در تعالیم اسلام، بر تربیت فرزند از زمان کودکی تأکید شده است و کودک همانند آینه ای شفاف معرفی شده است. حضرت زهرا (س) از آغازین لحظات زندگی فرزندانش، آنها را بزرگ و گرامی داشت و درصدد تربیت آنها برآمد.

به گزارش خبرنگار قرآن و فعالیت های دینی خبرگزاری فارس معرفت های دینی صحیح و متناسب با سن فرزندان، نقش با اهمیتی در سرنوشت و آینده فرزندان دارد. اگر تفکر، اندیشه و رفتار برپایه تعالیم دینی باشد زندگی سمت و سوی الهی پیدا می کند. به همین خاطر، دین اسلام طرح های جامع و کاملی در قالب تربیت دینی داشته و آن را از جمله وظایف والدین و در شمار حقوق فرزندان می داند.

حضرت زهرا (س) الگوی مادر مسلمان

در تعالیم اسلام، بر تربیت فرزند از زمان کودکی تأکید شده است و کودک همانند آینه ای شفاف معرفی شده است. حضرت زهرا (س) از آغازین لحظات زندگی فرزندانش، آنها را بزرگ و گرامی داشت و درصدد تربیت آنها برآمد.

بی شک توفیق بی مانندی که این بزرگواران و به ویژه حضرت زهرا (س) به عنوان الگوی مادر مسلمان، در تربیت کودکان داشتند، ناشی از معرفت عمیق و صحیح ایشان از دستوراتی بود که اسلام درباره انسان ارائه کرده است و روش تربیتی و اخلاقی حضرت فاطمه علیهاالسلام بهترین شیوه و تجربه برای ساختن نسلی پاک و سعادتمند است.

تربیت درست پاکی و تربیت نادرست آلودگی به همراه دارد

پدر و مادر با تربیت صحیح کودک، می توانند این پاکی را فزون و دوام بخشند یا با تربیت نادرست، آن را غبار آلود سازند. آشنایی با فرایض دینی و حلال و حرام الهی، جزو آموزش های ضروری برای تمامی مسلمانان است و آموزش این فرایض و تکالیف به فرزندان، در زمره وظایف پدران آمده است [۱].

براین اساس یکی از دلایل مهم آسیب های فردی و اجتماعی که در آینده در افراد به وجود می آید، بی توجهی و غفلت در تربیت دینی در دوره کودکی و نوجوانی است [۲]. روح انسان بسان خمیری است که اگر آن را در هر قالبی بریزند، به همان شکل در می آید. هر چه انسان رشد کند، به مرور زمان، انعطاف پذیری اش کمتر می شود. لزوم تربیت دینی کودک و ارائه راهکارهای عملی برای خانواده کودکی که در دوره پیش دبستانی است، از کسی که در دبستان، دبیرستان و دانشگاه است، تربیت پذیری بیشتری دارد. با رشد فیزیکی، حالت روحی کم کم تثبیت می شود و اصلاح آن بسیار دشوار می شود [۳].

وظایف والدین

نخستین وظیفه والدین در مسیر تربیت دینی فرزندان، انتخاب نام مناسب برای فرزندان است؛ همان گونه که امام علی (ع) فرموده است: «حق فرزند بر پدر سه چیز است؛ نام نیکو برای او انتخاب کند، او را به نیکی ادب کند و به او قرآن بیاموزد»[۴]. در جایی دیگر چنین آمده که امام صادق (ع) در سخنی فراگیر و کامل در پاسخ ابن حمید که برای مشورت در مورد انتخاب نامی برای فرزندش شرفیاب شده بود، فرمود: «از نام هایی که بندگی خدای را می رساند، بر او بگذار» [۵].

دوره های تربیتی از منظر امام صادق (ع)

تربیت دینی کودک در دوران قبل از دبستان محدود به ایجاد انس نسبت به مسائل دینی است؛ به این معنی که کودک نسبت به آنچه به طور منظم در محیط خانواده می بیند، انس پیدا می کند و همین انس اولیه، زمینه را برای پیدایش عادت و انجام فرایض دینی در مراحل بعدی فراهم می آورد. آنچه در تربیت دینی دارای اهمیت است، این است که کودک باید آرام آرام و به تدریج با مسائل دینی آشنا شود. امام صادق (ع) دوره تربیت فرزندان را به سه دوره هفت ساله تقسیم کرده و می فرماید: «کودک در هفت سال اول بازی کند، در هفت سال دوم خواندن و نوشتن بیاموزد و در هفت سال سوم (مقررات زندگی از) حلال و حرام را یاد بگیرد»[۶].

ضرورت رعایت اعتدال و تعادل در آموزش ها

اما نکته مهم رعایت اعتدال و تعادل در آموزش هاست. باید با کودکان و نوجوانان در آموزش ها به رفق و ملاطفت رفتار کرد. سخت گیری و افراط در آموزش ها باعث دلزدگی و حتی بیزاری آنان می شود. اولیای دین از سخت گیری در عبادات، نه تنها برای دیگران حتی برای خود شخص نیز نهی کرده اند؛ چه آنکه اسلام دین سهله و سمحه، یعنی دین آسان و همراه با وسعت و فراخی در عمل است [۷]. امام باقر (ع) از قول رسول خدا (ص) می فرماید: «اسلام، دین سهل و خالی از مشقت است. با مدارا در آن قدم بردارید و عبادت خدا را بر بندگان او تحمیل نکنید و همانند سواری نباشید که مرکب خود را خسته و فرسوده می کند و در نتیجه نه راه سفر را پیموده، نه مرکبش سالم مانده است» [۸]

مادری که امامانی چون حسن و حسین (ع) و شیر زنانی چون زینب و ام کلثوم را تربیت کرد

حضرت زهرا (س) می دانست که باید امامانی چون حسن و حسین (ع) و شیر زنانی چون زینب و ام کلثوم را تربیت کند و نمونه هایی را به جامعه تحویل دهد که آیینه و معرف حقیقت روح اسلام باشند و حقایق و معارف قرآن در وجودشان جلوه گر باشد و انسان های کمال یافته ای که از این مکتب اعجازآمیز بیرون می آیند، به خوبی می توانند روح پرعظمت و نیروی وصف ناپذیر وجودی حضرت زهرا (س) را نشان دهند. وجود مطهر و روح بی آلایشی که نسلی پاک را به تاریخ هدیه کرد و در حقیقت، روزگار همچو او را به خود ندیده و نخواهد دید و بر ماست که با به کار بستن شیوه های تربیتی آن حضرت، در تربیت و پرورش نسلی پاک همت گماریم تا از این رهگذر، سعادت جاودان خود و فرزندانمان را تأمین کنیم.

والدین باید بدانند که چشمان ظریف و تیزبین کودک مانند دوربین حساس از تمام صحنه های زندگی خانواده و به خصوص حرکات و رفتار آنها و دیگر اعضای آن، فیلم برداری می کند. اگر پدر و مادر به دستورات دینی اهمیت دهند، اهل عبادت، نماز، دعا، تلاوت قرآن و توجه به معنویات باشند، بدون شک، بر ابعاد روحی و دینی کودک تأثیر می گذارد.

مهمترین عوامل رشد شخصیتی کودکان

در نهایت بر این نکته تأکید می شود که هدف، تربیت و به سرانجام رساندن فرزندی صالح است. از این رو، شیوه فرزندپروری، روش های ارتباطی والدین با کودکان، شیوه های آموزش رسمی و آموزه های دینی، از مهمترین عوامل رشد شخصیتی کودکان محسوب می شود که دین اسلام اهمیت فراوانی برای آن قائل است.

در پایان بر این مطلب خوب است تأکید داشته باشیم که در اسلام، آموزش های دینداری از دوران کودکی آغاز شده است تا نهاد کودک رنگ و بوی دینی بگیردو رفتار او در دوره های دیگر زندگی مبتنی بر دینداری باشد.

مجتبی یعقوبی

پی نوشت ها:

[۱] حقوق متقابل کودک و ولی در اسلام و موارد تطبیقی آن، ص ۲۰۱

[۲] روش های اثربخشی در تربیت کودکان و نوجوانان قم، ص ۳۳۶

[۳] تعلیم و تربیت در اسلام، ص ۷۸

[۴] نهج البلاغه، حکمت ۳۴۱

[۵] اصول کافی، ج ۲، ص۸۶

[۶] همان، ج۶، ص۴۷

[۷] حقوق متقابل کودک و ولی در اسلام و موارد تطبیقی آن، ص ۲۰۲

[۸] اصول کافی، ج ۲، ص ۸۶

انتهای پیام/