معرفی کتاب؛

«کاروان شعر عاشورا» به قلم محمد علی مجاهدی با سابقه چهل سال مطالعه درباره ادبیات آیینی در ۷۲۷ صفحه از سوی نشر زمزم هدایت به چاپ رسیده است، این کتاب در ۶ فصل تصویر امام حسین در شعر فارسی، منظومه های عاشورایی دور از دسترس و چهره های نام آشنای عاشورایی از سده چهارم تا زمان معاصر را بیان کرده است.

در مقدمه نخست، به موضوع و اهمیت کتاب اشاره شده و در مقدمه نویسنده خلاصه ای از محتوای فصول کتاب، ارائه شده است، نویسنده، معتقد است با پدید آوردن آثاری از این قبیل، می توان در مسیر احیای شعر عاشورا و روند تکاملی آن گام برداشت و با معرفی و گرامیداشت پدیدآورندگان آثار منظوم عاشورایی، انگیزه های لازم را در شعرای جوان برای پیمودن این مسیر هموار و درعین حال دشوار، به وجود آورد.

فصل اول با عنوان «سیمای امام حسین (ع) در شعر فارسی»، به شاعرانی اختصاص دارد که اثر منظوم مستقلی درباره سالار شهیدان و شهدای کربلا و حادثه کربلا ندارند، ولی با رویکردی کوتاه و گذرا در برخی از آثار منظوم خود از این مهم غافل نمانده اند، در این بخش، نمونه هایی از آثار ۳۵ تن از شاعران فارسی زبان، از سده پنجم تا سده سیزدهم، ارائه شده است که عبارت اند از ابوزید محمد غضائری رازی، قطران تبریزی، حکیم ناصرخسرو قبادیانی، ادیب صابر ترمذی، سیدحسن غزنوی، انوری ابیوردی، عطار نیشابوری و …

نویسنده در فصل دوم، بیش از هشتاد منظومه نادر عاشورایی را معرفی کرده است که اغلب آن ها به زیور طبع آراسته نشده و از نسخه های خطی آن ها در کتابخانه های داخل و خارج از ایران نگهداری می شود و معدودی از آن ها که به چاپ رسیده، همانند نسخه های خطی کمیاب و نادر هستند، این بخش از تذکره، بیشتر جنبه کتابشناسی دارد و نویسنده با معرفی این منظومه ها و سرایندگان غالبا گمنام آنها، راه تحقیق را در قلمرو شعر فارسی روشن کرده اند؛ به این امید که هریک از آنان در حد توان و فرصتی که دارند در احیای نشر این گنجینه های ارزشمند بکوشند و غبار غربت را از چهره این آثار منظوم عاشورایی و سرایندگان گمنام و بااخلاصشان پاک و بر غنای گنجینه گران سنگ شعر آیینی در زبان فارسی اضافه کنند.

در فصل سوم به نقل اشعاری پرداخته شده که نام سرایندگان آن ها مشخص نیست. نویسنده، معتقد است این آثار منظوم عاشورایی که بیشتر از مقتل های فارسی نقل شده اند، به خاطر نامعلوم بودن سرایندگانشان نمی توان در مقطع زمانی خاصی قرار داد، ولی شیوه کلامی آن ها را می توان به تفاوت مورد، با سبک بیانی رایج در سده های پنجم تا دهم مقایسه کرد.

در فصل چهارم با عنوان: «چهره های آشنای شعر عاشورا»، به معرفی شاعرانی پرداخته شده که از سده چهارم تا نیمه اول سده سیزدهم در جای جای ایران و سایر کشورهای اسلامی می زیسته اند و دارای آثار منظوم عاشورایی مستقلی می باشند، نویسنده برای بررسی بیشتر در این فصل نویسنده این گروه از شاعران و آثار عاشورایی آنان، چهار محور موضوعی را برای هریک از آنان در نظر گرفته که شامل زندگی نامه؛ سبک شعری؛ دامنه تأثیر آثار عاشورایی و برگزیده آثار عاشورایی

برخی از این شاعران دارای یک یا دو اثر منظوم عاشورایی اند که به ناگزیر به نقل آن ها پرداخته شده، ولی در مورد سایر شعرا، برگزیده و منتخبی از آثارشان ارائه شده و اگر دارای ترکیببند عاشورایی بوده اند، نویسنده سعی کرده است در حد ضرفیت موجود، تماما و یا بندهایی از آن ها را انتخاب کند. این بخش حاوی شرح احوال و برگزیده آثار ۲۷ تن از شاعران فارسی زبان می باشد.

در فصل پنجم این تذکره، رویه ای که در فصل چهارم اعمال شده، ادامه پیدا کرده است و به شرح احوال و آثار عاشورایی ۵۱ تن از شاعران فارسی زبانی اختصاص یافته که در مقطع زمانی نیمه دوم سده ۱۳ تا پایان سده ۱۴ زندگی می کرده اند که عبارت اند از وصال شیرازی، فنای زنوزی، نصرت اردبیلی، یغمای جندقی، فدایی مازندرانی، گلشن شیرازی و …

در فصل ششم به شرح احوال و نقل آثار عاشورایی شاعران معاصر پرداخته شده است. نویسنده در این فصل، تنها به معرفی ۱۰۳ تن از چهره های عاشورایی سرای معاصر بسنده کرده و آن را در معرض نظر و داوری مشتاقان فرهنگ ماندگار عاشورا قرار داده است.

از جمله این افراد عبارتند از: غلامرضا آذر حقیقی، محمد آزادگان، محمدرضا آقاسی، خسرو آقایاری، سید رضا آل یاسین، حسین آهی، خسرو احتشامی هونه گانی، علی اخوان ارمکی، حسین اخوان کاشانی، حسین اسرافیلی، امیر اکبرزاده، محمود اکرامی، قیصر امین پور، علی انسانی، علی باباجانی، عباسعلی براتی پور، سید محمداسماعیل بلخی و …