ایسنا/اصفهان کارشناسان بر این باورند که چشم انداز و آینده مثبتی پیش روی فرونشست زمین در اصفهان نیست و متأسفانه سرطان فرونشست به دلیل بی توجهی و توسعه اشتباه، این روزها در مناطق مسکونی اصفهان در حال پیشروی است.

به گفته معاون هماهنگی امور عمرانی استانداری اصفهان، فرونشست زمین که به واسطه خروج آب از سفره های آب های زیرزمینی و کاهش حجم آب از آبخوان ها در استان در حال وقوع است؛ نتیجه توسعه ناپایداری است که در طول سال های گذشته انجام شده است.

با این وجود استاندار اصفهان شامگاه شنبه در شورای برنامه ریزی استان، اعلام کرد که اگرچه با بحران فرونشست زمین مواجهیم، اما از سوی دیگر به دلیل آمار بالای بیکاری و ضرورت تسهیل مسیر اشتغال زایی، نمی توان راه توسعه استان را بست، بنابراین ما با یک تیغ دولبه در اصفهان مواجه هستیم.

مرتضوی تأکید کرد که نمی توانیم در را بر روی فعالان اقتصادی و کارآفرینان ببندیم و با مانع تراشی، سبب سرمایه گریزی شویم و اصفهان را از کارآفرینان خالی کنیم، بنابراین باید روند توسعه استان را طبق سند آمایش سرزمین پیش برد و نباید گذاشت اصفهان از شکل گذشته خود و جایگاهی که در سطح کشور داشته است، دور شود.

به عقیده استاندار، نباید نگاه یک جانبه به پدیده فرونشست زمین داشت، بلکه باید با چاره جویی برای حل آن، به توسعه استان نیز توجه کرد.

با فرونشست اصفهان هراسی نکنیم

معاون عمرانی استانداری اصفهان نیز در این نشست با اشاره به اینکه فرونشست زمین در سالیان گذشته به وقوع پیوسته است و قابل انکار نیست، گفت: اگرچه فرونشست زمین در اصفهان بسیار پراهمیت بوده و به مرحله حاد نیز رسیده، اما نباید به اصفهان هراسی نیز منجر شود.

به گفته مهران زینلیان، تنها راه حل فرونشست زمین در اصفهان احیای زاینده رود و تغذیه آبخوان ها و سفره های زیرزمینی است و تمام راهکارهای موجود برای درمان فرونشست، موقتی و شکل مسکن را دارد.

رشد و توسعه را اشتباه گرفته ایم

البته هفته گذشته مدیرکل دفتر بررسی مخاطرات زمین شناسی و زیست محیطی کشور اعلام کرد که متأسفانه در ایران رشد و توسعه را با هم اشتباه گرفته ایم و اگرچه فرونشست امروز موضوع پیچیده ای نیست و سازوکار آن را می دانیم، اما مدیریت آن سخت است، چراکه به مسائل مختلف سیاسی، اجتماعی، اقتصادی و … گره خورده است.

شهبازی تأکید کرد: در شهر اصفهان، برداشت دیگر مفهوم ندارد و برداشت آب به معنای تخریب است و باید به نقطه ای برسیم که ظرفیت سرزمینی ما چقدر است و براساس آن بهره برداری از طبیعت داشته باشیم.

نباید فرونشست را به سازگاری با کم آبی گره بزنیم

البته رئیس بخش زلزله شناسی مرکز تحقیقات راه مسکن و شهرسازی کشور، روش های کنترل فرونشست را در سه حوزه دانست و توضیح داد: نخست باید نرخ فرونشست را از طریق مدیریت منابع آب، کشاورزی، جانمایی درست صنعت و … کنترل کنیم، دوم از گسترش آثار فرونشست جلوگیری کنیم و سوم تاب آوری زیرساخت ها همچون دکل ها، راه آهن و … را افزایش دهیم.

علی بیت الهی با اعتقاد بر اینکه باید پکیجی تحت عنوان «مقررات ملی کاهش خطرات فرونشست» ایجاد کنیم و نباید فرونشست را به سازگاری با کم آبی گره بزنیم، گفت: اگرچه تأمین آب کشاورزی اهمیت دارد، اما اکنون فرونشست زمین و آثار تخریبی آن مهم تر است، حتی اگر قرار باشد کشاورزی منطقه ای را برای همیشه تعطیل و شغل های جایگزین برای آن را تعریف کنیم.

وی تأکید کرد: به عنوان یک کارشناس غیر اصفهانی و بدون هیچ تعصبی معتقدم که برای شهر اصفهان جریان دائم زاینده رود همانند اکسیژن است و باید توجه کنیم که فرونشست زمین عمر محدودی دارد و ما زمان زیادی نداریم و مقابله با آن اصلی ترین کار است.

توسعه ناپایدار حرکت شتابان به بن بست است

اما عضو هیئت علمی دانشگاه آزاد اسلامی درباره نگاه توسعه در اصفهان و پیشروی فرونشست در آن به ایسنا، گفت: مطابق آمار بانک جهانی در سال ۲۰۱۷ به عنوان مثال، تولید ناخالص داخلی سنگاپور حدود ۹۵ هزار دلار به ازای هر نفر و سهم مصرف آب کشاورزی به کل مصرف آب برابر ۴ درصد است، در حالیکه تولید ناخالص داخلی ایران ۹۲۱۸ دلار به ازاء هر نفر و سهم آب کشاورزی به کل مصرف آب آن ۹۲ درصد است.

بهرام نادی گفت: مطابق آمارهای بانک جهانی رابطه معناداری بین کشورهای با اقتصاد ضعیف و مصرف زیاد آب در بخش کشاورزی وجود دارد.

وی تصریح کرد: توسعه شرط بقای یک شهر و کشور است، بنابراین توسعه از طریق اختصاص آب و انرژی ارزان و مجانی مفهومی به غیر ناپایداری توسعه و حرکت شتابان به سمت بن بست ندارد.

عضو هیئت علمی دانشگاه آزاد اسلامی تأکید کرد: مخالف توسعه نباید بود، اما انتخاب مسیر توسعه بسیار مهم است و مسیر توسعه کشور و اصفهان با توجه به منابع محدود آب و سوخت های فسیلی دارای چالش جدی در هدایت به مسیر بن بست است، مگر اینکه مصرف بهینه و منابع تجدیدپذیر دیگری جایگزین شود.

فهم ما از توسعه محدود است

وی تصریح کرد: متأسفانه فهم ما از توسعه محدود است، به طور مثال در حال حاضر برای تأمین آب شرب جمعیت فعلی شهر دچار مشکل هستیم و نمونه آن توزیع آب شرب با تانکر در تابستان بود که به ناچار حقابه محیط زیست داده نشد و نتیجه آن خشکی زاینده رود و تالاب گاوخونی و خشک شدن بسیاری از باغات و نابودی گونه های مختلف جانوری و گیاهی است، با این اوصاف با چه منبعی در فکر ساخت شهرک های جدید و بارگذاری بیشتر هستیم.

نادی اضافه کرد: در شرایطی که اکنون برای تأمین آب شرب، آب موردنیاز مصارف کشاورزی، صنعت و فضای سبز ناچار به برداشت بی رویه از آب زیرزمینی و افت شدید سطح آب هستیم، ساخت وساز جدید بدون افزایش بهره وری و تأمین منابع جدید به مفهوم بارگذاری جدید به ازاء نابودی ساختمان های قدیمی خواهد بود.

وی با بیان اینکه اگر در شرایط فعلی زمستان، برای تأمین گاز مصرفی خطوط تولیدی دچار محدودیت جدی هستیم و از سوخت مازوت استفاده می کنیم با چه منابع جدیدی در فکر توسعه صنعت باید بود، افزود: اگر در شرایط فعلی در تابستان، برای تأمین برق مصرفی خانگی و خطوط تولیدی دچار محدودیت جدی و مجبور به خاموشی دوره ای و قطع برق هستیم با چه منابع جدیدی در فکر توسعه صنعت باید بود.

عضو هیئت علمی دانشگاه آزاد اسلامی با تأکید بر اینکه توسعه کاملا ضروری است، اما توسعه باید در ابتدا به عنوان اولویت در راستای تامین آب، انرژی تجدیدپذیر و برگرداندن حقابه محیط زیست باشد و توسعه در زمینه صنایع با فناوری بالا در اولویت نخست قرار گیرد.

ریزش ناگهانی اصفهان با تداوم توسعه وابسته به آب

وی گفت: سوال ساده از تمام متخصصین، دانشگاهیان و مسئولین این است که در صورت اتمام منابع محدود آب و سوخت فسیلی که بخش اعظمی از آن مصرف شده، تکلیف تمامی سرمایه های موجود چه خواهد بود؟ ساختمان ها و کارگاه های صنعتی و زمین های کشاورزی بدون آب و انرژی چه مفهومی خواهند داشت؟

نادی با تأکید بر اینکه در اصفهان باید فهم مسئولان، مدیران و کارشناسان از توسعه کاملا تغییر کند، اظهار کرد: ما در توسعه به جای اینکه مصرف آب را کم و بهینه کنیم، دقیقا توسعه را در مسیری قرار دادیم که کمترین تولید ناخالص داخلی را با بیشترین مصرف آب داشته باشیم.

وی، به مسئولان و مدیریت استان هشدار داد که اگر توسعه در استان وابسته به آب باشد اصفهان دچار یک ریزش ناگهانی خواهد شد.

تخلیه کامل آبخوان دشت اصفهان برخوار تنها تا ۹ سال آینده

وی با بیان اینکه تا تخلیه کامل آبخوان دشت اصفهان برخوار تنها ۹ سال زمان داریم، اظهار کرد: متأسفانه برخی تصور می کنند که ما مخالف توسعه هستیم در حالیکه معتقد به توسعه در زمینه افزایش بهره وری در مصرف آب و انرژی و ایجاد منابع جدید تأمین آب و انرژی هستیم و در این فضا باید بازگرداندن حق محیط زیست نیز موردتوجه جدی قرار گیرد.

این دکتری عمران و ژئوتکنیک با اشاره اینکه در بازدیدهای جدید از مناطق مختلف شمالی اصفهان در غرضی و شهرک کاوه، متوجه شدیم که آب شورتر شده است، گفت: امروز آب شور را از عمق ۱۶۰ متری به چمن و فضای سبز می دهیم که به مرور زمان به سبب افزایش شوری خاک موجب از بین رفتن فضای سبز می شود.

وی با بیان اینکه به عنوان مثال سالانه در اصفهان ۴۰ میلیون مترمکعب صرف آبیاری فضای سبز می شود، گفت: نمی گوییم فضای سبز از بین رود، بلکه باید سازگار با الگوی مصرف آب تغییر کند و حتی افزایش یابد.

پیشروی فرونشست در مناطق مسکونی اصفهان شرایط مناسب ندارد

نادی با اشاره به اینکه پیشروی فرونشست زمین در مناطق مسکونی اصفهان شرایط مناسب ندارد به ایسنا، گفت: باید توجه داشت فرونشست زمین تابعی از زمان است و همانند یک فنر نیست که به صورت آنی و لحظه ای تغییر شکل دهد و همانند یک خمیری است که تحت اثر فشار به تدریج و به مرور زمان تغییر شکل می دهد.

وی با تأکید بر اینکه فرونشست زمین از سال های قبل شروع شده و اکنون خود را به صورت ترک، شکاف و … نشان می دهد و در آینده نیز شرایط همین گونه خواهد بود، افزود: ما همچنان از زاینده رود برداشت می کنیم و شاهد اتفاقات بدی خواهیم بود و متأسفانه امروز شاهد آثار فرونشست در ساختمان های جدید نیز هستیم.

این دکتری عمران و ژئوتکنیک با توضیح اینکه فرونشست زمین ناشی از چند عامل ازجمله ضخامت و نوع لایه خاک، میزان برداشت و افت سطح آب زیرزمینی است، گفت: باید توجه داشت که در لایه های سنگی فرونشست بسیار کمتری دارند، اما لایه های خاک، به ویژه خاک رس فرونشست بیشتری دارند.

تخلیه کامل آبخوان با ادامه برداشت از آب های زیرزمینی

وی با بیان اینکه ضخامت لایه خاک در منطقه جنوبی شهر اصفهان نزدیک کوه صفه، تقریبا صفر و سنگ به صورت رخنمون است، افزود: ضخامت لایه خاک به سمت شمال تا منطقه حبیب آباد افزایش و به حدود ۳۰۰ متر می رسد و سپس در ادامه ضخامت لایه خاک روند کاهشی پیدا کرده و در شمال شاهین شهر - پلیس راه تهران مجددا ضخامت لایه خاک صفر و لایه سنگی در سطح زمین به چشم می خورد.

نادی اظهار کرد: آب زیرزمینی در لایه های خاک زیرسطحی به صورت یک کاسه و طی هزاران سال ذخیره شده است. با برداشت آب زیرزمینی چند اتفاق مهم رخ می دهد که مهم ترین آن کاهش منابع آب زیرزمینی، دیگری نشست زمین به سبب تخلیه آب زیرزمینی و همچنین افت کیفیت آب زیرزمینی و افزایش املاح موجود در آب در اعماق پایین تر است. به سبب اینکه نشست لایه های خاک در محدوده وسیع یک دشت رخ می دهد به این پدیده فرونشست گفته می شود.

وی با اشاره به ضرورت توجه به نکاتی دراین باره، تأکید کرد: نخست اینکه منابع آب زیرزمینی محدود و ادامه روند برداشت آب زیرزمینی موجب تخلیه کامل آبخوان خواهد شد که به سبب مدیریت نادرست در مصرف آب و شرایط نامناسب جوی و کاهش آب های سطحی متأسفانه برداشت از آب های زیرزمینی افزایش یافته است. دوم برداشت آب زیرزمینی سبب نشست تحکیمی در خاک می شود که اثرات نشست خاک به تمام ساختمان ها و تأسیساتی که روی خاک و یا زیر خاک قرار دارند وارد می شود.

نشست ۱۸۰ سانتیمتری حبیب آباد بعد از تخلیه کامل آبخوان

عضو هیئت علمی دانشگاه آزاد اسلامی گفت: به طور مختصر نتایج محاسبات میزان نشست خاک در نقاط مختلف شهر نشان دهنده فرونشست ۴۶ سانتیمتری در میدان نقش جهان و نشست ۱۸۰سانتیمتری در منطقه حبیب آباد پس از تخلیه کامل آب زیرزمینی است.

وی تأکید کرد: باید توجه داشت که امروز در مناطق شمال منطقه خوراسگان، تا منطقه شمال اصفهان و در نهایت در خیابان امام خمینی شاهد بیشترین میزان فرونشست با نرخ سالیانه ۱۵ تا ۱۸٫۵ سانتیمتر در سال هستیم.

نادی گفت: متأسفانه امروز در خانه اصفهان، خیابان گلستان، غرضی، شهرک هوانیروز، شهرک کاوه و … شاهد بیشترین اثرات مخرب فرونشست بر ساختمان ها و تأسیسات هستیم.

به عقیده کارشناسان، مسئولیت سنگین تأمین منابع آب و انرژی پایدار بدون همکاری و همدلی تمام مردم، متخصصین و مسئولین امکان پذیر نیست و لازم است در این زمینه هرچه سریع تر مسئولان با سرمایه گذاری عظیم از تمام کارآفرینان، سرمایه گذاران، دانشگاهیان و مشارکت تمامی مردم کمک بگیرند.

انتهای پیام