزرگان بنی هاشم در سال ۱۲۶ هجری قمری برای مشورت و تصمیمگیری درباره امر مهمی در روستای «ابواء» جلسه ای مخفیانه تشکیل دادند. ابوالفرج اصفهانی در کتاب مقاتل الطالبین ضمن اشاره به ماجرای این جلسه می گوید: بنی هاشم در روستای «ابواء» به دور هم جمع شدند و عبدالله بن حسن (بن حسن بن علی بن ابی طالب) برای آنان خطبه ای خواند و در پایان گفت پس بیایید با «پسرم محمد» که به نفس زکیه شهرت دارد بیعت کنیم چون می دانید او «مهدی موعود» است.

وی افزود: ابومسلم از فضای اختلافات به وجود آمده به نفع خود استفاده کرد و با یاران خود توانست در مدت زمان کوتاهی تعداد زیادی از مردم را با قیام خود همراه کند. او با شعار «الرضا من آل محمد» و با پرچم های سیاه که به نشانه عزاداری بر شهادت زید بن علی و یحیی بن زید و یا به نشانه کینه داشتن از بنی امیه، در روز عید فطر قیام خود را از مرو علنی کرد. به علت تضعیف نیروهای دولت مرکزی که درپی درگیریهای متعدد به وجود آمده بود و همچنین همکاری چشمگیر عموم مردم با قیامکنندگان در مدت کوتاهی شهرهای مختلف فتح شد، چرا که آنان روایات متعددی را به نقل از بزرگان دینی خود شنیده بودند که پرچم هایی سیاه برای بیعت با منجی(مهدی) از خاندان رسول خدا برخواسته خواهد شد.

حیدری از مهم ترین مدعیان مهدویت را عباسیان برشمرد و گفت: در رأس این مدعیان مهدویت، بنی العباس قرار داشتند، همچنان که امام صادق علیه السلام در توضیح انتهای آیه۴۶ سوره ابراهیم علیه السلام: «إن کان مکرهم لتزول منه الجبال؛ مکرشان با خداست، هر چند از مکرشان کوه ها از جای کنده می شد.»، فرمود: «از مکر بنی العباس درباره قائم قلوب مردم از جا کنده شود؛وإن کان مکر بنی العباس بالقائم لتزول منه قلوب الرجال» ( تفسیر البرهان، ج۳، ۳۱۸) به این صورت که عباسیان با بهره برداری از قرابت نسبی خود با رسول خدا صلی الله علیه و آله و اهل بیت علیهم السلام، کوشیدند قیام خویش را انقلاب مهدوی و حکومتشان را حکومت عدل موعود نشان دهند. آنان به همین منظور در روایات مبشر به ظهور امام مهدی (عج) دست بردند و ضمن تحریف آن ها در موضوعاتی مانند تبار و نسب مهدی موعود (عج)، سفیانی و رایات سود به جعل احادیث پرداختند. دست مایه اصلی اخبار مجعول و محرف در این زمینه، افزون بر احادیث صحیح نبوی درباره مهدویت، برخی اخبار صادره درباره پیشگویی حوادث آینده بود.

وی افزود: مضاف بر اینکه عباسیان اسامی حاکمان خویش را مبتنی بر القاب مهدوی قرار دادند؛ همانند منصور، مهدی، معتصم و … در چنین شرایطی امام صادق (ع) به تبیین اندیشه های ناب مهدوی پرداخت، لذا از میان ۶۳۹۰ صادرۀ حدیثی مستقل از امام صادق علیهالسلام در منابع حدیثی، حداقل ۷۰۰ حدیث به موضوع مهدویت اختصاص دارد. صدور دعای ندبه و دعای عهد از آن حضرت که از معتبرترین ادعیه روایی شیعه است، دلیلی بر این مهم است؛ این امر ما را به این موضوع هدایت می کند که در قبال فتنه های مدعیان دروغین باید به جای رفتارهای سلبی، رفتارهای ایجابی داشت و جامعه را از اندیشه های ناب شیعی سیراب کرد.

انتهای پیام/