به گزارش خبرنگار فرهنگی خبرگزاری تسنیم، پیامبر اکرم صلی الله علیه و آله و ائمه معصومین علیهم السلام دارای ویژگی های آسمانی و جنبه های معنوی خاصی هستند که فراتر از درک معمول بشری است. یکی از مهم ترین این جنبه های معنوی، «نورانیت» ایشان است که در روایات متعددی بر آن تأکید شده است. بر اساس این روایات، ایمان به جنبه ی نورانی آن بزرگواران از ارکان اساسی اعتقادات شیعه است و معرفت و درک این نورانیت، موجب تقرب به خداوند متعال و بهره مندی از فیوضات معنوی ایشان می شود. این ویژگی درباره امیرالمؤمنین علیه السلام جلوه ی خاصی دارد.

شاید از مهم ترین آیاتی که اشاره به جنبه ی نورانیت اهل بیت وحی علیهم السلام به ویژه امیر مؤمنان علیه السلام می کند، آیه ی ۳۵ سوره نور باشد که به آیه ی نور مشهور است. در این آیه می خوانیم: «الله نور السماوات و الأرض مثل نوره کمشکاة فیها مصباح المصباح فی زجاجة الزجاجة کأنها کوکب دری یوقد من شجرة مبارکة زیتونة لا شرقیة و لا غربیة یکاد زیتها یضی ء و لو لم تمسسه نار نور علی نور یهدی الله لنوره من یشاء و یضرب الله الأمثال للناس و الله بکل شی ء علیم؛ یعنی خداوند نور آسمان ها و زمین است؛ و مثل نورش همانند چراغدانی است که در آن چراغی [پرفروغ] باشد، آن چراغ در حبابی قرار گیرد، حبابی [شفاف و درخشنده] همچون ستاره ای فروزان، چراغی که افروخته می شود از [روغن] درخت پربرکت زیتونی که نه شرقی است و نه غربی؛ روغنش [آنچنان صاف و خالص است که] نزدیک است بدون تماس با آتش شعله ور شود؛ نوری است بر فراز نوری؛ و خدا هرکس را بخواهد با نور خود هدایت می کند، و خدا برای مردم مثل ها می زند و خداوند به هر چیزی داناست.»

احادیث متعددی درباره تأویل این آیه به اهل بیت وحی نسبت داده شده است، از جمله آنکه عبدالله بن جندب از امام رضا علیه السلام درباره این آیه پرسید و ایشان ضمن بیان فضائلی از جایگاه عترت، فرمود:

مثلنا فی کتاب الله کمثل المشکاه و المشکاه فی القندیل فنحن المشکاه فیها المصباح محمد رسول الله المصباح فی زجاجة الزجاجة کأنها کوکب دری یوقد من شجرة مبارکة زیتونة لا شرقیة و لا غربیة لا دعیه و لا منکره یکاد زیتها یضی ء و لو لم تمسسه نار نور علی نور إمام بعد إمام یهدی الله لنوره من یشاء و یضرب الله الأمثال للناس و الله بکل شی ء علیم فالنور علی یهدی الله لولایتنا من أحب»؛

یعنی مثل ما در کتاب خداوند مانند مشکاتی است که در قندیل باشد، مشکات ما هستیم، و مصباح محمد رسول خداست که در میان آبگینه، مانند ستاره فروزان می درخشد. قرآن نوریست بالای نوری، و خداوند با نور هدایت خود هرکس را بخواهد هدایت می کند. پروردگار برای مردم مثل ها می زند و او بر هرچیزی قادر است، پس نور، علی است، و خداوند به ولایت ما هرکس را بخواهد هدایت می کند. (تفسیر القمی، ج۲، ص۱۰۴)

آیه ی دیگری که طبق احادیث اشاره به جنبه ی نورانیت امیرالمؤمنین علیه السلام و اهل بیت وحی دارد، آیه۱۵۷ سوره اعراف است. خداوند در این آیه می فرماید: «فالذین آمنوا به و عزروه و نصروه و اتبعوا النور الذی أنزل معه أولئک هم المفلحون»؛ یعنی کسانی که به او (پیامبر) ایمان آوردند و او را [ در برابر دشمنان ] حمایت کردند و یاری اش دادند و از نوری که بر او نازل شده پیروی کردند، آنها همان اهل فلاح و رستگاری اند.

در این آیه، شرط رستگاری پس از ایمان و حمایت و نصرت رسول الله صلی الله علیه و آله و سلم، تبعیت از نوری است که بر نبی خدا نازل شده است. امام باقر علیه السلام فرمود آن نور، «هو أمیر المؤمنین و الأئمة علیهم السلام» هستند. (تأویل الآیات الظاهرة فی فضائل العترة الطاهرة، ص۱۸۵) امام صادق علیه السلام نیز فرمود «النور فی هذا الموضع- علی أمیر المؤمنین و الأئمة ع.» یعنی «نور» (که به صورت معرفه آمده است) در این موضع، علی امیرالمؤمنین علیه السلام و ائمه هستند. (الکافی (ط - الإسلامیة)، ج۱، ص۱۹۴)

اما ریشه ی این نورانیت کجاست؟ آیا این مثل ها صرفا تمثیل هستند یا صرفا یک مفهوم مجازی است که برای بیان عظمت و هدایتگری اهل بیت علیهم السلام به کار رفته، یا حقیقتی ورای محسوسات دارد و ریشه در عالم غیب دارد؟ با مرور روایات در می یابیم که جنبه ی نورانیت رسول خدا و امیرالمؤمنین و ائمه اطهار ریشه در عرش خدا دارد.

از رسول گرامی اسلام صلی الله علیه و آله نقل است که فرمود:

«هنگامی که خداوند ابراهیم خلیل را خلق کرد، برای چشمانش مکاشفهای قرار داد؛ پس ابراهیم نوری از سوی عرش دید و فرمود خدایا و سرورم این نور چیست؟ خداوند فرمود «یا إبراهیم هذا محمد صفیی؛ ای ابراهیم، این (نور) محمد برگزیده من است». ابراهیم فرمود در سوی دیگر عرش نور دیگری می‌بینم؛ خداوند فرمود این (نور) علی است، نصرتکننده دین من. مجددا ابراهیم فرمود خدایا من در دو طرف این دو نور، نور سومی می‌بینم که در کنار آن دو نور قرار دارد. خداوند فرمود: «یا إبراهیم هذه فاطمة تلی أباها و بعلها فطمت محبیها من النار؛ ای ابراهیم این (نور) فاطمه است که از پدر و همسرش متابعت می‌کند، پس محبان او را از آتش جدا کردم.» در ادامه این روایت ابراهیم علیه السلام تک تک انوار اهل بیت علیهم السلام را می‌بیند و خداوند به اسم، آنها را معرفی می‌کند. (الروضة فی فضائل أمیر المؤمنین علی بن أبی طالب علیهما السلام (لابن شاذان القمی)، ص ۱۸۶)

بنابراین، تمثیل اهل بیت علیهم السلام به «نور» جنبه ای حقیقی دارد و ریشه در عالم عرش الهی یافته است. استفاده از این مفهوم در مورد اهل بیت بر اساس حکمت الهی است؛ به این معنا که همان گونه که نور دارای ویژگی هایی است، این ویژگی ها در مورد آن انوار مقدس نیز صدق می کند. نور، لطیف و غیرقابل تجزیه است؛ روشنی بخش بوده و مسیر هدایت را آشکار می کند؛ تاریکی ها و ابهام ها را از میان برمی دارد و همواره به منبع اصلی خود (عرش الهی) متصل است. افزون بر این، نور عامل حیات و رشد است، چنان که اهل بیت علیهم السلام نیز سرچشمه حیات معنوی و هدایت و رشد انسان ها هستند. همان گونه که نور در همه جا نفوذ می کند و هیچ مانعی قادر به بازداشتن آن نیست، تعالیم اهل بیت نیز فراگیر و فراتر از محدودیت های زمانی و مکانی است. نور سبب از بین رفتن سردرگمی و آشفتگی است و اهل بیت نیز با علم و حکمت خود، آشفتگی های فکری و معنوی را از میان می برند.

انتهای پیام/