گروه اجتماعی خبرگزاری فارس، نگاه به موضوعات محیط زیست شهری به عنوان یک مقوله اجتماعی و فرهنگی می تواند دربردارنده فعالیت های گسترده ای برای کاهش مشکلات و آلودگی های محیط زیستی در یک جامعه پویا قلمداد شود. اهمیت پرداختن و توجه به محیط زیست بر کسی پوشیده نیست. لذا نهادینه ساختن الگوهای صحیح فرهنگی از طریق آموزش و فرهنگ سازی هدفمند در این زمینه به نحوی که به تغییر رفتارهای محیط زیستی به تفکیک گروه های هدف در سطح جامعه بینجامد و جلب مشارکت حداکثری شهروندان به منظور کاهش خسارات کلان وارده و بهبود وضعیت محیط زیست همچنین ایجاد بستری پایدار به منظور تعاملات دوسویه شهروندان و مدیریت شهری در اطلاع رسانی و پایش وضعیت محیط زیست کلانشهر تهران از سطح محلات، امری ضروری به نظر می رسد.

در خصوص راه اندازی خانه های محیط زیست، انرژی های تجدید پذیر، تولید برق از زباله، آلودگی هوا و با شینا انصاری مدیر کل محیط زیست شهرداری تهران به گفت و گو نشستیم.

اداره کل محیط زیست در زمینه فرهنگ سازی ها و ارتقاء سطح آگاهی جامعه در رابطه با موضوعات محیط زیستی چه اقداماتی انجام داده است؟

افتتاح خانه های محیط زیست

یکی از مهم ترین اقدامات اداره کل محیط زیست در راستای آگاهی بخشی جامعه، راه اندازی خانه های محیط زیست بوده است. خانه محیط زیست یکی از ارکان اجرایی مدیریت محله می باشد که به عنوان پایگاهی برای حضور افراد علاقمند به مشارکت و همکاری در خصوص موضوع محیط زیست شهری به صورت داوطلبانه شناخته می شود.

روند تشکیل و افتتاح خانه های محیط زیست ذیل ساختار مدیریت محله از ابتدای سال ۱۴۰۰ و پس از ابلاغ شیوه نامه اجرایی آن (به شماره ۲۲۵۱۱۴۹۴ مورخ ۱۴۰۰/۰۳/۱۰) آغاز شده است که هر منطقه به فراخور ظرفیت و بضاعت خویش اقدام به تجهیز و راه اندازی خانه های محیط زیست در سرای محلات متبوع خویش کرده است. در حال حاضر تعداد ۶۷ خانه محیط زیست در سطح شهر تهران افتتاح و راه اندازی شده است.

مهم ترین فعالیت ها و خدمات ارائه شده در خانه های محیط زیست شهر تهران چه هستند؟

شناسایی داوطلبان، فعالان، متخصصان و صاحب نظران در حوزه محیط زیست و علاقه مند به فعالیت در خانه محیط زیست، تشکیل بانک اطلاعاتی متشکل از: جمعیت ساکن منطقه (محله)، بافت صنف غالب، افراد فعال، کانون های اجتماع محور محلی، سازمان های مردم نهاد، مدارس، مساجد و غیره، انتشار فراخوان جهت جلب همکاری با سازمان های مردم نهاد و تشکل های اجتماع محور علاقه مند به همکاری در زمینه بهبود وضعیت محیط زیست محله برای جلب هر چه بیشتر مشارکت شهروندان و تشکیل تشکل های اجتماع محور در صورت نیاز و سنجش نیازهای آموزشی گروه های هدف از طریق پرسشنامه، مصاحبه و بسترسازی آموزش اصول و مبانی مدیریت محیط زیست محله با بهره مندی از تجربیات متخصصان و مستندات علمی جهت دانش افزایی و اشاعه فرهنگ محیط زیستی، در دو سطح اعضای خانه (در مرحله اول) و ساکنین محله از طریق هر خانه (در مرحله دوم) از مهم ترین فعالیت های خانه های محیط زیست هستند.

خانه های محیط زیست آیا در زمینه های دیگر نیز فعالیت اثرگذاری در کلانشهر تهران دارند؟

بله، قطعا. ارائه پیشنهاد و اجرای برنامه های توسعه ای – ترویجی با هدف کاهش معضلات محیط زیستی محله از جمله: ترویج روش های اصولی کاهش و مدیریت پسماندهای شهری، مصرف بهینه آب و انرژی، اجرای طرح های محله محور، ایجاد انگیزه و حساسیت لازم در ساکنین محله و مشارکت در برگزاری و حضور در جشنواره ها و نمایشگاه های محلی و منطقه ای محیط زیستی و ایجاد یا بهره گیری از ظرفیت رسانه های محلی در جهت اطلاع از جمله دستاوردهای مهم این خانه های در سطح مناطق ۲۲ گانه هستند.

یکی از اقدامات اداره کل محیط زیست در سال گذشته برگزاری کمیته فنی غربالگری بوده است. کار به کجا رسید؟

ارزیابی اثرات محیط زیست پروژه های شهری/ ۱۵ پروژه به کمیته غربالگری ارسال شد

امروزه یکی از مهم ترین ابزارها در مدیریت شهری، ارزیابی اثرات محیط زیست پروژه های شهری هست. منافع حاصل از این ارزیابی در بسیاری از شهرهای جهان شناخته شده و بسیاری از ضوابط قانونی اجرا شده یا در حال اجرا هستند. این ابزار به عنوان ابزاری پیشگیرانه و مشارکتی برای حفاظت از محیط زیست در فرآیند تصمیم گیری طراحی شده و می تواند موجب حرکت در مسیر انطباق با سیاست های کلان محیط زیستی شود. اداره کل محیط زیست شهرداری تهران نیز از این فرآیند مستثنی نیست به طوریکه تعداد کل پروژه های ارسالی این اداره کل در سال جاری ۶۳ عنوان پروژه بوده که از این تعداد ۴۸ مورد عدم مشمول مطالعات محیط زیستی و ۱۵ مورد نیز به کمیته غربالگری ارسال شدند.

مطابق با مصوبه شورای شهر با موضوع«الزام شهرداری تهران به انجام مطالعات توجیه فنی، اقتصادی، محیط زیستی، فرهنگی و اجتماعی برای کلیه طرح ها و پروژه های شهرداری تهران»، اداره کل محیط زیست و توسعه پایدار در سال گذشته چه اقداماتی انجام داده است؟

یکی از مهم ترین اقدامات کمیته فنی غربالگری اداره کل محیط زیست شهر تهران، بررسی طرح ها و پروژه های پیشنهادی مناطق، معاونت ها و سازمان ها در جلسات کمیته فنی مطالعات محیط زیستی بوده است به طوری که در جلسات متعدد با حضور کارشناسان و اساتید کمیته فنی (غربالگری)، تمامی طرح ها و پروژه ها بررسی شدند. در واقع اگر بخواهیم به طور خلاصه نتایج پروژه های مورد بررسی در کمیته فنی (غربالگری) از سال ۹۷ تا ۱۴۰۰ را تشریح کنیم، آمار بدین صورت است که در مجموع سال های ۹۷و ۹۸ و ۹۹و ۱۴۰۰ تعداد ۴۳۳ عنوان پروژه (به ترتیب ۱۴۴-۹۷-۱۰۶-۸۶) معرفی که پس از غربالگری اولیه تعداد ۱۹۵ پروژه در کمیته فنی (غربالگری) مطرح شدند.

از این تعداد نیز ۷۷ عنوان طرح و پروژه مشمول مطالعات محیط زیستی شد که تعداد ۴۹ عنوان طرح و پروژه مشمول مطالعات ارزیابی اثرات محیط زیستی (EIA) و تعداد ۲۸ عنوان پروژه مشمول مطالعات توجیه محیط زیستی و ۳ عنوان پروژه مشمول تدوین برنامه مدیریت محیط زیست شدند.

در این بخش چه اقداماتی در آینده شکل اجرایی به خود می گیرد؟

اتصال سامانه ارزیابی زیست محیطی پروژه های عمرانی به سامانه بودجه و شفافیت/استقرار سیستم مدیریت محیط زیست

نخست اتصال سامانه ارزیابی زیست محیطی پروژه های عمرانی شهرداری تهران به سامانه بودجه و سامانه شفافیت شهرداری تهران با همکاری اداره کل برنامه و بودجه و معاونت برنامه ریزی، توسعه سرمایه انسانی و امور شورا. همچنین نظام مدیریت محیط زیست در شهرداری تهران نیز با هدف رسیدن به الگوی توسعه پایدار و حفظ و بهسازی محیط زیست شهر تهران با جدیت دنبال می شود.

در این راستا یکی از این اقدامات و برنامه ها استقرار سیستم مدیریت محیط زیست (ایزو ۱۴۰۰۱) است که توسط اداره ارزیابی و استانداردهای محیط زیست از سال ۱۳۸۵ آغاز و تا کنون ادامه داشته است.

با توجه به تغییر ویرایش استاندارد ‘ISO ۱۴۰۰۱ از نسخه سال ۲۰۰۴ به سال ۲۰۱۵ و تدوین استاندارد ملی متناظر، طراحی یک برنامه آموزشی منسجم به منظور بهبود مستمر و ارتقای عملکرد محیط زیستی در مناطق ۲۲ گانه و سازمان های دارای گواهینامه این استاندارد نیز با بهره گیری از استقرار استاندارد فوق الذکر ضروری به نظر می رسد.

این دوره شامل مجموعه ای از قابلیت ها است که دست یافتن به آنها نیازمند گذراندن مباحث نظری و عملی است و فرد را برای پیاده سازی و نگهداشت سیستم مدیریت محیط زیست در سازمان آماده می کند. هدف از اجرای این دوره نیز آشنایی فرد با استاندارد ایزو ۱۴۰۰۱، نحوه پیاده سازی و بهبود مستمر در راستای حفاظت از محیط زیست شهری است.

آیا در این زمینه سامانه متمرکزی فعالیت می کند؟

راه اندازی سامانه ارزیابی محیط زیستی طرح ها و پروژه های عمرانی

بله، سامانه ارزیابی اثرات زیست محیطی طرح ها و پروژه های عمرانی شهرداری تهران در این راستا شکل گرفته است. این سامانه به منظور اجرای کامل مصوبه شورای اسلامی شهر تهران در ارتباط با الزام شهرداری تهران به انجام مطالعات محیط زیستی پروژه های شهرداری تهران و موکول شدن تدوین و اجرای بودجه های پروژه ها به تصویب مطالعات محیط زیستی آنها شکل گرفته که در این راستا اداره کل محیط زیست و توسعه پایدار در سال ۱۳۹۹ ایده راه اندازی سامانه ارزیابی محیط زیستی طرح ها و پروژه های عمرانی را در دستور کار قرار داد. در این زمینه نیز با مشارکت سازمان فناوری اطلاعات و ارتباطات شهرداری تهران و مرکز مطالعات و برنامه ریزی شهر تهران اقداماتی صورت گرفت و در نهایت در سال ۱۴۰۰ این سامانه به صورت پایلوت اجرا و مشکلات احصا و رفع شد.

در نهایت نیز سامانه فرآیند ارزیابی محیط زیستی پروژه های عمرانی شهرداری تهران در سال ۱۴۰۱ وارد فاز اجرائی شد و در حال حاضر در دسترس مسئولان محیط زیست مناطق ۲۲ گانه سازمان ها و شرکت ها قرار دارد. البته مقرر شده است از این پس تمامی پروژه های عمرانی و زیربنایی وارد سامانه فوق شوند تا نظارت دقیق تری بر ملاحظات محیط زیستی پروژه های شهرداری تهران صورت پذیرد.

امروزه کلانشهر تهران به سبب مشکلات زیست محیطی، ترافیکی و کالبدی، با انواع آلودگی ها در ابعاد مختلف از جمله آلودگی های هوا، آب، خاک، صدا، نور و بصری روبرو است. شما در اداره کل محیط زیست در این زمینه چه اقداماتی انجام داده اید؟

ریشه یابی معضلات و مشکلات از مهم ترین فاکتورهای تصمیم ساز/شناسایی و پایش منابع آلاینده محیط زیست شهر تهران

به طور قطع اولین قدم در راه حل مشکلات، شناخت وضعیت موجود و ریشه یابی معضلات و مشکلات است که از مهم ترین فاکتورهای تصمیم سازی است. مدیریت مطلوب و تصمیم گیری بجا و به هنگام در حوزه آلودگی های زیست محیطی زمانی محقق خواهد شد که امر شناسایی و پایش به صورت جدی و مستمر اجرا شود.

در این راستا اداره کل محیط زیست و توسعه پایدار در کنار سایر فعالیت های خود، طرح «شناسایی و پایش منابع آلاینده محیط زیست شهر تهران شامل آلاینده های هوا، آب، خاک، صدا، نور و امواج، تشکیل بانک اطلاعاتی منابع آلاینده محیط زیست و ارائه راهکارهای مدیریت و کنترل آلودگی را در دستور کار خود قرار داده است.

فراموش نکنیم که هرچند انرژی های فسیلی در قرن بیستم موجب تحولات عظیم صنعتی شده است، اما پدیدار شدن بسیاری از پدیده های نامطلوب محیط زیست به مصرف سوخت های فسیلی مربوط می شود.

شما چه راهکاری برای خروج از مشکلات انرژی های فسیلی مد نظر دارید؟

شهر تهران نقش مهمی در حوزه استفاده از انرژی های تجدیدپذیر در کشور دارد

تولید پایدار انرژی های پاک می تواند بسیاری از مشکلات پیش روی رسیدن به پایداری که بشر با آن مواجه است مانند گازهای گلخانه ای، تغییرات آب و هوا، تهی شدن منابع سوخت های فسیلی و مسأله امنیت انرژی را کاهش دهد. شهر تهران به عنوان پایتخت ایران از لحاظ راهبردی نقش مهمی در حوزه استفاده از انرژی های تجدیدپذیر در کشور دارد؛ چراکه آلودگی های محیط زیستی و شدت بالای مصرف انرژی در ساختمان های مختلف، معضلات مهم پایتختند. بنابراین توسعه بکارگیری انرژی های تجدیدپذیر در شهری که از پتانسیل قابل توجهی جهت بهره گیری از انرژی های تجدیدپذیر برخوردار است؛ یکی از بهترین و اثرگذارترین راهکارهاست.

شهرداری تهران به عنوان یکی از متولیان اصلی شهر تهران با داشتن حوزه های تحت تملک خود، توانسته چه نقشی در جهت بکارگیری و توسعه انرژی های تجدیدپذیر ایفا کند؟

احداث نیروگاه های خورشیدی کوچک مقیاس در ۴۳ نقطه از شهر تهران/ نصب ۷۹۹دستگاه آبگرمکن خورشیدی

بر اساس اسناد فرادست از جمله مصوبه «الزام شهرداری تهران به توسعه انرژی های نو و تجدیدپذیر» و برنامه پنج ساله سوم ( ۱۴۰۲-۱۳۹۸)، اقدامات متعددی در راستای بکارگیری و توسعه انرژی های تجدیدپذیر در شهرداری تهران در سه حوزه شامل فضاهای عمومی و تأسیسات و تجهیزات شهری، ابنیه و ساختمان و وسایل حمل و نقل عمومی صورت پذیرفته است. احداث نیروگاه های خورشیدی کوچک مقیاس در ۴۳ نقطه از شهر تهران، نصب ۷۹۹دستگاه آبگرمکن خورشیدی، ایجاد ۳۱۹۵پایه سولار خورشیدی در سطح بوستان ها و اماکن عمومی شهر تهران، تجهیز ۷۵۴ ایستگاه اتوبوس خورشیدی و ۲۶ غرفه بازیافت به روشنایی خورشیدی از اقدامات شهرداری تهران بوده است. احداث نیروگاه ها ضم با ظرفیت پذیرش زباله مخلوط شهری ۳۰۰ تن در روز و ظرفیت تولید برق ۲ مگاوات برق در ساعت، ایجاد نیروگاه ریجکت سوز (با ظرفیت پذیرش زباله مخلوط شهری ۲۰۰ تن در روز و ظرفیت تولید ۳ مگاوات برق در ساعت) و احداث نیروگاه ۵۰ کیلوواتی خورشیدی در منطقه آراد کوه از دیگر اقدامات ارزنده شهرداری تهران در راستای بکارگیری انرژی های تجدیدپذیر است.

آیا در زمینه پروژه های کوچک مقیاس هم اقداماتی در دست اجرا دارید؟

کاشت ۷۰۰۲ اصله درخت در شهر تهران است

بله، از دستاوردهای توسعه انرژی های تجدیدپذیر در بخش ایجاد نیروگاه های کوچک مقیاس به ظرفیت تقریبی ۶۳۳ کیلووات، می توانیم به تولید حدود ۹۴۹مگاوات برق در سال که این امر منجر به کاهش ۷۲۱ تنی دی اکسید کربن ( گاز گلخانه ای) که معادل کاشت ۷۰۰۲ اصله درخت در شهر تهران است، اشاره کنیم. از همین رو نیز شهرداری تهران در دومین دوره جایزه ملی انرژی های تجدیدپذیر ایران در سال ۱۳۹۹ موفق به کسب رتبه نخست در میان سازمان های دولتی و نهادهای عمومی کشور در بهره برداری از نیروگاه های تجدیدپذیر شده است.

همچنین می توانیم به نظارت عالیه بر ۱۰ بوستان انرژی، راه اندازی ۳۲ ساختمان انرژی، نظارت بر انجام ممیزی انرژی ۲۰۷ ساختمان، انجام معاینه فنی ۳۲۰ موتورخانه، نظارت بر اجرای نظام مدیریت سبز در ساختمان های مناطق ۲۲ گانه (هر منطقه ۱ ساختمان) و تدوین دستورالعمل ها، گزارش ها، نظام نامه و کتاب در حوزه مرتبط کاری در حوزه انرژی در سطح مناطق ۲۲ گانه شهر تهران اشاره کنیم.

هرچند شهرداری تهران به عنوان نماینده مدیریت شهری در کلانشهر تهران، اقداماتی در راستای توسعه و اشاعه فرهنگ بکارگیری انرژی های تجدیدپذیر و بهینه سازی مصرف انرژی را آغاز کرده ولی با اسناد فرادست و شهرهای توسعه یافته هنوز فاصله زیادی دارد. در این زمینه چه برنامه ریزی هایی در دست دارید؟

اداره کل محیط زیست و توسعه پایدار در راستای توسعه و ترویج بکارگیری انرژی های تجدیدپذیر در کلانشهر تهران، با عنایت به مواد مرتبط با انرژی در برنامه پنج ساله سوم شهرداری تهران و شاخص های کمی احصا شده در حوزه بهینه سازی مصرف انرژی و توسعه انرژی های تجدیدپذیر در ساختمان ها و فضاهای عمومی، اقدام به امکان سنجی و پتانسیل سنجی مناطق ۲۲گانه به منظور تعیین سهم هر منطقه جهت بکارگیری انرژی های تجدیدپذیر و همچنین کاهش مصرف انرژی کرده که بر اساس آن سهم پیش بینی شده برای هر منطقه تا پایان برنامه سوم که سالیانه معادل ۲ درصد توسعه انرژی های تجدیدپذیر و کاهش ۱۰ درصدی مصرف انرژی است.

به علاوه اینکه با توجه به اقدامات صورت گرفته، اکنون (سال ۱۴۰۱) که در سال چهارم برنامه قرار گرفته ایم با همت مناطق ۲۲ گانه، شهرداری تهران موفق شده است ۸۰ درصد برنامه خود (یعنی ۱٫۶ درصد از ۲ درصد تعیین شده در برنامه ) را محقق کند. این در حالی است که هنوز با افزایش ۷ درصدی مصرف انرژی در ساختمان های شهرداری مناطق ۲۲ گانه رو برو هستیم.

یکی از برنامه ریزی های مهم مدیریت شهری کلانشهر تهران در سال های اخیر، پایش کیفیت شبکه جمع آوری آب های سطحی بوده است. در این زمینه چه اقداماتی صورت گرفته است؟

اداره کل محیط زیست و توسعه پایدار به منظور بهبود کیفیت محیط زیست شهری براساس وظایف محوله و اسناد فرادستی(ماده ۸۴ برنامه ۵ ساله سوم) و تاکید شورای اسلامی شهر تهران، «پایش کیفیت شبکه جمع آوری آب های سطحی شهر تهران» را با هدف شناسایی منابع آلاینده، میزان و نوع آلایندگی آنها از طریق نمونه برداری، آزمایش، تجزیه و تحلیل و تطبیق نتایج بدست آمده با استانداردهای موجود و نوع کاربری آب برای مصارف مختلف در دستور کار قرار داده است.

در این راستا اداره کل به عنوان متولی طرح مذکور نسبت به تهیه شرح خدمات و انتخاب مشاور برای پروژه ای با عنوان«طراحی سامانه پایش کیفی شبکه جمع آوری آب های سطحی شهر تهران» اقدام کرده است. همچنین جهت نظارت و راهبری پروژه مذکور از خدمات کمیسیون فنی بازچرخانی آب به عنوان بازوی مشورتی و نظارتی استفاده می کند. اعضای این کمیسیون اساتید دانشگاه، نمایندگان ارگان های ذیربط در حوزه کیفیت آب های سطحی و همچنین نماینده کمیسیون سلامت، محیط زیست و خدمات شهری شورای اسلامی شهر تهران هستند.

این پروژه شامل پنج بخش، انجام مطالعات پایه براساس داده ها و اطلاعات موجود و مطالعات پیشین درخصوص کیفیت آب، طراحی شبکه پایش موقت برای یک دوره یکساله جهت رسیدن به وضعیت به روز و مطلوب کیفیت آب شبکه آبهای سطحی، تحلیل نتایج عملیات پایش موقت، ارائه و ارزیابی فنی و اقتصادی مدل های پایش دائمی شبکه جمع آوری آب های سطحی شهر تهران و انتخاب مدل بهینه برای شهر تهران، تدوین دستورالعمل های اجرایی است.

هم اکنون وضعیت پایش کیفیت شبکه جمع آوری آب های سطحی شهر تهران چگونه است؟

در حال حاضر مطالعات در بخش اول و دوم جهت طراحی شبکه پایش موقت برای یک دوره یکساله با انتخاب و نمونه برداری از ۱۵۰ نقطه بر روی کانال های اصلی شبکه آب های سطحی شهر تهران در حال انجام است که پس از بررسی نتایج، تجزیه و تحلیل آنها، طی دوره آزمایشی یک ساله، براساس کارکرد و عملکرد شبکه پایش موقت، مدل های مختلف شبکه پایش دائمی و مدل بهینه و مطلوب برای شهر تهران ارائه خواهد شد.

انتهای پیام/