به گزارش خبرنگار مهر، متن زیر یادداشتی است که مصطفی دلشادتهرانی استاد حوزه و دانشگاه در مورد راز ادعای خدایی فرعون نوشته است:

انسان به شدت در معرض توهم در امور گوناگون است. قوۀ واهمۀ آدمی دیده ها و نادیده ها و راست ها و ناراست ها را به نفس می نمایاند. میدان تاخت وتاز شیطان نیز در توهمات انسان است. به بیان مرحوم علامه طباطبایی شیطان نخست در عواطف نفسانی انسان یعنی در بیم و امید و در آمال و آرزوهای آدمی و در شهوت و غضب بشر تصرف می کند و سپس در افکار و اراده ای که از این عواطف برمی خیزد. شیطان امور باطل و زشتی ها و پلیدی ها را از راه میل و رغبتی که عواطف بشری به آن دارد، در نظر آدمیان می آراید و بدین وسیله گمراهشان می سازد.



برای مثال خودکامگی و خودرأیی را که مطابق امیال پست آدمی است آن قدر در نظرش می آراید تا پلیدی و زشتی آن در نظرگاهش زدوده می شود و توجه به عواقب آن زایل می گردد و به جایی می رسد که به خوبی و درستی آن حکم می کند و آن را حق خویش می داند .



در این عرصه عوامل متعدد و گوناگونی زمینه ساز و برانگیزنده و شکل دهنده است. در میان توهمات آدمی، بزرگ ترین و پرآسیب ترین توهم، این است که آدمی گرفتار خود خدا دیدن و خدایی کردن شود. امیر مؤمنان علی(ع) در عهدنامۀ مالک اشتر، وی و همۀ آنان را که در جایگاه قدرت قرار دارند، سخت از این توهم پر آسیب، پرهیز داده و فرموده است: «إیاک و مساماة الله فی عظمته، و التشبه به فی جبروته، فإن الله یذل کل جبار، و یهین کل مختال: بپرهیز از به نبرد برخاستن با خدا در بزرگی او و همانند دانستن خود با وی در قدرت و عظمت او، که خداوند هر گردن کشی را خوار می سازد و هر خود بزرگ پنداری را بی مقدار می نماید.»

آنان که در جایگاه قدرت قرار دارند بیش از دیگران درخطر توهم خود خدا دیدن و خدایی کردن اند و عواملی چند به این توهم دامن می زند و آنچه را که زمینۀ افروخته شدن دارد، شعله ور می سازد و صاحب قدرت را به تمامی می سوزاند . امیر مؤمنان علی (ع) مالک اشتر و همۀ صاحبان قدرت را از این امر سخت پرهیز داده و فرموده است: «إیاک و الاعجاب بنفسک، و الثقة بما یعجبک منها، و حب الاطراء؛ فإن ذلک من أوثق فرص الشیطان فی نفسه لیمحق ما یکون من إحسان المحسن: تو را سخت پرهیز می دهم از خودشیفتگی، و اطمینان کردن به چیزی که به خودشیفتگی ات وامی دارد، و از دوست داشتن چرب زبانی و ستایش، زیرا چنان حالتی از استوارترین فرصت های شیطان در درون خودش است، برای این که هر کار نیکی را که نیکوکار کرده است از میان بردارد.»



ستایش مردمان نسبت به صاحبان قدرت مهم ترین عامل در ایجاد توهم خود خدا دیدن و خدایی کردن است. ملای روم دراین باره گوید: فرعون خودکامه نیز قربانی توهم خود خدا دیدن و خدایی کردن خویش شد، چون وقتی دید زن و مرد و کودک خردسال در برابرش به سجده می روند دچار بیماری شخصیتی شد. سخن مردم خطاب به فرعون که تو خداوندی، صاحب اختیاری و پادشاهی، او را گرفتار توهم کرد و براثر این تلقینات مغرور، گستاخ و بی پروا شد و تا آنجا پیش رفت که دعوی الوهیت و ربوبیت کرد و به صراحت - چنان که در آیۀ ۲۴ سورۀ نازعات آمده است - اعلام نمود: «أنا ربکم الأعلی: منم پروردگار برتر شما».

او در عمل چونان اژدهایی سیری ناپذیر گشت که روح دوزخی اش چونان جهنم - بنا بر آیۀ ۳۰ سورۀ ق - پیوسته می گفت: هل من مزید: آیا بیش از این هم هست؟

ملای روم گوید: واقعیت این است که وهم و گمان، آفت و بیماری عقل جزوی است، زیرا عقل جزوی، درون تاریکی های وهم و گمان استقرار می یابد. برای مثال اگر آدمی بر روی زمین حرکت کند و در راهی به پهنای یک گام پیش برود، چون ارتفاعی و بالا بودنی در کار نیست دچار وهم و ترس نمی شود و به راحتی و آسودگی و بی هیچ خیال و وهمی از آن مسیر عبور می کند، اما اگر بر سر یک دیوار بلند باشد، هرچند پهنای آن چند گام باشد، آدمی دچار وهم و خیال و ترس می شد و تعادلش به هم می خورد. پس لازم است هرکس به این واقعیت توجه کند و دربیابد که چگونه وهم در آدمی تأثیر می گذارد و نیز باید توجه نمود که توهم خود خدا دیدن و خدایی کردن آدمی را به چه جانور درنده خویی مبدل می سازد .



سجدۀ خلق از زن و از طفل و مرد

زد دل فرعون را رنجور کرد



گفتن هر یک خداوند و ملک

آن چنان کردش ز وهمی منتهک



که به دعوی الهی شد دلیر

اژدها گشت و نمی شد هیچ سیر



عقل جزوی آفتش وهم است و ظن

زان که در ظلمات شد او را وطن



بر زمین گر نیم گز راهی بود

آدمی بی وهم آمن می رود



بر سر دیوار عالی گر روی

گر دو گز عرضش بود، کژ می شوی



بلکه می افتی ز لرزۀ دل به و هم

ترس وهمی را نکو بنگر، بفهم



بپرهیز از به نبرد برخاستن با خدا در بزرگی او و همانند دانستن خود با وی.