به گزارش خبرگزاری مهر، متن زیر برشی از کتاب «معرفت امام زمان (عج)» اثر ابراهیم شفیعی سروستانی است که در ادامه می خوانید؛

حکومت جهانی موعود را از دو دیدگاه می توان بررسی کرد: در دیدگاه نخست، به این حکومت تنها به عنوان آرمانی دوردست نگریسته می شود که باید در انتظار تحقق آن بود؛ آرمانی که با وضع موجود ما نسبتی ندارد و در واقعیت های جاری جامعه هم هیچ اثری نمی گذارد.

در دیدگاه دوم، این حکومت با همه ویژگی های آرمانی آن نه تنها به عنوان غایت آمال بشر و نهایت آرزوی عدالتخواهان، بلکه به عنوان الگوی واقعی برای سامان بخشیدن به وضع موجود و هدفی عینی که می تواند حرکت های اجتماعی ما را جهت بخشد، قابل مطالعه است. البته تحقق کامل این آرمان جز به دست باکفایت بنده برگزیده خدا، حضرت ولی الله الأعظم أرواحنا له الفداء میسر نیست.

حضرت آیتالله خامنه‬ ای، رهبر معظم انقلاب اسلامی، در یکی از سخنان خود، با اشاره به ضرورت «اهتمام به مسئله عدالت اجتماعی در کشور» و لزوم مقابله با «طبقه بهرهمندان از پول های حرام» و «مرفهان بیدرد» به نکته مهمی اشاره کرد که توجه به آن می تواند ما را در ترسیم تصویری روشن از دیدگاه دوم یاری دهد. ایشان در سخنان خود، موضوع «عدالت گستری» و «قسط آفرینی» را که در روایات اسلامی از آن به عنوان یکی از شاخصه های مهم انقلاب مهدوی یاد شده، بررسی کرده است و توجه به این موضوع را در همه برنامه های نظام اسلامی ضروری می داند:

نظام اسلامی، نظام عدالت است. شما که آرزومند و مشتاق ظهور خورشید مهدویت در آخرالزمان هستید و الآن حدود هزار و دویست سال است که ملت اسلام و شیعه در انتظار ظهور مهدی موعود (ع) است، چه خصوصیتی برای آن بزرگوار ذکر می کنید؟ «الذی یملأ الله به الأرض قسطا و عدلا» نمی گویید که «یملأ الله به الأرض دینا». این نکته خیلی مهمی است. چرا به این نکته توجه نمی کنیم؟ اگرچه قسط و عدل متعلق به دین است، اما هزار سال است که امت اسلامی برای قسط و عدل دعا می کند و این نظام اسلامی که به وجود آمده است، اولین کارش اجرای قسط و عدل است. قسط و عدل، واجب ترین کارهاست. ما رفاه را هم برای قسط و عدل می خواهیم. کارهای گوناگون، مبارزه، جنگ، سازندگی و توسعه را برای قسط و عدل می خواهیم. برای اینکه در جامعه عدالت برقرار شود، همه بتوانند از خیرات جامعه استفاده بکنند و عده‬ ای محروم و مظلوم واقع نشوند. در محیط قسط و عدل است که انسان ها می توانند رشد کنند. به مقامات عالی بشری برسند و کمال انسانی خود را به دست بیاورند. قسط و عدل، یک مقدمه واجب برای کمال نهایی انسان است. چه‬ طور می شود به این قضیه بی‬ اعتنایی کرد؟ [۱]

جان کلام رهبر انقلاب در سخنان یاد شده این است که به فرهنگ مهدویت و انتظار، با ویژگی هایی که در روایات برای آن شمرده شده است، نباید به دیده مجموعه معارفی بنگریم که فقط ترسیمکننده وضعیت آینده جهان است و هیچ نسبتی با وضعیت کنونی مسلمانان ندارد. باید این فرهنگ را در تمام عرصه های اجتماعی، فرهنگی، سیاسی و اقتصادی جامعه خود جاری و ساری بدانیم و در پی آن باشیم که ویژگی های یاد شده برای جامعه موعود را تا آنجا که در توان داریم، در جامعه خود اجرا کنیم و اگر اکنون توفیق دستیابی به جامعه موعود را نداریم، دستکم با الگو قرار دادن آن، جامعه مطلوب را بنیان نهیم. امام امت (ره) نیز به این موضوع اشاره کرده است و می فرماید: حالا البته این پر کردن دنیا را از عدالت، این را ما نمی توانیم بکنیم. اگر می توانستیم می کردیم، اما چون نمی توانیم بکنیم، ایشان باید بیایند. الان عالم پر از ظلم است. شما یک نقطه هستید در عالم. عالم پر از ظلم است. ما بتوانیم جلوی ظلم را بگیریم، باید بگیریم، تکلیفمان است. [۲]

الگوپذیری از قیام عدالت گستر مهدی موعود (ع) در جامعه اسلامی ما باید بهصورت یک فرهنگ درآید و همه دستاندرکاران نظام اسلامی، خود را موظف به شناخت ویژگی های دولت کریمه آخرین ذخیره الهی بدانند و بکوشند زندگی فردی و فعالیت اجتماعی خود را بر آن ویژگی ها منطبق سازند. در این صورت، معنای واقعی انتظار فرج تحقق می یابد؛ زیرا ما وقتی می توانیم خود را منتظر واقعی بدانیم که در عمل به آرمان هایی که تحقق آنها را انتظار می کشیم، پایبند باشیم.

بنابراین، باید روایاتی را که به بیان ویژگی های یگانه مصلح موعود و ویژگی های حکومت جهانی آن حضرت پرداخته‬ اند، بررسی کنیم تا سرانجام بتوانیم به الگوی مناسبی از جامعه موعود دست یابیم؛ الگویی که بتواند حیات اجتماعی ما را در عصر حاضر سامان دهد.

اکنون برای روشن تر شدن موضوع بحث، به برخی از ویژگی هایی که در روایات برای حکومت جهانی آن امام غایب شمرده شده است، اشاره می کنیم:

۱- ساده‬ زیستی کارگزاران حکومت

در این زمینه، روایتی از امام صادق (ع) نقل شده است که توجه به مفاد آن در ترسیم تصویری از شیوه زندگی کسی که در عصر ظهور، حکمران سراسر جهان خواهد بود، بسیار سودمند است. آن حضرت بنا بر این روایت، خطاب به یارانش می فرماید: ‬ ما تستعجلون بخروج القائم! فوالله ما لباسه إلا الغلیظ و لاطعامه إلا الجشب …. [۳] چه شده است که برای خروج قائم، شتاب می کنید؟ به خدا سوگند، او جامه درشت می پوشد و خوراک خشک و ناگوار می خورد ….

در روایت دیگری که مفضل از امام صادق (ع) نقل کرده است، آن حضرت، تصویری جامع از شیوه زندگی حاکمان در عصر حکومت اهل بیت (ع) ترسیم می کند: کنت عند أبی عبدالله (ع) بالطواف، فنظر إلی و قال لی یا مفضل! ما لی أراک مهموما متغیر اللون؟ قال: فقلت له: جعلت فداک! نظری إلی بنیالعباس و ما فی أیدیهم من هذا الملک و السلطان و الجبروت، فلوکان ذلک لکم لکنا فیه معکم، فقال: یا مفضل، أما لوکان ذلک لمیکن إلا سیاسة اللیل و سیاحة النهار، أکل الجشب و لبس الخشن، شبه أمیرالمؤمنین و إلا فالنار. [۴]

سالی در حج، هنگام طواف، خدمت امام جعفر صادق (ع) بودم. در طواف، امام نگاهی به من کرد و فرمود: چرا اینگونه اندوهگینی و چرا رنگت تغییر کرده است؟ گفتم: فدایت شوم! بنی‬ عباس و حکومتشان را می بینم و این مال و این تسلط و این قدرت و جبروت را. اگر همه در دست شما بود، ما هم با شما در آن سهیم بودیم. امام فرمود: ای مفضل! بدان، اگر حکومت در دست ما بود، جز سیاست شب (عبادت، اقامه حدود و حقوق الهی و حراست مردم) و سیاحت روز (سیر کردن و رسیدگی به مشکلات مردم و جهاد و رفع ستم و…) و خوردن خوراک های خشن و نامطبوع و پوشیدن جامه های درشت؛ یعنی همان روش امیرمؤمنان چیزی در کار نبود که اگر [در کار حکومت دینی] جز این عمل شود، پاداش آن دوزخ خواهد بود.

بنا بر بعضی روایات، حضرت امام جعفر صادق (ع) در زمان امامتشان، از لباس های لطیف استفاده می کرد و به همین دلیل، مورد طعن و انتقاد بعضی مقدس مآب ها قرار می گرفت. [۵] با این حال، در اینجا می فرماید اگر ما به حکومت برسیم، سهمی جز خوردن خوراک های ناگوار و پوشیدن جامه های تن آزار نداریم. این سخن بیانگر اهمیت ویژه زمامداری و حکومت بر مسلمانان و وظیفه خطیر کارگزاران حکومت اسلامی است. این روایت نشان می دهد که پذیرفتن مسئولیت حکومت مردم، تعهد مضاعفی را بر عهده پذیرنده این مسئولیت می آورد و او را ناچار می سازد زندگانی خویش را با ضعیف ترین طبقات اجتماع هماهنگ سازد تا دردشان را با تمام وجود، احساس و همت خویش را صرف بهبود آن دردها کند.

توجه به حکایت زیر ما را در یافتن رسالت سنگین پیشوایان و کارگزاران جامعه عدل اسلامی، یاری می کند: روزی یکی از یاران امیرمؤمنان علی (ع) عرض کرد: ای امیر مؤمنان! از برادرم، عاصم بن زیاد به تو شکایت می کنم. فرمود: چرا؟ گفت: جامه های پشمین به تن کرده و از دنیا روی برگردانده است. امام فرمود: او را نزد من آرید. چون نزد ایشان آمد، بدو گفت: «ای دشمنک خویش! شیطان، سرگشته‬ ات کرده و از راهت به در برده است. بر زن و فرزندانت رحمت نمی آری و چنین می پنداری که خدا آنچه را پاکیزه است، بر تو روا فرموده است، ولی ناخشنود است که از آن برداری؟ تو نزد خدا خوارمایه تر از آنی که پنداری!» گفت: ای امیر مؤمنان! و تو در این پوشاک زبر تن آزار باشی و خوراک دشوار خوار؟ حضرت فرمود:

ویحک إنی لست کأنت، إن الله فرض علی أئمة العدل] الحق [أن یقدروا أنفسهم بضعفة الناس کیلا یتبیغ بالفقیر فقره. وای بر تو! من نه چون توام. خدا بر پیشوایان دادگر واجب فرموده است خود را با مردم ناتوان برابر نهند تا مستمندی، [شخص] تنگدست را به هیجان نیارد و به طغیان وا ندارد. [۶]

۲- قاطعیت با کارگزاران و مهرورزی با زیردستان

یکی از ویژگی های مهم حکومت جهانی امام مهدی (ع) که در روایات به آن اشارهشده، سختگیری و قاطعیت نسبت به کارگزاران حکومت و مجریان امور و برخورد شدید با متخلفان است. در روایتی که در این زمینه از امام علی (ع) نقل شده است، چنین می خوانیم: لینزعن عنکم قضاة السوء، و لیقبضن عنکم المراضین، و لیعزلن عنکم أمراء الجور، و لیطهرن الأرض من کل غاش …. [۷] … امام مهدی (ع)، قاضیان زشتکار را کنار می گذارد و دست مفسدان را از سرتان کوتاه می کند و حکمرانان ستمپیشه را برکنار می کند و زمین را از هر نادرست و خاینی پاک می سازد.

در روایت دیگری، قاطعیت و سازشناپذیری حضرت ولیعصر (ع) در مقابل کارگزاران ناشایست و مهربانی آن حضرت با بیچارگان و مستمندان چنین توصیف شده است: ‬ المهدی سمح بالمال، شدید علی العمال، رحیم بالمساکین. [۸] مهدی (ع)، بخشنده است. او با کارگزاران و مأموران دولت خویش بسیار سختگیر و با ناتوانان و مستمندان بسیار دلرحم و مهربان است.

شدت و قاطعیت در مقابل کارگزاران حکومت و مهرورزی با ناتوانان و زیردستان از ویژگی های مهمی هستند که حاکم اسلامی باید بدان ها آراسته باشد. امام صادق (ع) در نامهای خطاب به نجاشی، یکی از یاران خود که به سمت استانداری اهواز منصوب شده بود، رستگاری و نجات او را در گرو داشتن این ویژگی ها دانسته و می فرمود: و اعلم أن خلاصک و نجاتک فی حقن الدماء و کف الأذی عن أولیاء الله و الرفق بالرعیة و التأنی و حسن المعاشرة مع لین فی غیر ضعف و شدة فی غیر عنف. [۹]

بدان که نجات و رستگاری تو در گرو چند چیز است: جلوگیری از ریختن خون [بی‬ گناهان]، خودداری از آزار دوستان خدا، مدارا و ملاطفت با زیردستان و حسن سلوک همراه با مهربانی و رأفتی که برخاسته از ناتوانی و شدت و قاطعیتی که برخاسته از زورگویی نباشد.

امام علی (ع) نیز به یکی از فرمانداران خود چنین سفارش می کند: و اخلط الشدة بضغث من اللین، و ارفق ما کان الرفق أرفق و اعتزم بالشدة حین لایغنی عنک إلا الشدة …. [۱۰] ‬ شدت و قاطعیت را با قدری نرمی و ملاطفت بیامیز و هر زمان که مهربانی و مدارا کردن شایسته تر است، مدارا کن و آنجا که چارهای جز شدت و قاطعیت نداری، شدت و قاطعیت پیشه کن.

۳- تأمین رفاه اقتصادی مردم

در زمان حکومت امام مهدی (ع)، رفاه و آسایش در تمام بخش ها و زوایای زندگی بشر فراگیر می شود و انسان ها آسودهخاطر از مشکلات روزانه گذران زندگی می توانند به سازندگی معنوی خود بپردازند. روایت های بسیاری در این زمینه نقلشده است که در اینجا به ذکر روایتی از امام علی (ع) بسنده می کنیم: ‬ … و اعلموا أنکم إن اتبعتم طالع المشرق سلک بکم منهاج الرسول… و کفیتم مؤونة الطلب و التعسف، و نبذتم الثقل الفادح عن الأعناق. [۱۱] ‬ … بدانید اگر شما از کسی که مشرق برمیخیزد (امام مهدی (ع))، پیروی کنید، شما را به آئین پیامبر درآورد… تا از رنج طلب و ستم [در راه دستیابی به امور زندگی] آسوده شوید و بار سنگین [زندگی] را از شانههاتان بر زمین نهید ….

در این روایت، پیروی از امام عادل و درآمدن به آئین پیامبر، مقدمهای برای رسیدن به وضع مطلوب اقتصادی، آسودگی از رنج طلب و رهایی از بار سنگین زندگی بیان شدهاست. نکته ظریفی که از این موضوع به دست می آید، این است که تأمین رفاه اقتصادی و سامان بخشیدن به وضعیت معیشتی مردم یک جامعه، نه تنها با اهداف الهی و ارزش های معنوی آن جامعه منافات ندارد، بلکه تحقق این اهداف، زمینه و بستر مناسبی برای رسیدن به رشد و توسعه اقتصادی و تأمین رفاه و آسایش عمومی مردم جامعه است.

نکته یاد شده را در کلام دیگری از امیرمؤمنان علی (ع) می توان دید، آنجا که می فرماید: أما و الذی فلق الحبة و برأ النسمة، لو اقتبستم العلم من معدنه، و ادخرتم الخیر من موضعه، و أخذتم الطریق من وضحه، و سلکتم من الحق نهجه، لنهجت بکم السبل و بدت لکم الأعلام، و أضاء لکم الإسلام، و أکلتم رغدا، و ما عال فیکم عائل و ظلم منکم مسلم و لامعاهد. [۱۲]

سوگند به خدایی که دانه را [در دل خاک] بشکافت و آدمیان را آفرید، اگر علم را از معدن آن اقتباس کرده بودید و خیر را از جایگاه آن خواسته بودید و از میان راه به رفتن پرداخته بودید و راه حق را از طریق روشن آن پیموده بودید، راه های شما هموار می گشت و نشانه های هدایتگر پدید می آمد و فروغ اسلام، شما را فرا می گرفت و به فراوانی غذا می خوردید و دیگر هیچ عایله‬ مندی بیهزینه نمی ماند و بر هیچ مسلمان و غیرمسلمانی ستم نمی رفت.

۴- گسترش عدالت و مساوات

یکی از مهم ترین ویژگی های حکومت حضرت مهدی (ع)، گسترش عدالت در همه شئون زندگی بشر است. بر اساس حدیث مشهوری که به حد تواتر از شیعه و اهل سنت نقل شده است، آن حضرت، «… زمین را از عدل و داد لبریز می کند، چنانکه [پیش از آن] از ستم و بیداد لبریز شده بود». [۱۳]

عدالت مهدوی چنان فراگیر و گسترده است که حتی به درون خانه ها نیز نفوذ می کند و روابط خصوصی افراد خانواده را تحت تأثیر قرار می دهد؛ کاری که از عهده هیچ نظام حقوقی برنمی‬ آید. امام صادق (ع) در این باره می فرماید: … و أما و الله لیدخلن (القائم) علیهم عدله جوف بیوتهم کما یدخل الحر والقر. [۱۴] ‬ به خدا سوگند، [قائم ما] عدالتش را تا آخرین زوایای خانه های مردم وارد می کند، همچنانکه سرما و گرما وارد خانه ها می شود.

در روایت دیگری از امام باقر (ع)، شمول دامنه عدالت آن حضرت چنین بیان شده است: … إذا قام قائمنا فإنه یقسم بالسویة، و یعدل فی خلق الرحمن، البر منهم و الفاجر …. [۱۵] … هنگامی که قائم ما به پا خیزد [اموال را] برابر تقسیم می کند و میان [همه] مردم، نیکوکار و بدکار، به عدالت رفتار می کند ….

امام خمینی (ره) در بیان مفهوم واقعی عدالتی که به دست توانای امام مهدی (ع) تحقق می یابد و سراسر زمین را فرا می گیرد، می فرماید: قضیه غیبت حضرت صاحب، قضیه مهمی است که به ما مسائلی می فهماند، منجمله اینکه برای یک همچو کار بزرگی که در تمام دنیا عدالت به معنای واقعی اجرا بشود، در تمام بشر نبوده کسی الا مهدی موعود (ع) که خدای تبارک و تعالی او را ذخیره کرده است برای بشر. هر یک از انبیا که آمدند، برای اجرای عدالت آمدند و مقصدشان هم این بود که اجرای عدالت را در همه عالم بکنند، لکن موفق نشدند. حتی رسول ختمی مرتبت (ص) که برای اصلاح بشر آمده بود و برای اجرای عدالت آمده بود و برای تربیت بشر آمده بود، باز در زمان خودشان موفق نشدند به این معنا… وقتی که ایشان ظهور کنند.

ان شاءالله خداوند تعجیل کند در ظهور او تمام بشر را از انحطاط بیرون می آورد، تمام کجی ها را راست می کند. «یملأ الأرض عدلا بعد ما ملئت جورا.» همچو نیست که این عدالت همان که ماها از آن می فهمیم، که نه یک حکومت عادلی باشد که دیگر جور نکند آن، این هست اما خیر، بالاتر از این معناست معنی «یملأ الأرض عدلا بعد ما ملئت جورا». الان زمین و بعد از این، از این هم بدتر شاید بشود پر از جور است. تمام نفوسی که هستند انحرافات در آنها هست، حتی نفوس اشخاص کامل هم در آن انحرافاتی هست ولو خودش نداند. در اخلاق ها، انحراف هست؛ در عقاید، انحراف هست؛ در اعمال، انحراف هست و در کارهایی هم که بشر می کند، انحرافاتی معلوم است و ایشان مأمورند برای اینکه تمام این کجی ها را مستقیم کنند و تمام این انحرافات را برگردانند به اعتدال که واقعا صدق بکند: «یملأ الأرض عدلا بعد ما ملئت جورا». [۱۶]