به گزارش خبرنگار مهر، اولین کرسی ترویجی دبیرخانه دائمی کنگره بین المللی علوم انسانی اسلامی با ارائه حجت الاسلام والمسلمین حسین اژدری زاده عضو گروه جامعه شناسی پژوهشگاه حوزه و دانشگاه با موضوع «تعین اجتماعی معرفت در قرآن کریم» در سالن جلسات دبیرخانه کنگره در قم برگزار شد.

در این نشست عبدالرضا علیزاده عضو هیئت علمی پردیس فارابی دانشگاه تهران و عطاءالله رفیعی آتانی عضو هیئت علمی دانشگاه علم و صنعت ایران به عنوان ناقد و امیر سیاه پوش عضو هیئت علمی دانشگاه معارف اسلامی به عنوان دبیرجلسه حضور داشتند.

در ابتدای این کرسی اژدری زاده در ارائه مقاله خود گفت: مسئله من دراین مقاله «تعین اجتماعی معرفت در قرآن» است و محتوای اصلی آن عبارت است از پرسش از تأثر و تشخصی است که معرفت های مختلف از عوامل اجتماعی می پذیرد و به نظر بنده، در آیات قرآن کریم، به گونه ای بدان اشاره شده است. روش پژوهش براساس روش شناسی بنیادین، تحلیل محتوای کیفی و نظریه زمینه ای است.

عضو گروه جامعه شناسی پژوهشگاه حوزه و دانشگاه در ادامه به عوامل اثرگذار بر معرفت اشاره کرد و افزود: این عوامل به ترتیب اولویت طولی عبارتند از: خداوند؛ انسان؛ عوامل غیبی (فرشتگان و شیطان)؛ و طبیعت و اجتماع. اثرگذاری خداوند متعال بر معرفت، حتمی بوده، اراده تکوینی الهی درخصوص اعمال اختیاری انسان، البته از مسیر اراده انسان می گذرد و بنابراین مسئولیت اش نیز با انسان است. در درجه دوم، انسان و فطرت انسانی قرار دارد و اراده انسانی در این میان شاخص است. در درجه سوم، باید از اثرگذاری موجودات غیبی، نظیر فرشتگان و شیطان یاد کنیم؛ فرشتگان، در راستای هدایت (معرفت صادق) و شیطان، در راستای ضلالت (معرفت کاذب) انسان می کوشند. در درجه چهارم اثرگذاری، عوامل طبیعی و اجتماعی قرار دارد: محیط طبیعی، تأثیر بسزائی در وضع روانی مردم دارد.

وی ادامه داد: همچنین، عوامل «اجتماعی» اثرگذار بر معرفت (به خصوص معرفت های اعتباری) را می توان بر محور کنش های انسانی و ساختارهای اجتماعی تنظیم کرد: گفتار و کنش های انسانی از جمله عوامل اجتماعی است که تعامل غیرقابل انکاری با شناخت ها و روحیات وی دارد؛ به علاوه، ضرورت زندگی اجتماعی، انسان ها را کنار هم قرار داده، هویت های جدید (اجتماعی) بوجود می آورد. این هویت های جمعی در ایجاد معرفت های جمعی نقش بسزائی دارد. تأثیر همه این عوامل، به شکل علیت ناقص بوده، حتمی نیست و در چارچوب اختیار و فطرت انسان شکل می گیرد؛ به علاوه، به دلیل حاکمیت ممتاز فطرت و اختیار در پیامبران و امامان معصوم (صلوات الله علیهم اجمعین) و نیز توفیقات الهی، ایشان از تاثیرات گمراه کننده ی این عوامل مصون اند. همه این اثرگذاری ها، البته، با اراده و مشیت حضرت حق، و در پرتو احاطه و حضور باری تعالی است: «و الله من ورائهم محیط؛ و خدا از هر سو برایشان محیط است»(بروج/ ۲۰).

پس از ارائه اژدری زاده، عبدالرضا علیزاده به عنوان یکی از اساتید ناقد، مهم ترین نظرات خود را چنین بیان کرد: چرا تحقیق به این مهمی پیش فرض ندارد. خداوند را به عنوان یکی از عوامل نام برده اید. آیا خداوند یک مفهوم اجتماعی است یا ارزش اجتماعی؟ آیا فطرت یک مفهوم اجتماعی است یا ارزش اجتماعی؟ و … . چند صفحه در مورد عوامل اجتماعی معرفت نوشته اید و این مجمل و لازم است که بیشتر مورد تبیین و تحلیل قرار گیرد. بحث روش شناسی شما بسیار اندک و لازم است این قسمت را تقویت کنید. بخشی از این مقاله در خصوص مبانی معرفتی آمده است، این ها را باید به عنوان پیش فرض می گرفتید. لازم است پیش فرض های قرآن پژوهانه تحقیق (مانند: زبان قرآن و…) مطرح و مبنای خود را در این زمینه مشخص کنید. داوری کلی کرده اید که معیار درستی معارف، مطابقت با واقع است. پس معارف اعتباری چه می شود؟ معیار حق بودن این معارف اعتباری چیست؟ شما به عاملیت عوامل الهی اشاره کرده اید. درجه این تعین ها چقدر است؟ ارتباط این عوامل با یکدیگر چگونه است؟

در ادامه، عطاءالله رفیعی آتانی دیگر استاد ناقد نشست گفت: جهت بهبود این مقاله لازم است این موارد مدنظر قرار گیرد: با توجه به عنوان، ۷۰- ۸۰ درصد مطالب مقاله، خارج از موضوع است. معرفت چیست؟ این را باید کاملا تبیین کنید. بایستی ابتدا یک نظریه در مورد معرفت را بپذیرید و سپس وارد اصل مقاله شوید. بحث هستی شناسی جامعه را در پیش فرض ها بیاورید و به صورت دقیق تبیین کنید. پس از تعریف معرفت و جامعه، باید ارتباط این دو مشخص شود. ابتدا فروض پژوهش را به صورت دقیق تبیین و چند نظریه پایه را انتخاب نمائید و سپس وارد مباحث اصلی شوید. نام روش ذکر شده اما روش را پیاده نکرده اید. مبادی هستی شناختی درست و کامل تبیین نشده است. سعی نمائید در بحث های قرآنی، خودتان هم استنباط داشته باشید نه اینکه فقط حرف مفسران را بیاورید. اشاره ای به پیشینه نشده و بهتر است پیشینه ی این کار را ببینید.

در پایان نشست، صاحب نظر به توضیحاتی در رابطه با نقدهای اساتید ناقد پرداخت و مقرر شد پیشنهادات اساتید در اصلاح و تکمیل مقاله مدنظر قرار گیرد.