خانواده <a href="/fa/dashboard/ class="text info">پیامبر</a> و اهل <a href="/fa/dashboard/ پیامبر(ص)" class="text info">بیت پیامبر(ص)</a>
خبرگزاری فارس- گروه قرآن و فعالیت های دینی: در ادامه انتشار شرح آیات منتخب قرآن و در بیست ودومین روز از ماه مبارک رمضان شرح و تفسیر آیات منتخب جزء ۲۲ قرآن کریم بر اساس تفسیر نور به همراه توضیحات حجت الاسلام محسن قرائتی تقدیم می شود.
آیه ۳۰ سوره مبارکه احزاب
«یا نساء النبی من یأت منکن بفاحشة مبینة یضاعف لها العذاب ضعفین و کان ذلک علی الله یسیرا» ای همسران پیامبر! هر کس از شما کار زشت (و گناهی) آشکار مرتکب شود، عذابش دو چندان خواهد بود و این (کار) برای خدا آسان است.
شرح آیه ۳۰ سوره مبارکه احزاب توسط حجت الاسلام قرائتی
تذکری به همسران پیامبر (ص)
آیاتی که با زنان پیامبر اکرم صلی الله علیه و آله سخن می گوید، از طریق مقام رسالت است نه آن که مستقیما به خود آنان خطاب و وحی شود، بر خلاف حضرت مریم که به خودش خطاب می شد. «یا مریم»[۱]
گناهان دو دسته اند: کبیره و صغیره. سرچشمه این تقسیم آیه مبارکه «إن تجتنبوا کبائر ما تنهون عنه نکفر عنکم سیئاتکم»[۲] است، یعنی اگر شما از گناهان بزرگ دوری کنید ما سیئات و گناهان کوچک شما را می بخشیم. لیکن در مواردی گناه صغیره حکم گناه کبیره پیدا می کند، نظیر گناه در زمان خاص مانند ماه رمضان که جرم و مجازات آن بیشتر است. یا گناه در مکان خاص، تکرار گناه و اصرار بر آن، گناه همراه با شادی، گناه آشکارا و گناه افراد برجسته و الگو نظیر همسران پیامبر. به هر حال مسایل جنبی می تواند در گناه و کیفر آن اثر بگذارد.
در روایات آمده است که گناه بزرگان، حساب دیگری دارد، حتی اگر از انبیا یک «ترک اولی» سر زند تنبیه می شوند؛ در حدیثی معروف آمده است: «یغفر للجاهل سبعون ذنبا قبل أن یغفر للعالم ذنب واحد»[۳] هفتاد گناه جاهل بخشیده می شود، قبل از آن که یک گناه عالم بخشیده شود.
پیام هایی از آیه ۳۰ سوره مبارکه احزاب
۱- در کیفر و پاداش، حسب و نسب اثری ندارد و هر متخلفی باید مجازات شود. «یا نساء النبی …»
۲- همسری پیامبر، مستلزم عصمت نیست. «من یأت منکن بفاحشة» (آری در خانه پیامبر بودن انسان را بیمه نمی کند، این مکتب است که انسان را بیمه می کند.)
۳- حساب خلاف های علنی، از گناهان پنهان جداست. «مبینة»
۴- عمل زشت به خودی خود، کیفر به دنبال دارد. «یضاعف» و نفرمود: «نضاعف»
۵- شدت و ضعف کیفر و پاداش بر اساس آثار فردی و اجتماعی عمل است. «نساء النبی … ضعفین»
۶- کسانی که چهره دینی و اجتماعی دارند و کارشان برای دیگران سرمشق است، اگر گناه کنند، کیفرشان بیش از دیگران است. «نساء النبی … ضعفین»
۷- خانواده و بستگان مسئولان نظام اسلامی باید بدانند که اگر مرتکب خلافی شدند، نه تنها آزاد نمی شوند، بلکه چند برابر دیگران مجازات می بینند. «یا نساء النبی … العذاب ضعفین»
۸- اگر کیفر بستگان متخلف یک مسئول چند برابر است، کیفر خود مسئول متخلف چه میزان است؟ «نساء النبی … العذاب ضعفین» (قرآن در مورد کیفر تخلف خود پیامبر می فرماید: «لو تقول علینا بعض الأقاویل … لقطعنا منه الوتین»[۴] اگر سخن ناروایی را به ما نسبت دهد، رگ های گردن او را قطع می کنیم.
۹- کیفر متخلفان بر خداوند آسان است. «علی الله یسیرا»
آیه ۳۱ سوره مبارکه احزاب
«و من یقنت منکن لله و رسوله و تعمل صالحا نؤتها أجرها مرتین و أعتدنا لها رزقا کریما» و هر کس از شما نیز که در برابر خدا و رسولش فروتنی کند و عمل صالح انجام دهد، پاداش او را دو بار خواهیم داد و برایش روزی کریمانه و پر ارزشی فراهم کرده ایم.
مجازات و پاداش اهل بیت پیامبر (ص)
«قنوت» به معنای اطاعت همراه با خضوع و ادب و کرنش است.
شخصی به امام سجاد علیه السلام عرض کرد: «انکم اهل بیت مغفور لکم» شما اهل بیت پیامبر، بخشیده شده اید. امام علیه السلام خشمگین شد و فرمود: «در مورد ما همان آیاتی جریان دارد که درباره زنان پیامبر جاری است؛ اگر ما گناه کنیم، مجازاتمان دو برابر و اگر نیکوکار باشیم پاداشمان دو برابر است، آن گاه حضرت این آیه و آیه قبل را تلاوت فرمود»[۵]
رسول خدا صلی الله علیه و آله فرمود: ضربت علی علیه السلام (و از پای در آوردن عمروبن عبدود) در روز نبرد خندق، از عبادت جن و انس برتر است. «ضربة علی یوم الخندق افضل من عبادة الثقلین»[۶]
پیام هایی از آیه ۳۱ سوره مبارکه احزاب
۱- تشویق و تهدید در کنار هم مؤثر است. «من یأت منکن بفاحشة- و من یقنت»
۲- اطاعتی ارزش دارد که بر اساس معرفت و عشق، و همراه با فروتنی باشد. «یقنت … لله و رسوله»
۳- هم باید دستورهای خدا را اطاعت کنیم و هم دستورهای رسول خدا را. «یقنت … لله و رسوله»
۴- انجام یک عمل صالح کافی نیست، استمرار آن لازم است. «تعمل صالحا»
۵- همسر پیامبر بودن کافی نیست، عمل لازم است. «تعمل صالحا»
۶- کوچکی یا بزرگی عمل مهم نیست، صالح بودن آن شرط است. «صالحا» نکره آمده است.
۷- خداوند برای تشویق ما بندگان، پاداش را به خود نسبت می دهد. «نؤتها- أعتدنا»
۸- اجر و پاداش بر اساس موقعیت و آثار فردی و اجتماعی عمل، متفاوت میشود. «نؤتها أجرها مرتین»
آیه ۳۲ سوره مبارکه احزاب
«یا نساء النبی لستن کأحد من النساء إن اتقیتن فلا تخضعن بالقول فیطمع الذی فی قلبه مرض و قلن قولا معروفا» ای همسران پیامبر! شما مثل یکی از زنان (عادی) نیستید. اگر تقوا پیشه اید پس به نرمی و کرشمه سخن نگویید تا (مبادا) آن که در دلش بیماری است طمعی پیدا کند، و نیکو و شایسته سخن بگویید.
شرح آیات ۳۱ و ۳۲ سوره مبارکه احزاب توسط حجت الاسلام قرائتی
تذکر به همسران پیامبر (ص) برای پرهیز از خودنمایی
۱- حساب خانواده رهبران دینی از سایرین جداست و باید بیش از دیگران مراقب رفتار خود باشند. «یا نساء النبی لستن کأحد من النساء» (موقعیت اجتماعی، محدودیت آور است.)
۲- وقتی به زنان پیامبر که بیشترشان پیر و سال خورده بوده و زندگی ساده ای داشتند هشدار داده می شود که با کرشمه و ناز سخن نگویند، زنان جوان و زیبا باید حساب کار خود را بکنند. «یا نساء النبی … فلا تخضعن …»
۳- با کرشمه سخن گفتن زن، بی تقوایی است. «إن اتقیتن فلا تخضعن بالقول»
۴- قرآن برای سخن گفتن نیز آدابی بیان می کند. «فلا تخضعن بالقول»
۵- تنها طمع بیمار دلان، برای آنکه زن خود را کنترل کند، گرچه تصمیم جدی نداشته باشند. «فلا تخضعن … فیطمع»
۶- افراد آلوده، از مقدسات نیز دست طمع بر نمی دارند. «یا نساء النبی … فیطمع الذی فی قلبه مرض»
۷- نباید گفتار و رفتار زن تحریک کننده باشد. «فیطمع الذی فی قلبه مرض»
۸- در جامعه نبوی نیز همه افراد سالم نیستند. «فیطمع الذی فی قلبه مرض»
۹- نباید کاری کنیم که حتی یک نفر دچار گناه و فساد شود. «الذی فی قلبه مرض» و نفرمود «الذین فی قلوبهم»
۱۰- چشم چرانی و هوس بازی یک بیماری روحی است. «فی قلبه مرض»
۱۱- گرچه کسی که بیمار دل است مشکل دارد، «فی قلبه مرض» اما من نباید کاری کنم که او را تحریک کند. «فلا تخضعن … فیطمع»
۱۲- طوری سخن بگویید که هم محتوا خوب باشد «قولا معروفا» و هم شیوه، سالم باشد. «فلا تخضعن بالقول»
چند اصل مهم در نهی از منکر
از موقعیت خانوادگی افراد کمک بگیریم. «یا نساء النبی»
از موقعیت اجتماعی افراد استفاده کنیم. «لستن کأحد من النساء»
القابی را به کار ببریم که محبوب همه است. «إن اتقیتن»
از ساده ترین کار شروع کنیم. «فلا تخضعن بالقول»
از بزرگان و خودی ها شروع کنیم. «یا نساء النبی»
از سرچشمه گناهان نهی کنیم. «فلا تخضعن بالقول فیطمع»
از رفتارها و انحرافات کوچک غافل نباشیم. «فلا تخضعن بالقول»
عوارض و پیامدهای فساد و انحراف را بیان کنیم. «فیطمع الذی فی قلبه مرض»
امر به معروف و نهی از منکر در کنار هم باشد. «فلا تخضعن- قلن»
حتی برای جلوگیری از یک منکر از یک فرد اقدام کنیم. «فیطمع الذی» نفرمود: «فیطمع الذین»
با هوس و آرزوی گناه هم باید مبارزه کرد تا چه رسد به خود گناه. «فیطمع»
آیه ۳۳ سوره مبارکه احزاب
«و قرن فی بیوتکن و لا تبرجن تبرج الجاهلیة الأولی و أقمن الصلاة و آتین الزکاة و أطعن الله و رسوله إنما یرید الله لیذهب عنکم الرجس أهل البیت و یطهرکم تطهیرا» و در خانه های خود قرار گیرید و همچون دوران جاهلیت نخستین، با خودآرایی ظاهر نشوید (و زینت های خود را آشکار نکنید)، و نماز را بر پا دارید و زکات بدهید، و از خدا و رسولش اطاعت کنید؛ همانا خداوند اراده کرده است که پلیدی (گناه) را از شما اهل بیت (پیامبر) دور کند و کاملا شما را پاک سازد.
شرح آیه ۳۰ سوره مبارکه احزاب توسط حجت الاسلام قرائتی
جاهلیت سنتی و جاهلیت مدرن
«قرن» از «وقار» یا «قرار» است، و نتیجه هر دو معنا یکی است. یعنی برای خودنمایی از خانه های خود خارج نشوید. «تبرج» از «برج» به معنای خودنمایی است، همان گونه که برج در میان ساختمان های دیگر جلوه خاصی دارد.
جاهلیت اولی نشان دهنده ظهور جاهلیت آخری است که ما امروز شاهد آنیم. در حدیث نیز آمده است: «ستکون الجاهلیة الاخری»[۷] به زودی جاهلیت دیگری فرا می رسد.
اگر در جاهلیت آن روز دختر را زنده به گور می کردند، امروز با سقط جنین، هم دختر را نابود می کنند، هم پسر را. اگر در جاهلیت آن روز قتل و آدم کشی وجود داشت، امروز در جنگ های بزرگ و جهانی کشتارهای میلیونی انجام می گیرد.
جاهلیت آن روز مدرسه نبود و جنایت انجام می گرفت، امروز با وجود هزاران دانشگاه، مهم ترین حقوق انسان ها پایمال می شود. (در جاهلیت آن روز فساد و زنا جرم بود؛ اما امروز در مترقی ترین کشورهای جهان همجنس بازی قانونی است)[۸]
مطالبی درباره آیه تطهیر
«إنما یرید الله لیذهب عنکم الرجس أهل البیت و یطهرکم تطهیرا»
کلمه «إنما» نشانه این است که آیه شریفه درباره یک موهبت استثنایی در مورد اهل بیت علیهم السلام سخن می گوید. مراد از «یرید»، اراده تکوینی است، زیرا اراده تشریعی خداوند، پاکی همه مردم است نه تنها اهل بیت پیامبر اکرم علیهم السلام.
مراد از «رجس» هر گونه ناپاکی ظاهری و باطنی است.[۹] مراد از «أهل البیت» همه خاندان پیامبر نیست، بلکه برخی افراد آن است که نام آنان در روایات شیعه و سنی آمده است. این گروه عبارتند از: علی و فاطمه و حسن و حسین علیهم السلام.
سؤال: دلیل این انحصار چیست؟ و چرا این بخش از آیه درباره زنان پیامبر یا تمام خاندان آن حضرت نیست؟
پاسخ
۱- روایاتی از خود همسران پیامبر حتی از عایشه و ام سلمه نقل شده که آنان از رسول خدا صلی الله علیه و آله پرسیدند: آیا ما هم جزء اهل بیت هستیم؟ پیامبر فرمود: خیر.
۲- در روایات متعددی می خوانیم: پیامبر عبایی بر سر این پنج نفر کشید (که یکی از آنان خود حضرت بود) و فرمود: اینها اهل بیت من هستند و اجازه ورود دیگران را نداد.
۳- پیامبر اکرم صلی الله علیه و آله برای این که اختصاص اهل بیت را به پنج نفر ثابت کند، مدت شش ماه (و به گفته بعضی روایات هشت یا نه ماه) به هنگام نماز صبح از کنار خانه فاطمه علیها السلام می گذشت و می فرمود: «الصلاة یا اهل البیت انما یرید الله لیذهب عنکم الرجس اهل البیت و یطهرکم تطهیرا»
در کتاب احقاق الحق بیش از هفتاد حدیث از منابع معروف اهل سنت درباره اختصاص آیه شریفه به پنج نفر ذکر شده و در کتاب شواهد التنزیل که از کتب معروف اهل سنت است بیش از یکصد و سی روایت در همین زمینه آمده است.[۱۰]
به هر حال این آیه شامل زنان پیامبر نمی شود زیرا: آنها گاهی مرتکب گناه می شدند. در سوره تحریم می خوانیم: پیامبر رازی را به بعضی از همسرانش فرمودند و او امانت داری نکرد و به دیگری گفت. قرآن این عمل را گناه نامیده، فرمود: «إن تتوبا إلی الله فقد صغت قلوبکما»[۱۱] عایشه که همسر پیامبر بود، جنگ جمل را علیه حضرت علی علیه السلام به راه انداخت و سپس پشیمان شد، با آنکه در این جنگ عده بسیاری از مسلمانان کشته شدند؟
چند سؤال
آیا «یطهرکم» به معنای آن نیست که اهل بیت علیهم السلام آلودگی داشته اند و خداوند آنان را تطهیر کرده است؟
پاسخ: شرط تطهیر آلودگی نیست، زیرا قرآن درباره حوریان بهشتی کلمه «مطهرة» را به کار برده در حالی که هیچ گونه آلودگی ندارند. به عبارت دیگر «یطهرکم» به معنای پاک نگهداشتن است نه پاک کردن از آلودگی قبلی.
اگر اهل بیت تنها پنج نفرند، چرا این آیه در میان جملاتی قرار گرفته که مربوط به زنان پیامبر است؟
پاسخ: الف: جمله «إنما یرید الله …» به صورت جداگانه نازل شده ولی هنگام جمع آوری قرآن در این جا قرار گرفته است.
ب: به گفته تفسیر مجمع البیان، رسم فصیحان و شاعران و ادیبان عرب این بوده که در لابلای مطالب معمولی حرف جدید و مهمی مطرح می کنند تا تأثیرش بیشتر باشد. چنانکه در میان اخبار صدا و سیما، اگر گوینده یک مرتبه بگوید: به خبری که هم اکنون به دستم رسید توجه فرمایید، این گونه سخن گفتن یک شوک روانی و تبلیغاتی ایجاد می کند. نظیر این آیه را در آیه سوم سوره مائده خواندیم که مطلب مربوط به ولایت و امامت و کمال دین و تمام نعمت و یأس کفار و رضای الهی، در کنار احکام مربوط به گوشت خوک و خون، نازل شده و این گونه جا سازی ها رمز حفظ قرآن از دستبرد نااهلان است. درست همان گونه که گاهی زنان هنگام خروج از خانه زیور آلات خود را در لابلای پنبه های متکا قرار می دهند. با این که طلا و پنبه رابطه ای ندارند ولی برای محفوظ ماندن از دستبرد نااهلان این کار انجام می گیرد.
ج: در میان سفارش هایی که به زنان پیامبر می کند، یک مرتبه می فرماید: خدا اراده مخصوص بر عصمت اهل بیت دارد، یعنی ای زنان پیامبر! شما در خانه ای هستید که معصومین علیهم السلام هستند و حتما باید تقوا را بیشتر مراعات کنید.
د: در مورد اهل بیت ضمیر جمع مذکر به کار رفته که نشان غالب بودن مردان است، به خلاف جملات مربوط به زنان پیامبر که در آنها از ضمیر جمع مؤنث استفاده شده است. «بیوتکن، أقمن- عنکم، یطهرکم»
گرچه این آیه خطاب به زنان پیامبر است ولی قطعا مراد همه زنان مسلمان هستند که باید به این دستورها عمل کنند.
پیام هایی از آیه ۳۳ سوره مبارکه احزاب
۱- جایگاه زن یا خانه است یا بیرون خانه بدون خود نمایی. «قرن- لا تبرجن»
۲- ارتجاع و عقب گرد به دوران جاهلی ممنوع است. «لا تبرجن تبرج الجاهلیة الأولی»
۳- خودنمایی نشانه تمدن نیست، نشانه جاهلیت است. «تبرج الجاهلیة الأولی»
۴- نماز و زکات دو عنصر ناگسستنی و متلازم یکدیگرند. «الصلاة و … الزکاة»
۵- اطاعت از رسول در کنار اطاعت از خدا واجب است. «أطعن الله»
۶- گناه، پلیدی روح است و خاندان نبوت باید از این پلیدی دور باشند. «لیذهب عنکم الرجس أهل البیت»
آیه ۳۴ سوره مبارکه احزاب
«و اذکرن ما یتلی فی بیوتکن من آیات الله و الحکمة إن الله کان لطیفا خبیرا» و آنچه که از آیات خدا و حکمت در خانه هایتان تلاوت می شود یاد کنید؛ همانا خداوند (نسبت به شما) دارای لطف و (از کارهای شما) آگاه است.
شرح آیه ۳۴ سوره مبارکه احزاب توسط حجت الاسلام قرائتی
تذکر نهی از خود نمایی برای همه امت است
برای کلمه «ذکر» دو معنا بیان کرده اند: یکی به خاطر سپردن و دیگری به زبان آوردن. بنابراین «و اذکرن» یا به این معناست که ای زنان پیامبر! به خاطر داشته باشید و فراموش نکنید که وحی الهی در خانه شما نازل می شود و یا به این معناست که آنچه از کتاب خدا در خانه شما تلاوت می شود و شما فرا می گیرید، برای سایرین بیان کنید.
پیام هایی از آیه ۳۴ سوره مبارکه احزاب
۱- تلاوت قرآن در منزل و تکرار آن توسط اهل خانه، سفارش قرآن است. «و اذکرن ما یتلی … من آیات الله»
۲- به جای فرهنگ ابتذال فرهنگ الهی را دنبال کنید. «لا تبرجن … و اذکرن»
۳- قرار گرفتن زن در خانه و پرهیز از جلوه گری، به معنای عقب ماندن از علم و حکمت نیست. «قرن … لا تبرجن … و اذکرن … آیات الله و الحکمة»
۴- خانواده نبوت در انجام اعمال نیک سزاوارترند «فی بیوتکن» (زندگی در خانه وحی تکلیف آور است).
۵- استقرار زن در خانه، نهی از خودنمایی، انجام نماز و زکات و ذکر آیات، ناشی از لطف خداوند بر زنان و آگاهی از مصالح و مفاسد است. «لطیفا خبیرا»
پی نوشت ها
[۱] . آل عمران، ۴۲- ۴۳
[۲] . نساء، ۳۱
[۳] . کافی، ج ۱، ص ۴۷
[۴] . حاقه، ۴۴- ۴۶
[۵] . تفسیر کنزالدقائق
[۶] . الغدیر، ج ۷، ص ۲۰۶
[۷] . تفسیر نورالثقلین
[۸] . درباره جاهلیت معاصر، کتابی به نام «جاهلیت قرن بیستم» از سید قطب و کتاب دیگری به نام «سیمای تمدن غرب» از سید مجتبی موسوی لاری نوشته شده که تاکنون به چند زبان ترجمه شده است.
[۹] . تفسیر برهان
[۱۰] . تفاسیر نورالثقلین و نمونه
[۱۱] . تحریم، ۴
انتهای پیام/
آیه ۳۰ سوره مبارکه احزاب
«یا نساء النبی من یأت منکن بفاحشة مبینة یضاعف لها العذاب ضعفین و کان ذلک علی الله یسیرا» ای همسران پیامبر! هر کس از شما کار زشت (و گناهی) آشکار مرتکب شود، عذابش دو چندان خواهد بود و این (کار) برای خدا آسان است.
شرح آیه ۳۰ سوره مبارکه احزاب توسط حجت الاسلام قرائتی
تذکری به همسران پیامبر (ص)
آیاتی که با زنان پیامبر اکرم صلی الله علیه و آله سخن می گوید، از طریق مقام رسالت است نه آن که مستقیما به خود آنان خطاب و وحی شود، بر خلاف حضرت مریم که به خودش خطاب می شد. «یا مریم»[۱]
گناهان دو دسته اند: کبیره و صغیره. سرچشمه این تقسیم آیه مبارکه «إن تجتنبوا کبائر ما تنهون عنه نکفر عنکم سیئاتکم»[۲] است، یعنی اگر شما از گناهان بزرگ دوری کنید ما سیئات و گناهان کوچک شما را می بخشیم. لیکن در مواردی گناه صغیره حکم گناه کبیره پیدا می کند، نظیر گناه در زمان خاص مانند ماه رمضان که جرم و مجازات آن بیشتر است. یا گناه در مکان خاص، تکرار گناه و اصرار بر آن، گناه همراه با شادی، گناه آشکارا و گناه افراد برجسته و الگو نظیر همسران پیامبر. به هر حال مسایل جنبی می تواند در گناه و کیفر آن اثر بگذارد.
در روایات آمده است که گناه بزرگان، حساب دیگری دارد، حتی اگر از انبیا یک «ترک اولی» سر زند تنبیه می شوند؛ در حدیثی معروف آمده است: «یغفر للجاهل سبعون ذنبا قبل أن یغفر للعالم ذنب واحد»[۳] هفتاد گناه جاهل بخشیده می شود، قبل از آن که یک گناه عالم بخشیده شود.
پیام هایی از آیه ۳۰ سوره مبارکه احزاب
۱- در کیفر و پاداش، حسب و نسب اثری ندارد و هر متخلفی باید مجازات شود. «یا نساء النبی …»
۲- همسری پیامبر، مستلزم عصمت نیست. «من یأت منکن بفاحشة» (آری در خانه پیامبر بودن انسان را بیمه نمی کند، این مکتب است که انسان را بیمه می کند.)
۳- حساب خلاف های علنی، از گناهان پنهان جداست. «مبینة»
۴- عمل زشت به خودی خود، کیفر به دنبال دارد. «یضاعف» و نفرمود: «نضاعف»
۵- شدت و ضعف کیفر و پاداش بر اساس آثار فردی و اجتماعی عمل است. «نساء النبی … ضعفین»
۶- کسانی که چهره دینی و اجتماعی دارند و کارشان برای دیگران سرمشق است، اگر گناه کنند، کیفرشان بیش از دیگران است. «نساء النبی … ضعفین»
۷- خانواده و بستگان مسئولان نظام اسلامی باید بدانند که اگر مرتکب خلافی شدند، نه تنها آزاد نمی شوند، بلکه چند برابر دیگران مجازات می بینند. «یا نساء النبی … العذاب ضعفین»
۸- اگر کیفر بستگان متخلف یک مسئول چند برابر است، کیفر خود مسئول متخلف چه میزان است؟ «نساء النبی … العذاب ضعفین» (قرآن در مورد کیفر تخلف خود پیامبر می فرماید: «لو تقول علینا بعض الأقاویل … لقطعنا منه الوتین»[۴] اگر سخن ناروایی را به ما نسبت دهد، رگ های گردن او را قطع می کنیم.
۹- کیفر متخلفان بر خداوند آسان است. «علی الله یسیرا»
آیه ۳۱ سوره مبارکه احزاب
«و من یقنت منکن لله و رسوله و تعمل صالحا نؤتها أجرها مرتین و أعتدنا لها رزقا کریما» و هر کس از شما نیز که در برابر خدا و رسولش فروتنی کند و عمل صالح انجام دهد، پاداش او را دو بار خواهیم داد و برایش روزی کریمانه و پر ارزشی فراهم کرده ایم.
مجازات و پاداش اهل بیت پیامبر (ص)
«قنوت» به معنای اطاعت همراه با خضوع و ادب و کرنش است.
شخصی به امام سجاد علیه السلام عرض کرد: «انکم اهل بیت مغفور لکم» شما اهل بیت پیامبر، بخشیده شده اید. امام علیه السلام خشمگین شد و فرمود: «در مورد ما همان آیاتی جریان دارد که درباره زنان پیامبر جاری است؛ اگر ما گناه کنیم، مجازاتمان دو برابر و اگر نیکوکار باشیم پاداشمان دو برابر است، آن گاه حضرت این آیه و آیه قبل را تلاوت فرمود»[۵]
رسول خدا صلی الله علیه و آله فرمود: ضربت علی علیه السلام (و از پای در آوردن عمروبن عبدود) در روز نبرد خندق، از عبادت جن و انس برتر است. «ضربة علی یوم الخندق افضل من عبادة الثقلین»[۶]
پیام هایی از آیه ۳۱ سوره مبارکه احزاب
۱- تشویق و تهدید در کنار هم مؤثر است. «من یأت منکن بفاحشة- و من یقنت»
۲- اطاعتی ارزش دارد که بر اساس معرفت و عشق، و همراه با فروتنی باشد. «یقنت … لله و رسوله»
۳- هم باید دستورهای خدا را اطاعت کنیم و هم دستورهای رسول خدا را. «یقنت … لله و رسوله»
۴- انجام یک عمل صالح کافی نیست، استمرار آن لازم است. «تعمل صالحا»
۵- همسر پیامبر بودن کافی نیست، عمل لازم است. «تعمل صالحا»
۶- کوچکی یا بزرگی عمل مهم نیست، صالح بودن آن شرط است. «صالحا» نکره آمده است.
۷- خداوند برای تشویق ما بندگان، پاداش را به خود نسبت می دهد. «نؤتها- أعتدنا»
۸- اجر و پاداش بر اساس موقعیت و آثار فردی و اجتماعی عمل، متفاوت میشود. «نؤتها أجرها مرتین»
آیه ۳۲ سوره مبارکه احزاب
«یا نساء النبی لستن کأحد من النساء إن اتقیتن فلا تخضعن بالقول فیطمع الذی فی قلبه مرض و قلن قولا معروفا» ای همسران پیامبر! شما مثل یکی از زنان (عادی) نیستید. اگر تقوا پیشه اید پس به نرمی و کرشمه سخن نگویید تا (مبادا) آن که در دلش بیماری است طمعی پیدا کند، و نیکو و شایسته سخن بگویید.
شرح آیات ۳۱ و ۳۲ سوره مبارکه احزاب توسط حجت الاسلام قرائتی
تذکر به همسران پیامبر (ص) برای پرهیز از خودنمایی
۱- حساب خانواده رهبران دینی از سایرین جداست و باید بیش از دیگران مراقب رفتار خود باشند. «یا نساء النبی لستن کأحد من النساء» (موقعیت اجتماعی، محدودیت آور است.)
۲- وقتی به زنان پیامبر که بیشترشان پیر و سال خورده بوده و زندگی ساده ای داشتند هشدار داده می شود که با کرشمه و ناز سخن نگویند، زنان جوان و زیبا باید حساب کار خود را بکنند. «یا نساء النبی … فلا تخضعن …»
۳- با کرشمه سخن گفتن زن، بی تقوایی است. «إن اتقیتن فلا تخضعن بالقول»
۴- قرآن برای سخن گفتن نیز آدابی بیان می کند. «فلا تخضعن بالقول»
۵- تنها طمع بیمار دلان، برای آنکه زن خود را کنترل کند، گرچه تصمیم جدی نداشته باشند. «فلا تخضعن … فیطمع»
۶- افراد آلوده، از مقدسات نیز دست طمع بر نمی دارند. «یا نساء النبی … فیطمع الذی فی قلبه مرض»
۷- نباید گفتار و رفتار زن تحریک کننده باشد. «فیطمع الذی فی قلبه مرض»
۸- در جامعه نبوی نیز همه افراد سالم نیستند. «فیطمع الذی فی قلبه مرض»
۹- نباید کاری کنیم که حتی یک نفر دچار گناه و فساد شود. «الذی فی قلبه مرض» و نفرمود «الذین فی قلوبهم»
۱۰- چشم چرانی و هوس بازی یک بیماری روحی است. «فی قلبه مرض»
۱۱- گرچه کسی که بیمار دل است مشکل دارد، «فی قلبه مرض» اما من نباید کاری کنم که او را تحریک کند. «فلا تخضعن … فیطمع»
۱۲- طوری سخن بگویید که هم محتوا خوب باشد «قولا معروفا» و هم شیوه، سالم باشد. «فلا تخضعن بالقول»
چند اصل مهم در نهی از منکر
از موقعیت خانوادگی افراد کمک بگیریم. «یا نساء النبی»
از موقعیت اجتماعی افراد استفاده کنیم. «لستن کأحد من النساء»
القابی را به کار ببریم که محبوب همه است. «إن اتقیتن»
از ساده ترین کار شروع کنیم. «فلا تخضعن بالقول»
از بزرگان و خودی ها شروع کنیم. «یا نساء النبی»
از سرچشمه گناهان نهی کنیم. «فلا تخضعن بالقول فیطمع»
از رفتارها و انحرافات کوچک غافل نباشیم. «فلا تخضعن بالقول»
عوارض و پیامدهای فساد و انحراف را بیان کنیم. «فیطمع الذی فی قلبه مرض»
امر به معروف و نهی از منکر در کنار هم باشد. «فلا تخضعن- قلن»
حتی برای جلوگیری از یک منکر از یک فرد اقدام کنیم. «فیطمع الذی» نفرمود: «فیطمع الذین»
با هوس و آرزوی گناه هم باید مبارزه کرد تا چه رسد به خود گناه. «فیطمع»
آیه ۳۳ سوره مبارکه احزاب
«و قرن فی بیوتکن و لا تبرجن تبرج الجاهلیة الأولی و أقمن الصلاة و آتین الزکاة و أطعن الله و رسوله إنما یرید الله لیذهب عنکم الرجس أهل البیت و یطهرکم تطهیرا» و در خانه های خود قرار گیرید و همچون دوران جاهلیت نخستین، با خودآرایی ظاهر نشوید (و زینت های خود را آشکار نکنید)، و نماز را بر پا دارید و زکات بدهید، و از خدا و رسولش اطاعت کنید؛ همانا خداوند اراده کرده است که پلیدی (گناه) را از شما اهل بیت (پیامبر) دور کند و کاملا شما را پاک سازد.
شرح آیه ۳۰ سوره مبارکه احزاب توسط حجت الاسلام قرائتی
جاهلیت سنتی و جاهلیت مدرن
«قرن» از «وقار» یا «قرار» است، و نتیجه هر دو معنا یکی است. یعنی برای خودنمایی از خانه های خود خارج نشوید. «تبرج» از «برج» به معنای خودنمایی است، همان گونه که برج در میان ساختمان های دیگر جلوه خاصی دارد.
جاهلیت اولی نشان دهنده ظهور جاهلیت آخری است که ما امروز شاهد آنیم. در حدیث نیز آمده است: «ستکون الجاهلیة الاخری»[۷] به زودی جاهلیت دیگری فرا می رسد.
اگر در جاهلیت آن روز دختر را زنده به گور می کردند، امروز با سقط جنین، هم دختر را نابود می کنند، هم پسر را. اگر در جاهلیت آن روز قتل و آدم کشی وجود داشت، امروز در جنگ های بزرگ و جهانی کشتارهای میلیونی انجام می گیرد.
جاهلیت آن روز مدرسه نبود و جنایت انجام می گرفت، امروز با وجود هزاران دانشگاه، مهم ترین حقوق انسان ها پایمال می شود. (در جاهلیت آن روز فساد و زنا جرم بود؛ اما امروز در مترقی ترین کشورهای جهان همجنس بازی قانونی است)[۸]
مطالبی درباره آیه تطهیر
«إنما یرید الله لیذهب عنکم الرجس أهل البیت و یطهرکم تطهیرا»
کلمه «إنما» نشانه این است که آیه شریفه درباره یک موهبت استثنایی در مورد اهل بیت علیهم السلام سخن می گوید. مراد از «یرید»، اراده تکوینی است، زیرا اراده تشریعی خداوند، پاکی همه مردم است نه تنها اهل بیت پیامبر اکرم علیهم السلام.
مراد از «رجس» هر گونه ناپاکی ظاهری و باطنی است.[۹] مراد از «أهل البیت» همه خاندان پیامبر نیست، بلکه برخی افراد آن است که نام آنان در روایات شیعه و سنی آمده است. این گروه عبارتند از: علی و فاطمه و حسن و حسین علیهم السلام.
سؤال: دلیل این انحصار چیست؟ و چرا این بخش از آیه درباره زنان پیامبر یا تمام خاندان آن حضرت نیست؟
پاسخ
۱- روایاتی از خود همسران پیامبر حتی از عایشه و ام سلمه نقل شده که آنان از رسول خدا صلی الله علیه و آله پرسیدند: آیا ما هم جزء اهل بیت هستیم؟ پیامبر فرمود: خیر.
۲- در روایات متعددی می خوانیم: پیامبر عبایی بر سر این پنج نفر کشید (که یکی از آنان خود حضرت بود) و فرمود: اینها اهل بیت من هستند و اجازه ورود دیگران را نداد.
۳- پیامبر اکرم صلی الله علیه و آله برای این که اختصاص اهل بیت را به پنج نفر ثابت کند، مدت شش ماه (و به گفته بعضی روایات هشت یا نه ماه) به هنگام نماز صبح از کنار خانه فاطمه علیها السلام می گذشت و می فرمود: «الصلاة یا اهل البیت انما یرید الله لیذهب عنکم الرجس اهل البیت و یطهرکم تطهیرا»
در کتاب احقاق الحق بیش از هفتاد حدیث از منابع معروف اهل سنت درباره اختصاص آیه شریفه به پنج نفر ذکر شده و در کتاب شواهد التنزیل که از کتب معروف اهل سنت است بیش از یکصد و سی روایت در همین زمینه آمده است.[۱۰]
به هر حال این آیه شامل زنان پیامبر نمی شود زیرا: آنها گاهی مرتکب گناه می شدند. در سوره تحریم می خوانیم: پیامبر رازی را به بعضی از همسرانش فرمودند و او امانت داری نکرد و به دیگری گفت. قرآن این عمل را گناه نامیده، فرمود: «إن تتوبا إلی الله فقد صغت قلوبکما»[۱۱] عایشه که همسر پیامبر بود، جنگ جمل را علیه حضرت علی علیه السلام به راه انداخت و سپس پشیمان شد، با آنکه در این جنگ عده بسیاری از مسلمانان کشته شدند؟
چند سؤال
آیا «یطهرکم» به معنای آن نیست که اهل بیت علیهم السلام آلودگی داشته اند و خداوند آنان را تطهیر کرده است؟
پاسخ: شرط تطهیر آلودگی نیست، زیرا قرآن درباره حوریان بهشتی کلمه «مطهرة» را به کار برده در حالی که هیچ گونه آلودگی ندارند. به عبارت دیگر «یطهرکم» به معنای پاک نگهداشتن است نه پاک کردن از آلودگی قبلی.
اگر اهل بیت تنها پنج نفرند، چرا این آیه در میان جملاتی قرار گرفته که مربوط به زنان پیامبر است؟
پاسخ: الف: جمله «إنما یرید الله …» به صورت جداگانه نازل شده ولی هنگام جمع آوری قرآن در این جا قرار گرفته است.
ب: به گفته تفسیر مجمع البیان، رسم فصیحان و شاعران و ادیبان عرب این بوده که در لابلای مطالب معمولی حرف جدید و مهمی مطرح می کنند تا تأثیرش بیشتر باشد. چنانکه در میان اخبار صدا و سیما، اگر گوینده یک مرتبه بگوید: به خبری که هم اکنون به دستم رسید توجه فرمایید، این گونه سخن گفتن یک شوک روانی و تبلیغاتی ایجاد می کند. نظیر این آیه را در آیه سوم سوره مائده خواندیم که مطلب مربوط به ولایت و امامت و کمال دین و تمام نعمت و یأس کفار و رضای الهی، در کنار احکام مربوط به گوشت خوک و خون، نازل شده و این گونه جا سازی ها رمز حفظ قرآن از دستبرد نااهلان است. درست همان گونه که گاهی زنان هنگام خروج از خانه زیور آلات خود را در لابلای پنبه های متکا قرار می دهند. با این که طلا و پنبه رابطه ای ندارند ولی برای محفوظ ماندن از دستبرد نااهلان این کار انجام می گیرد.
ج: در میان سفارش هایی که به زنان پیامبر می کند، یک مرتبه می فرماید: خدا اراده مخصوص بر عصمت اهل بیت دارد، یعنی ای زنان پیامبر! شما در خانه ای هستید که معصومین علیهم السلام هستند و حتما باید تقوا را بیشتر مراعات کنید.
د: در مورد اهل بیت ضمیر جمع مذکر به کار رفته که نشان غالب بودن مردان است، به خلاف جملات مربوط به زنان پیامبر که در آنها از ضمیر جمع مؤنث استفاده شده است. «بیوتکن، أقمن- عنکم، یطهرکم»
گرچه این آیه خطاب به زنان پیامبر است ولی قطعا مراد همه زنان مسلمان هستند که باید به این دستورها عمل کنند.
پیام هایی از آیه ۳۳ سوره مبارکه احزاب
۱- جایگاه زن یا خانه است یا بیرون خانه بدون خود نمایی. «قرن- لا تبرجن»
۲- ارتجاع و عقب گرد به دوران جاهلی ممنوع است. «لا تبرجن تبرج الجاهلیة الأولی»
۳- خودنمایی نشانه تمدن نیست، نشانه جاهلیت است. «تبرج الجاهلیة الأولی»
۴- نماز و زکات دو عنصر ناگسستنی و متلازم یکدیگرند. «الصلاة و … الزکاة»
۵- اطاعت از رسول در کنار اطاعت از خدا واجب است. «أطعن الله»
۶- گناه، پلیدی روح است و خاندان نبوت باید از این پلیدی دور باشند. «لیذهب عنکم الرجس أهل البیت»
آیه ۳۴ سوره مبارکه احزاب
«و اذکرن ما یتلی فی بیوتکن من آیات الله و الحکمة إن الله کان لطیفا خبیرا» و آنچه که از آیات خدا و حکمت در خانه هایتان تلاوت می شود یاد کنید؛ همانا خداوند (نسبت به شما) دارای لطف و (از کارهای شما) آگاه است.
شرح آیه ۳۴ سوره مبارکه احزاب توسط حجت الاسلام قرائتی
تذکر نهی از خود نمایی برای همه امت است
برای کلمه «ذکر» دو معنا بیان کرده اند: یکی به خاطر سپردن و دیگری به زبان آوردن. بنابراین «و اذکرن» یا به این معناست که ای زنان پیامبر! به خاطر داشته باشید و فراموش نکنید که وحی الهی در خانه شما نازل می شود و یا به این معناست که آنچه از کتاب خدا در خانه شما تلاوت می شود و شما فرا می گیرید، برای سایرین بیان کنید.
پیام هایی از آیه ۳۴ سوره مبارکه احزاب
۱- تلاوت قرآن در منزل و تکرار آن توسط اهل خانه، سفارش قرآن است. «و اذکرن ما یتلی … من آیات الله»
۲- به جای فرهنگ ابتذال فرهنگ الهی را دنبال کنید. «لا تبرجن … و اذکرن»
۳- قرار گرفتن زن در خانه و پرهیز از جلوه گری، به معنای عقب ماندن از علم و حکمت نیست. «قرن … لا تبرجن … و اذکرن … آیات الله و الحکمة»
۴- خانواده نبوت در انجام اعمال نیک سزاوارترند «فی بیوتکن» (زندگی در خانه وحی تکلیف آور است).
۵- استقرار زن در خانه، نهی از خودنمایی، انجام نماز و زکات و ذکر آیات، ناشی از لطف خداوند بر زنان و آگاهی از مصالح و مفاسد است. «لطیفا خبیرا»
پی نوشت ها
[۱] . آل عمران، ۴۲- ۴۳
[۲] . نساء، ۳۱
[۳] . کافی، ج ۱، ص ۴۷
[۴] . حاقه، ۴۴- ۴۶
[۵] . تفسیر کنزالدقائق
[۶] . الغدیر، ج ۷، ص ۲۰۶
[۷] . تفسیر نورالثقلین
[۸] . درباره جاهلیت معاصر، کتابی به نام «جاهلیت قرن بیستم» از سید قطب و کتاب دیگری به نام «سیمای تمدن غرب» از سید مجتبی موسوی لاری نوشته شده که تاکنون به چند زبان ترجمه شده است.
[۹] . تفسیر برهان
[۱۰] . تفاسیر نورالثقلین و نمونه
[۱۱] . تحریم، ۴
انتهای پیام/
گفتگو با هوش مصنوعی
💬 سلام! می‌خوای درباره‌ی «خانواده پیامبر و اهل بیت پیامبر(ص)» بیشتر بدونی؟ من اینجام که راهنماییت کنم.