خبرگزاری تسنیم- گروه بین الملل، حسین مهدی تبار، پژوهشگر روابط بین الملل در یادداشتی به بررسی برخی از ابعاد جنگ اوکراین پرداخته است. متن یادداشت به شرح زیر است:

تمام واحدهای مستقل در روابط خارجی خود، در معرض یک دوراهی همیشگی هستند. یا باید نظاره گر شرایطی که در آن قرار می گیرند باشند تا در آینده مجبور به واکنش شوند، یا این که با ابتکار عمل شرایطی طراحی کنند که در آن بیشترین امکان تامین منافع ملی فراهم باشد.

روسیه برای سال ها به دلیل فقدان توانایی کافی نسبت به گسترش ناتو، تنها نظاره گر میدان بود. انتخاب این کشور برای شروع حمله به اوکراین اما ابتکارعملی برای تغییر زمین بازی در شرق اروپاست. اینکه اساسا چرا روسیه در شرایطی قرار گرفته بود که مجبور به انتخاب بین دو گزینه شروع جنگ یا انفعال شد، به وضعیتی که این کشور به آن دچار شده بود برمی گردد که به بخشی از آن در ادامه اشاره می شود.

سال ها پیش روی ناتو به شرق، با عضویت ۱۴ کشور از متحدین و یا اعضای سابق شوروی، تهدید در مرز های روسیه را افزایش می داد. با این حال بخش اصلی مشکل به نشست بخارست در سال ۲۰۰۸ بازمی گردد. جایی که سران ناتو در اعلامیه ای از عضویت گرجستان و اوکراین حمایت کردند. مقامات روسیه از آن زمان بارها نسبت به عضویت اوکراین در ناتو هشدار داده و اعلام کردند چنین چیزی را تهدید مستقیم روسیه می دانند.

در سال های بعد، فعالیت های دولت اوکراین علیه منافع روسیه افزایش یافت و با حضور زلنسکی به اوج خود رسید. ممنوعیت زبان روسی، کشتار جمعیت روس تبار و تضعیف ارتباطات فرهنگی روسیه-اوکراین با هدایت جریان های نئونازی دنبال شد. این گروه ها که ریشه آن ها به همکاری با ارتش هیتلر برای تهاجم به شوروی بازمی گردد تاثیر بسزایی در سیاست اوکراین دارند. بخش زیادی از گروه آزوف که نشریه امریکایی نیوزویک جنایت های آن را به داعش تشبیه کرده بود در ارتش اوکراین ادغام شده و رهبران آن در میان فرماندهان و مسئولین اوکراین حضور دارند.

غربی شدن اوکراین با برکناری رئیس جمهور نزدیک به روسیه در انقلاب میدان در سال ۲۰۱۴ شکل جدیدی به خود گرفت. روسیه در واکنش، کریمه را تصرف کرد که نشان می داد این کشور در مورد حساسیت خود نسبت به عضویت اوکراین در ناتو اغراق نمی کند.

کریمه به دلیل در اختیار داشتن بندر سواستوپول به عنوان مهمترین بندر غیر یخ زده روسیه در آب های گرم که تحت محاصره متحدین آمریکا نیست، بخش مهمی از مناقشه است. اوکراین به دنبال بازپس گیری کریمه است و روسیه در مورد حفظ آن که موجب برتری در دریای سیاه می شود، حاضر به مصالحه نیست. البته روسیه پیش از ۲۰۱۴ هیچ علاقه ای به تصرف کریمه نشان نداده بود و این مسئله تنها در واکنش به اقدام ناتو صورت گرفت.

با روی کار آمدن بایدن روند همراهی اوکراین با ناتو تسریع شد. ارسال تسلیحات تهاجمی به اوکراین و مانور مشترک در دریای سیاه نشان می داد، آمریکا اصرار دارد در مرزهای روسیه یک کشور تماما غربی بسازد. بیانیه ۲۰۲۱ ناتو مجددا بر حمایت از عضویت اوکراین تاکید کرد. چنانچه ۴ ماه بعد از اعلامیه ۲۰۰۸ ناتو که از عضویت اوکراین و گرجستان حمایت می کرد، روسیه به شمال گرجستان هجوم برد، دستاورد اجلاس ۲۰۲۱ ناتو هم حمله به اوکراین بود.

وقتی از دید یک سیاست مدار روسی به ماجرا نگاه کنیم مسئله روشن است: از فروپاشی شوروی، روسیه در مقابل تمام پیش روی های ناتو واکنش عملی نشان نداده و از تمام سنگرهای خود عقب نشینی کرده. اوکراین اما آخرین سنگر است که نباید به سکویی برای تهدید علیه روسیه مبدل شود.

هرچند هیچ کشوری نسبت به کشورهای اطراف بی تفاوت نیست، اما استفاده ی روس ها از عنوان «خارج نزدیک» برای توضیح محیط پیرامونی، اهمیت دو چندان این موضوع برای این کشور را توضیح می دهد. اینکه روسیه در برهه های مختلفی از جمله در زمان جنگ های ناپلئون و هجوم هیتلر از مرز غربی مورد تهاجم قرار گرفته، اهمیت نقش حائل اوکراین را روشن می کند؛ این نگرش به اوکراین مشترک میان تمام نخبگان سیاسی روسیه است.

بجز کشورهای کوچک بالتیک، هیچ کدام از ۱۴ عضو جدید ناتو با روسیه مرز مشترک نداشتند. اما اوکراین همواره بعنوان حائل میان روسیه و بقیه قدرت های اروپایی عمل کرده و تفاوت قابل توجهی با دیگر کشورها دارد.

وضعیتی که تشریح شد، شرایط روسیه را در آستانه جنگ مشخص می کند. اوکراین در مسیری قرار گرفته بود که عضویت آن در ناتو را قطعی می کرد و از طرفی با وجود بحران در دونباس و کریمه، تقابل بین ناتو و روسیه به احتمالی تقریبا قطعی بدل شده بود. از طرفی تلاش های روسیه برای دیپلماسی از طرف امریکا رد می شد.

در چنین شرایطی دولت روسیه با دو انتخاب مواجه شده بود: اینکه نظاره گر بماند و یا اینکه ابتکار عمل را به دست گیرد. روسیه یا باید شاهد استقرار تسلیحات و گردان های نظامی ناتو در مرز های خود می شد، یا این که به جای بازی در زمینی که ناتو طراحی می کرد، شرایط را به نفع خود تغییر می داد.

اگر روسیه با حمله به اوکراین، دولت این کشور را در آستانه ی فروپاشی قرار نمی داد، محتمل ترین اتفاق عضویت اوکراین در ناتو و تلاش برای بازپس گیری کریمه بود که ناگزیر به تقابل مستقیم ناتو و روسیه منجر می شد. این مسئله ممکن بود جهان را تا جنگی اتمی هم پیش ببرد. روسیه در این دو راهی انتخاب کرد تا با تصرف مناطق شرقی اوکراین و تخریب توان نظامی و زیرساختی آن، عملا امکان عضویت این کشور در ناتو را برای دهه های آینده غیر ممکن کند.

بروکینگز، احتمال جنگ ناتو-روسیه را ۴ سال قبل شروع جنگ در اوکراین پیش بینی کرده بود. این اندیشکده در گزارشی نوشته بود: «وارد کردن اوکراین به ناتو با مناقشه های دونباس و کریمه به این معنی است که ناتو در روز اول عضویت کی یف با ماده ۵ اساسنامه علیه روسیه روبرو خواهد شد.»

تحریم های بی سابقه و تلاش برای فرسایشی شدن جنگ نشان می دهد غرب هیچ میلی به پایان بحران ندارد. بطور کلی، حفظ نظم اروپا و بلکه جهان برای کشورهای غربی تنها در حالتی ممکن است که روسیه در اوکراین شکست بخورد.

پیش از شروع جنگ هم روسیه با استقرار ارتش در مرزهای اوکراین برای چند هفته خواستار تضمین هایی در مورد عدم عضویت اوکراین در ناتو و جلوگیری از انتقال تجهیزات تهاجمی به مرز روسیه شده بود که از طرف ناتو بی جواب ماند. واکنش کشورهای غربی به جنگ اوکراین تایید می کند که در صورت عضویت اوکراین، هیچ مسیری برای دیپلماسی قابل تصور نبود.

انتهای پیام/