امام محمد باقر(ع)؛ پایه گذار نهضت علمی و احیاگر فرهنگ کتابت



حجت الاسلام غلامحسن محرمی، در گفتگو با خبرنگار مهر، ضمن تسلیت شهادت جان سوز حضرت امام محمدباقر (ع)، ابراز کرد: حضرت امام محمدباقر (ع) در سال ۵۷ هجری در شهر مدینه چشم به جهان گشود، ایشان هنگام وفات پدر گرامی شان امام سجاد (ع) قریب به ۴۰ سال سن داشتند و دوران امامت حضرت ۲۰ سال به طول انجامید؛ نام حضرت محمد، کنیه ایشان ابوجعفر و لقب معروفشان باقر و باقرالعلوم است.

عضو هیئت علمی فرهنگ و اندیشه اسلامی ادامه داد: مادر حضرت ام عبدالله دختر امام حسن مجتبی (ع) است و نخستین کسی بودند که ازنظر پدر و مادر فاطمی و علوی محسوب می شوند؛ امام محمدباقر (ع) در سال ۱۱۴ هجری در شهر مدینه توسط هشام بن عبدالملک به شهادت رسیدند و پیکر مبارکشان در قبرستان بقیع به خاک سپرده شد.

پایه گذار نهضت بزرگ علمی

وی به نهضت علمی امام محمدباقر (ع) اشاره و بیان داشت: حضرت پایه گذار نهضت بزرگ علمی بودند، ایشان در دوران امامت خویش به نشر و اشاعه حقایق معارف الهی پرداختند و با تشریح مشکلات علمی جنبش علمی دامنه داری را به وجود آوردند؛ حضرت در علم، زهد، عظمت و فضیلت سرآمد و مقام علمی و اخلاقی ایشان مورد تصدیق دوست و دشمن بود.

حجت الاسلام محرمی افزود: روایات و احادیث بسیاری در زمینهٔ مسائل و احکام اسلامی، تفسیر، تاریخ اسلام و انواع علوم از حضرت نقل شده و به یادگار مانده است. رجال و شخصیت های علمی و همچنین یاران پیامبر اکرم (ص) که هنوز در حال حیات بودند خود را از دریای علم حضرت سیراب می کردند.

عضو هیئت علمی فرهنگ و اندیشه اسلامی در خصوص اینکه چرا امام محمدباقر (ع) را شکافنده علم می نامند؟ پاسخ داد: آوازه علوم و دانش امام محمدباقر (ع) چنان در جامعه اسلامی پیچیده بود که ایشان را باقرالعلوم یعنی گشاینده دریچه های دانش و شکافنده مشکلات علوم می دانستند؛ حضرت در مباحث علمی خویش اغلب به آیات قرآن کریم استناد می کردند و می فرمودند: هر مطلبی که گفتم، از من بپرسید که در کجای قرآن کریم است تا آیه مربوط به آن موضوع را بیان کنم.

مؤسس حوزه علمیه و تربیت شاگردان

وی درباره شاگردان حضرت، گفت: حضرت شاگردان بزرگی را در زمینه های فقه، حدیث، تفسیر و دیگر علوم اسلامی تربیت کردند که هرکدام از آن ها وزنه بزرگی به شمار می رفتند به قدری که حضرت فرمودند: مکتب ما و احادیث پدرم را چهار نفر زنده کردند که آن چهار نفر عبارت از زراره، ابوبصیر، محمد بن مسلم و یرید بن معاویه عجلی. آثار درخشانی علمی امام محمدباقر (ع) و شاگردان برجسته ایشان جامعه اسلامی را متحول و از انحراف نجات داد.

حجت الاسلام محرمی بابیان اینکه امام محمدباقر (ع) مؤسس حوزه علمیه بودند، گفت: در دوران حضرت طالبان علم و دانش به شهر مدینه می آمدند و از محضر حضرت کسب علم می کردند برای مثال جابر سال ها در مدینه ساکن شد تا از دریای علم حضرت استفاده کند.

عضو هیئت علمی فرهنگ و اندیشه اسلامی به اوضاع و شرایط سیاسی و اجتماعی دوران امامت حضرت اشاره کرد و ادامه داد: حضرت با پنج تن از خلفای اموی معاصر بودند که حکومت هر یک از آنان ویژگی ها و شاخصه های اجتماعی و سیاسی خاصی داشت.

احیاگر فرهنگ کتابت

وی بابیان اینکه ممنوعیت نوشتن حدیث در دوران عمر بن عبدالعزیز برداشته شد، عنوان کرد: به دنبال انحراف های عمیقی که پس از رحلت پیامبر اکرم (ص) در جامعه اسلامی به وقوع پیوست حادثه اسف انگیز دیگری نیز رخ داد که آن عبارت از جلوگیری از نقل و نوشتن و تدوین حدیث بود که جلوگیری از نقل و تدوین حدیث یک ضایعه بزرگ فرهنگی به شمار می رفت که در دوران امام محمدباقر (ع) این ممنوعیت برداشته شد.

حجت الاسلام محرمی افزود: حضرت به خاطر اقداماتی که عمر بن عبدالعزیز در خصوص رفع ممنوعیت نوشتن حدیث، برداشتن سب امام علی (ع) از روی منبرها و بازگردان فدک به ایشان انجام داد او را نجیب بنی امیه خواند؛ حضرت نیز از این فرصت به دست آمده استفاده کردند و دستور دادند هر فردی حدیثی را شنیده و یا در ذهن دارد بنویسد و این توصیه را هم به شاگردان داشتند که نتیجه آن کتاب های دست اول حدیثی بود که امروز در اختیار ما است.

عضو هیئت علمی فرهنگ و اندیشه اسلامی با اشاره به مناظرات امام محمدباقر (ع)، اظهار داشت: در دوران امامت حضرت باقر (ع) فرقه های مذهبی و گروه های سیاسی و مذهبی متعددی چون معتزله، خوارج و مرجئه فعالیت می کردند و حضرت همواره با عقاید باطل آنان مبارزه می کردند و با مناظرات علمی و فکری که با سران آنان انجام می دانند همانند سدی استوار مانع نفوذ افکار انحرافی شان به جامعه اسلامی می شدند.

وی ادامه داد: حضرت با برگزاری این مناظرات پایگاه های فکری و عقیدتی آنان را در هم می کوبیدند و بی پایه بودن عقایدشان را با دلایل عقلی و علمی آشکار می کردند. برای مثال در مناظره ای که حضرت با نافع بن ازرق که از سران خوارج بود با استدلال قرآنی و روایی بدعت و بهتان مارقین را در ماجرای حکمیت اثبات کردند

پرسش و پاسخ در امام محمد باقر(ع)؛ پایه گذار نهضت علمی و احیاگر فرهنگ کتابت

گفتگو با هوش مصنوعی