به گزارش گروه رسانه های خبرگزاری تسنیم، دوران امامت امام حسن عسکری(ع)، مانند پدر و جد بزرگوارش، در شرایطی پراختناق سپری شد. پس از شهادت امام رضا(ع) و بازگشت دوباره مقر حکومت عباسی به بغداد و نیز، غلبه بیش از پیش اشاعره، به عنوان یک مکتب فکری در جامعه اسلامی، شرایط به طور روزافزون، برای امامان شیعه(ع) و پیروانشان سخت شد. با این حال، در پیش بودن عصر غیبت و لزوم تدارک مقدمات برای آغاز آن، باعث می شد که توجه به موضوع هدایت ومدیریت شیعیان از اهمیت ویژه ای برخوردار باشد. این مسئله، به ویژه در ایام نزدیک به آغاز عصر غیبت، بسیار حساس و راهبردی بود. امام حسن عسکری(ع) برای این موضوع تمهیداتی اندیشید و با اتخاذ روش های مدیریتی ویژه، شرایط را به نحو مؤثری آماده کرد که در ادامه مطلب به بررسی برخی از آن ها می پردازیم.

کوشش های علمی

امام حسن عسکری(ع) در میان آن همه خفقان و فشار، توانست شاگردانی تربیت کند که هر کدام، به سهم خود، در نشر و گسترش معارف اسلام و دفع شبهات دشمنان، نقش مؤثری داشتند. شیخ توسی، تعداد شاگردان آن حضرت را بیش از صد نفر ثبت کرده است که در میان آن ها، شخصیت های برجسته ای مانند احمد بن اسحاق اشعری قمی، ابوهاشم داوود بن قاسم جعفری، عبدا … بن جعفر حمیری، ابو عمرو عثمان بن سعید عمری، علی بن جعفر و محمد بن حسن صفار، به چشم میخورند که شرح خدمات آن ها در این مختصر نمیگنجد. علاوه بر تربیت این شاگردان، گاه مشکلات و تنگناهایی برای مسلمانان پیش میآمد که جز امام حسن عسکری(ع)، شخصیتی از عهده حل آن ها بر نمیآمد. آن حضرت(ع) در این مواقع، با علم الهی خود، بن بست به وجود آمده را میشکست و مشکل را برطرف می کرد.



تقویت شبکه ارتباطی

در زمان امام عسکری(ع)، تشیع در مناطق مختلف جهان اسلام گسترش یافته بود. شهرها و مناطقی مانند کوفه، بغداد، نیشابور، قم، آبه (آوه)، مدائن، خراسان، یمن، ری، آذربایجان، سامرا، جرجان و بصره ،از پایگاه های شیعیان به شمار میرفت. در میان این مناطق، به دلایلی، سامرا، کوفه، بغداد، قم و نیشابور از اهمیت ویژه ای برخوردار بود. گستردگی و پراکندگی مراکز تجمع شیعیان، وجود سازمان ارتباطی منظمی را ایجاب میکرد تا پیوند شیعیان را با حوزه امامت از یک سو و ارتباط آن ها را با هم، از سوی دیگر، برقرار و از این رهگذر، شیعیان را از نظر دینی و سیاسی، رهبری و سازمان دهی کند. این نیاز، از زمان امام نهم(ع) و حتی پیش از آن، احساس میشد و شبکه ارتباطی وکالت و نصب نمایندگان در مناطق مختلف، به منظور برقراری چنین شبکه ای، از آن زمان اجرا شده بود. این برنامه در زمان امام عسکری(ع) نیز پی گرفته شد. به گواهی اسناد و شواهد تاریخی، آن حضرت نمایندگانی از میان شخصیت های برجسته شیعه برگزید، در مناطق متعدد منصوب کرد و با آن ها در ارتباط بود و از این طریق، شیعیان را در همه مناطق هدایت می کرد. از میان این نمایندگان، میتوان از «ابراهیم بن عبده»، نماینده امام در «نیشابور»، یاد کرد.



فعالیت های سری سیاسی

امام عسکری(ع)، با وجود محدودیت هایی که از طرف دستگاه خلافت ایجاد شده بود، یک سلسله فعالیت های سری سیاسی را رهبری میکرد که با گزینش شیوههای بسیار ظریف پنهان کاری، از چشم جاسوسان دربار دور میماند. در این زمینه، نمونههای فراوانی وجود دارد.«عثمان بن سعید عمری» که از نزدیک ترین و صمیمیترین یاران امام(ع) بود، زیر پوشش روغن فروشی فعالیت میکرد. شیعیان و پیروان امام حسن عسکری(ع)، اموال و وجوهی را که میخواستند به امام(ع) تحویل دهند، به عثمان میرساندند و او، آن ها را در ظرف ها و مشک های روغن قرار می داد و به حضور امام(ع) میرساند . «داوود بن اسود»، خدمت گزار امام حسن عسکری(ع) میگوید: امام(ع) به من فرمود این چوب را بگیر و نزد «عثمان بن سعید» ببر و به او بده. من چوب را گرفتم و روانه شدم. در راه به یک نفر سقا برخوردم. قاطر او راه مرا بست. سقا از من خواست حیوان را کنار بزنم. من چوب را بلند کردم وبه قاطر زدم. چوب شکست و من وقتی محل شکستگی آن را نگاه کردم، چشمم به نامه هایی افتاد که در داخل چوب بود. به سرعت چوب را زیر بغل گرفتم و برگشتم و سقا مرا به باد فحش و ناسزا گرفت!



تقویت و توجیه سیاسی رجال شیعه

از جالب ترین فعالیت های سیاسی امام عسکری(ع)، تقویت و توجیه سیاسی رجال مهم شیعه در برابر فشارها و سختی های مبارزات سیاسی در راستای حمایت از آرمان های بلند تشیع بود. از آن جا که شخصیت های بزرگ شیعه در فشار بیشتری قرار داشتند، امام(ع) به تناسب مورد، هر یک از آنان را به نحوی دلگرم و راهنمایی میکرد و روحیه آن ها را بالا میبرد تا میزان صبر و آگاهی شان در برابر فشارها، تنگناها و فقر و تنگدستی، فزونی یابد و بتوانند مسئولیت بزرگ اجتماعی و سیاسی و وظایف دینی خود را به خوبی انجام دهند. «محمد بن حسن بن میمون» میگوید: نامهای به امام عسکری(ع) نوشتم و از فقر و تنگدستی شکایت کردم، اما بعد پیش خود گفتم: مگر امام صادق(ع) نفرمود که فقر با ما، بهتر از توانگری با دیگران است و کشته شدن با ما بهتر از زنده ماندن با دشمنان ماست. امام(ع) در پاسخ نامه «محمد بن حسن» نوشت: هرگاه گناهان دوستان ما زیاد شود، خداوند آن ها را به فقر گرفتار میکند و گاهی از بسیاری از گناهان آنان در میگذرد. همچنان که پیش خود گفتهای، فقر با ما بهتر از توانگری با دیگران است. ما برای کسانی که به ما پناهنده شوند، پناهگاهیم و برای کسانی که از ما هدایت بجویند، نوریم. ما نگهدار کسانی هستیم که [برای نجات از گمراهی] به ما متوسل میشوند. هر کس ما را دوست بدارد، در رتبه بلند [تقرب به خدا] با ماست و کسی که پیرو راه ما نباشد، به سوی آتش خواهد رفت.



تمرین برای عصر غیبت

از آن جا که غایب شدن امام و رهبر هر جمعیتی، یک واقعه نامأنوس و باور کردن آن و نیز تحمل مشکلات ناشی از آن، برای مردم دشوار است، پیامبر اسلام(ص) و امامان پیشین(ع)، به تدریج مردم را با این موضوع آشنا و افکار را برای پذیرش آن آماده میکردند. این تلاش در عصر امام عسکری(ع) که به دوران غیبت نزدیک تر بود، بیشتر به چشم می آمد. امام(ع) از یک طرف، با وجود تأکید بر تولد حضرت مهدی(عج)، او را تنها به شیعیان خاص و بسیار نزدیک نشان میداد و از طرف دیگر، تماس مستقیم شیعیان با خود آن حضرت، روز به روز، محدودتر و کمتر میشد؛ به طوری که حتی در شهر سامرا، به مراجعات و مسائل شیعیان از طریق نامه یا به وسیله نمایندگان خود پاسخ میداد و به این ترتیب، آن ها را برای تحمل اوضاع و شرایط و تکالیف عصر غیبت و ارتباط غیر مستقیم با امام(عج) آماده میکرد.به این ترتیب و با این تمهیدات، شرایط برای ورود شیعیان به عصر غیبت فراهم و با شهادت مظلومانه امام حسن عسکری(ع)، این عصر آغاز شد.

منابع:

حیات فکری و سیاسی امامان شیعه(ع)؛ رسول جعفریان؛ انتشارات انصاریان؛ ۱۳۸۱

سیره پیشوایان؛ مهدی پیشوایی؛ مؤسسه امام صادق(ع)؛ ۱۳۸۱

سیری در زندگانی امام حسن عسکری(ع)؛ محمدحسین زارعی؛ کتاب جمکران؛۱۳۹۲

منبع : خراسان

انتهای پیام/

بازگشت به صفحه رسانه ها