بسم الله الرحمن الرحیم

با سلام

فلسفه و انواع جویندگان علم در سخنی گوهربار از امام جعفر صادق سلام الله علیه

عَنْ أبِی عَبْدِاللهِ – علیه السّلام – : طَلبَهُ الْعِلْمِ ثَلاثَه فَاعْرِفْهُمْ بِأعْیانِهِمْ وَصِفاتِهِمْ: صِنْفٌ یَطْلُبُهُ لِلْجَدَلِ وَالْمِراءِ، وَ صِنْفٌ یَطْلُبهُ لِلإسْتِطالَهِ و الخَتلِ وَصِنْفٌ یَطْلَبُهُ لِلْفِقْهِ وَالْعَقْلِ فَصاحِبُ الْجَدَلِ وَالْمِراءِ … .
امام صادق – علیه السّلام – فرمودند: جویندگان علم بر سه دسته اند پس آنان را با هویت واقعی شان بشناس: دسته ای از آنها دانش را به جهت جدل و مراء فرا می گیرند و دسته ای آن را جهت تفاخر و بزرگ نمائی می آموزند و دسته ای نیز آن را جهت فهمیدن و تعقل یاد می گیرند. پس اهل جدل و مراء آدم مردم آزار است، او در هنگام مناظره مانع از گفتار دیگران می شود و در میدان سخن مجالی برای دیگران قائل نیست و در عین حال خود را حلیم پارسا می نمایاند و حال آنکه باطن وی از خشوع و ورع تهی است و سرانجام خداوند نیز دماغ وی را به خاک می مالد. «معالم الاصول و ملاذ المجتهدین، ص ۱۵»

برداشت و راهبردِ رهنمودِ انواع جویندگان علم در سخنی گوهربار از امام جعفر صادق سلام الله علیه

1. فلسفهِ اهداف و نیّات جویندگان علم، با هم متفاوت است.
2. بر اساس میزان خلوص نیّت و فرهیختگی، جویندگان علم سه دسته هستند، که عبارت است از: 1- دسته ای از آنها دانش را به جهت جدل و مراء فرا می گیرند. 2- و دسته ای آن را جهت تفاخر و بزرگ نمائی می آموزند. 3- دسته ای نیز آن را جهت فهمیدن و تعقل یاد می گیرند.
3. اهل جدل و مراء آدم مردم آزار است.
4. اهل جدل و مراء در هنگام مناظره مانع از گفتار دیگران می شود و در میدان سخن مجالی برای دیگران قائل نیست و در عین حال خود را حلیم پارسا می نمایاند و حال آنکه باطن وی از خشوع و ورع تهی است و سرانجام خداوند نیز دماغ وی را به خاک می مالد. «
5. اهل جدل و مراء دچار نفاق هستند و دو گانه برخورد می نمایند.
6. طلب علم و یا مزایای دیگر زندگی برای جدل و مراء و تفاخر و خود بزرگ بینی، گر چه امکان دارد برای انسانها لذاتی آنی و کوتاه مدت را حاصل نماید اما بر اثر عدم رشد عقلانی و رشد فضائل اخلاقی و بر اثر غفلت از خداوند و بر اثر عدم تزکیه نفس در انسان پدید می آید و جدل و مراء و تفاخر و خود بزرگ بینی از رذائل اخلاقی و از آفات محسوب می شود و موجب خواری و ذلالت انسان می گردد و هدف از تلاش برای کسب علم باید رضایتمندی خداوند شود.
7. تزکیه بر پژوهش علم برتری دارد و اگر انسان بخواهد طلب علم نماید، ابتدا باید خواستگاههای ذهن و نفس انسان، بر اساس اهداف متعالی خواست خداوند هماهنگ و میزان شود و ذهن و نفس باید از نگرشهای و خواستگاههای پست و رذائل اخلاقی با آگاهی پرهیز نماید و انسان باید در منزه و پاک نمودن خود تلاش ، شایسته داشته باشد و انسان باید با بهره مندی از تعالی رفتاری و فضائل اخلاقی با آگاهی و با ممارست و تمرین، ذهن و خواستگاههای خود را به اهداف و نگرش متعالی خداپسندانه هماهنگ و میزان نماید تا در تلاشهای انجام و بهره مندی از علم و یا مزایای دیگر زندگی دچار اهداف آلوده به رذالتها و نگرشهای نادرست نشود.
8. راهکارهای تعلیم و تربیّتی و فرهنگی:

1- مسئولین و عوامل تهیه محتوای تحقیقاتی و مطالعاتی پژوهشکدههای علوم انسانی و اسلامی و حوزهها و دانشگاهها مجموعه ای از آموزه های رفتارها و نگرشهائی که می تواند تعالی نگرشی و گفتاری و رفتاری را، که طبق موازین الهی و اسلامی، موجب رشد می شود را، باید در اختیار عوامل تعلیم و تربیّت و در اختیار انتشارات و وزارت آموزش و پرورش و حوزهها و دانشگاهها و مراکز و معاونتهای فرهنگی و پرورشی و وزارت ارشاد اسلامی و رسانه ها برای نشر و ترویج و آموزش فرهنگ الهی اسلام، بگذارند.

2- عوامل مؤثر در تهیه محتوای کتابهای درسی و غیر درسی، ادبیّات، بستر تبلیغات و لوازم التحریر و بازیها و فیلم و نمایشها و برنامه ها و مطالب رسانه ها و مبلغین برای ارتقاء فرهنگ تعلیم و تربیّت اسلامی جامعه به آموزههای رفتارها و نگرشهائی که می تواند تعالی نگرشی و گفتاری و رفتاری را طبق موازین الهی و اسلامی محقق نماید و جامعه را در ابعاد مختلف ( اعتقادی، فضائل اخلاقی، بصیرت، معارف لازم و دانش لازم زندگی)، به رشد رساند، متناسب با سن و به اندازه لازم پرداخته شود و آنرا به جامعۀ هدف عرضه نمایند.

گل افشان گل محمدی